اشک مایعی متشکل از آب و برخی مواد دیگر است که سطح چشم را مرطوب کرده و در شکستگی مناسب نور جهت ایجاد تصویر شفاف نیز نقش دارد. این مایع چشم را از عفونت محافظت کرده و مواد خارجی مانند ذرات گرد و غبار را از چشم خارج می کند. اشک که بصورت یک لایه ی نازک بصورت مداوم در سطح چشم وجود دارد، با هر بار پلک زدن از سطح چشم جمع شده و به سمت مجرای اشک سرازیر می شود. مجرای اشکی لوله ای نازک در گوشه ی داخلى چشم و نزدیک بینی است که اشک جمع شده را به بینی انتقال می دهد. دلایل مختلفی وجود دارند که موجب انسداد مجرای اشکی در اطفال و بزرگسالان می شوند. در صورت انسداد یا تنگی مجرای اشکی، اشک بصورت مناسبی از سطح چشم جمع و تخلیه نمی گردد، در نتیجه، چشم ها پر آب، قرمز، متورم و حساس می شوند و می توانند مشکلاتی را برای اطفال یا بزرگسالان ایجاد کنند.

علائم انسداد مجرای اشکی در اطفال چیست؟

• اشک آلود شدن بیش از حد چشم ها از جمله در ۶ تا ۸ ماهگی
• عفونت شدید در مجرای اشکی
• عفونت مجرای اشکی بصورت متناوب (یعنی عفونت از بین می رود و پس از گذشت زمان دوباره بروز کرده و این چرخه تکرار می شود).

چه فاکتورهایی در تصمیم گیری برای پروبینگ مجرای اشکی در اطفال موثر هستند؟

یکی از روش های درمان انسداد مجرای اشکی در کودکان، پروبینگ (میل زدن) مجرای اشکی است. این جراحی معمولا برای کودکان در حدود یک سالگی انجام می شود. ممکن است نظر پزشک این باشد که تا پایان یک سالگی کودک صبر شود زیرا ممکن است انسداد مجرای اشکی در اطفال بصورت خودبخود بهبود یابد و نیازی به جراحی نباشد. گاهی نیز انسداد مجرای اشکی موجب بروز عفونت های شدیدی در چشم کودک می شود و لازم است تا جراحی در سن کمتر انجام گیرد.

همچنین مطالعاتی وجود دارند که نشان می دهند جراحی پروبینگ یا لوله گذارى مجرای اشکی مسدودشده در کودکان تا 4 سالگی ایمن است و مشکلات مربوط به جراحی نه به خاطر سن اطفال بلکه به دلیل پیچیدگی آسیب های مجرای اشکی در آنها بروز می کند. بنابراین تصمیم گیری در مورد این جراحی به شرایط کودک و وضعیت انسداد مجرای اشکی وابسته است. بطور کلی جراحی پروبینگ مجرای اشکی در موارد زیر توصیه می گردد:

• کودک به سن 12 ماهگی رسیده باشد و مجرای اشکی او همچنان مسدود باشد
• ناحیه ی اطراف بینی کودک به رنگ آبی یا کبود در آمده و ورم کرده باشد
• کودک به دلیل انسداد مجرای اشکی ناراحت باشد و بیقرارى کند .
• علائمی از عفونت مجرای اشکی چشم موجود باشد.

باید توجه داشت که انسداد مجرای اشکی تاثیر مستقیمی در بینایی کودک ندارد ولی اشک اضافی بر سطح چشم یا عفونت مجرای اشکی می توانند مشکلاتی را در زندگی روزمره فرد ایجاد کنند.

چه نکاتی باید قبل از جراحی پروبینگ مجرای اشکی در کودکان رعایت شوند؟

قبل از جراحی لازم است تا کودک در شرایط توصیه شده توسط پزشک قرار داشته باشد. این شرایط بسته به وضعیت کودک متفاوت هستند. توصیه های عمومی زیر برای قبل از جراحی رعایت شوند:

• از دو هفته قبل از جراحی به کودک آسپرین یا ایبوپروفن خورانده نشود.
• در صورتی که دارویی قبل از جراحی به کودک خورانده شود لازم است تا قبل از جراحی به پزشک جراح اطلاع داده شود.
• کودک روز قبل از جراحی هیچ گونه واکسنی دریافت نکند.
• کودک قبل از جراحی لباس راحت به تن داشته و ابزارآلات زینتی و لاک ناخن و ... از کودک جدا گردند.
• در اطفالی که بیش از یک سال سن دارند، از چهار تا شش ساعت قبل از جراحی هیچ غذای جامد و موادی مانند شیر، شربت، آبمیوه، قهوه، آدامس و شکلات و مواد غذایی این چنینی که غیرشفاف هستند نباید مصرف شود
• کودکانی که زیر ۱۲ ماه دارند دستور غذایی را باید بر اساس نظر پزشک رعایت کنند
• تمام اطفال در هر سنی که باشند نباید ۲ ساعت قبل از جراحی چیزی بنوشد

فرایند جراحی پروبینگ مجرای اشکی چگونه صورت می گیرد؟

اگرچه گاهی ممکن است پروبینگ مجرای اشکی در مطب و بدون نیاز به بیهوشی نیز انجام گیرد اما معمولا این جراحی در اتاق عمل صورت می گیرد. این جراحی معمولا بین 5 تا 10 دقیقه طول می کشد. در حین جراحی کودکان یک ساله ممکن است پزشک جراح از یکی از والدین بخواهد تا همراه کودک به اتاق عمل رفته و تا زمان بیهوشی کودک همراه او باشند. این مسئله به تصمیم پزشک و شرایط اناق عمل بستگی دارد.

معمولا جراحی با بیهوشی عمومی کودک انجام می گیرد و در حین جراحی کودک هیچ احساس ناراحتی و دردی نخواهدداشت. در حین جراحی، از یک میله ی نازک و سیمی شکل به نام پروب استفاده می شود. پروب از ورودی مجرای اشکی داخل مجرای مسدودشده می شود و مجرای اشکی توسط آن باز می گردد. گاهی ممکن است پزشک از محلول استریلی استفاده کند تا از طریق جریان آن در مجرای اشکی، از بازشدن آن اطمینان حاصل کند. معمولا کودک همان روز جراحی از بیمارستان ترخیص می گردد.

گاهی ممکن است در کنار پروبینگ، از لوله های کوچک سیلیکونی در مجرای اشکی استفاده شود. در صورت استفاده از این لوله ها، معمولا بین بک تا سه ماه لازم است تا در مجرای اشکی باقی بمانند و پس از گذشت این زمان، در مطب یا با یک جراحی سبک از محل خود خارج می شوند. این لوله های سیلیکونی باعث بازماندن مجرای اشکی در بلندمدت خواهندشد.

پس از جراحی پروبینگ مجرای اشکی در کودکان چه نکاتی رعایت شود؟

• پس از جراحی استفراغ و حالت تهوع ممکن است بروز کند. همچنین خستگی و بی قