سیاتیک معمولاً با فتق دیسک در ستون فقرات کمری شروع می شود. مهره های ستون فقرات توسط دیسک های گرد، صاف و انعطاف پذیر از بافت همبند جدا می شوند. هنگامی که دیسک خراب می شود (به دلیل آسیب یا استفاده زیاد) مرکز نرم آن می تواند شروع به بیرون زدن از حلقه سخت بیرونی کند یا در اصطلاح فتق کند.

هنگامی که دیسک بیرون می زند ممکن است بر اعصاب اطراف آن فشار وارد کرده که درنتیجه آن درد عصب سیاتیک است.عصب سیاتیک طولانی ترین عصب بدن است. خار استخوانی و تنگی نخاع نیز می تواند بر عصب سیاتیک در ناحیه کمر فشار وارد کند. وقتی این اتفاق بیفتد، می تواند مشکلات زیادی را در تمام اعصاب ایجاد کند.عصب سیاتیک که از ناحیه تحتانی ستون مهره ها و از مجاورت دیسک های پایینی کمر منشا گرفته و به سمت استخوان لگن و باسن امتداد می یابد و سپس از پشت ران وارد ساق پا می شود.

عصب سیاتیک وقتی درگیر می شود ممکن است هر نقطه ای از عصب درد را نشان دهد. در حالی که بقیه قسمت ها فاقد درد باشد. با توجه به اینکه رگ سیاتیک در پشت ساق پا به دو شاخه تقسیم می شود، یکی از پشت ساق پا به کف پا رفته و دیگری از کناره خارجی ساق و روی مچ پا می گذرد، بنابراین ممکن است فردی دارای درد در قسمت خارجی ساق پا و بدون کمردرد باشد اما علت، درد سیاتیکی است.

متمایزترین علامت سیاتیک ، درد است که از قسمت پایین کمر به پشت یا پهلو یا ساق پا منتشر می شود. این می تواند از یک درد خفیف تا یک درد شدید متغیر باشد. همچنین می تواند باعث بی حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف در ساق پا یا پای فرد شود.

عوامل خطرزا

• سن: بیشتر افرادی که دچار سیاتیک می شوند بین 30 تا 50 سال سن دارند.
• وزن: وزن اضافی می تواند بر ستون فقرات فشار بیاورد، به این معنی که افرادی که اضافه وزن دارند و زنان باردار شانس بیشتری برای ابتلا به فتق دیسک دارند.
• دیابت: قند خون می تواند باعث آسیب عصبی شود.
• کار: بلند کردن زیاد وزنه یا نشستن طولانی مدت می تواند به دیسک ها آسیب برساند.

علت درد سیاتیک

سیاتیک زمانی ایجاد می شود که عصب سیاتیک تحت فشار قرار بگیرد، معمولاً از جانب فتق دیسک یا خار استخوان. سایر علل شایع سیاتیک عبارتند از:

• تنگی نخاع کمری (تنگ شدن کانال نخاعی در ناحیه کمر)
• بیماری دژنراتیو دیسک (خرابی دیسک ها)
• اسپوندیلولیستزیس (حالتی که مهره ها روی یکدیگر می لغزند)
• تروما یا ضربه
• سندروم پیریفورمیس
• تومور نخاعی
• بارداری
• اسپاسم عضلانی در پشت یا باسن

اضافه وزن، ورزش نکردن منظم، پوشیدن کفش پاشنه بلند یا خوابیدن روی تشک خیلی نرم از دیگر مواردی است که می تواند کمردرد را تشدید کند.

علائم سیاتیک

سیاتیک یک نوع درد شایع است که بر عصب سیاتیک تأثیر می گذارد که از کمر به لگن و باسن در پشت هر پا گسترش می یابد. علائم رایج سیاتیک عبارتند از:

• درد پایین کمر
• درد در ناحیه باسن یا ساق پا که هنگام نشستن تشدید می شود
• درد مفصل ران
• سوزش یا سوزن سوزن شدن پا
• ضعف، بی حسی یا مشکل در حرکت پا
• درد مداوم در یک طرف باسن
• درد تیرکشیدن پا که ایستادن را دشوار می کند

سیاتیک معمولاً فقط یک طرف تنه را درگیر می کند. اغلب، درد از قسمت پایین کمر تا انتهای ران و از طریق یکی از پاها گسترش می یابد. بسته به جایی که عصب سیاتیک تحت تأثیر قرار گرفته است، درد ممکن است به پا یا انگشتان پا نیز کشیده شود.

خطرات سیاتیک

در صورت بروز علائم زیر فوراً به پزشک مراجعه شود:

• ضعف در اندام تحتانی
• بی حسی در پا
• از دست دادن کنترل مثانه یا روده
• درد شدید در ناحیه کمر یا ساق پا

تشخیص سیاتیک

بعد از معاینه بالینی مهم ترین راه تشخیص تست نوار عصب و عضله است. در صورتی که شک به درگیری عصب سیاتیک به خاطر دیسک کمر باشد، MRI کمری کمک کننده خواهد بود.

درمان سیاتیک

اکثر افراد مبتلا به سیاتیک در عرض چند هفته با درمان های خانگی بهبود می یابند. اگر درد نسبتاً خفیف است و مانع انجام فعالیت های روزانه نمی شود، پزشک ابتدا توصیه می کند ترکیبی از راه حل های زیر امتحان شود:

• فیزیوتراپی: یک فیزیوتراپیست می تواند یک برنامه تمرینی و کششی را ایجاد کند و همچنین به بهبود وضعیت بدن برای کاهش فشار عصب سیاتیک کمک کند.
• کشش: بیمار می تواند با کشش های کمر به تسکین درد سیاتیک کمک کند.
• ورزش: التهاب می تواند هنگام حرکت بهبود یابد، بنابراین پیاده روی های کوتاه مدت می تواند ایده خوبی باشد. همچنین فیزیوتراپیست می تواند با اصلاح فرم بدن حین پیاده روی از آسیب بیشتر جلوگیری کند.
• استراحت محدود در تخت: سه روز استراحت معمولاً می تواند در بهبود درد مفید باشد و مهم این است که روی تشک سفت یا روی زمین باشد. پس از آن، بهتر است بیمار به فعالیت های عادی خود بازگردد.
• بسته های گرم و سرد: قرار دادن هر کدام به مدت چند دقیقه روی کمر تا چند بار در روز مفید است. ابتدا بسته های سرد را برای چند روز و سپس از بسته های گرم استفاده شود.
• دارو: اولین گزینه باید مسکن های بدون نسخه باشد. استامینوفن و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن بسیار مفید هستند اما نباید بدون مشورت با پزشک از آن ها برای مدت طولانی استفاده کرد. اگر گزینه های بدون نسخه کمکی نکرد، پزشک ممکن است شل کننده های عضلانی قوی تر یا ضد التهاب تجویز کند. داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای مانند آمی تریپتیلین و داروهای ضد تشنج نیز گاهی اوقات موثر هستند.
• بستن بریس: اگرچه علائم سیاتیک در بسیاری از افراد در پاها و ناحیه باسن ایجاد می شوند اما علل زمینه ای بروز درد از ناحیه کمر نشات می گیرد. به همین دلیل است که استفاده از بریس و کمربند طبی که فشار و فشردگی را اعمال می کند، حیاتی است.
• کایروپراتیک: روش درمان دستی برای ردیف کردن مهره ها و دستکاری ستون فقرات توسط متخصصین طب فیزیکی صورت می گیرد. هم ترازی ستون فقرات اولویت این درمان است. درمان دستی، ستون فقرات را از حرکت محدود رها کرده به بازگرداندن مهره های نامیزان به جای مناسب آن ها در ستون فقرات کمک می کند. تنظیم کردن ستون فقرات به کاهش تحریک پذیری عصبی که عامل به وجود آمدن التهاب، اسپاسم عضلانی، درد و دیگر علائم مربوط به درد عصب سیاتیک است کمک می کند.
• ماساژ درمانی: هدف از ماساژ درمانی افزایش گردش خون و بهبودی بهتر است که باعث کاهش شدت درد سیاتیک می شود. ممکن است برای درد سیاتیک به چندین جلسه ماساژ درمانی نیاز باشد ولی تسکین درد ناشی از ماساژ درمانی می تواند دو تا سه ماه باقی بماند.
• طب سوزنی: نقاط ماشه ای روشی برای رفع بیماری های عضلانی-اسکلتی و بخصوص سیاتیک است. طب سوزنی شامل قرار دادن سوزن باریک و کوچک در نقاط ماشه ای است. زمانی که سوزن به نقاط ماشه ای برسد یک واکنش انقباضی ایجاد می کند که همچون گرفتگی عضله احساس می شود. عضله شل شده و با سرکوب نقاط ماشه ای علائم سیاتیک کاهش می یابند.
• تزریق اپیدورال: راهی برای رفع فشردگی اعصاب است. این فشردگی ممکن است فتق دیسک که منجر به سیاتیک می شود یا تنگی کانال نخاعی که باعث فشردگی کانال نخاعی یا ریشه های عصب می شود، باشد.
• ورزش های تقویتی: مهمترین ورزش برای درد سیاتیک کشش عضله پریفورمیس با دست مقابل و به سمت شانه مقابل است. کشش باید 5 بار و هر بار 15 تا 30 ثانیه نگه داشته شود. بهتر است ورزش سیاتیک سه بار در روز تکرار شود. ورزش دیگر عصب سیاتیک باید دست را در پای مقابل قلاب کرده و به سمت خودمان بکشیم. همزمان با فکرمان زانوی مقابل را به سمت بیرون هل دهیم.

نسخه اصلی مطلب درمان و علائم درد رگ و عصب سیاتیک کمر و پا را در سایت دکتر سلمان فلاح بخوانید.

---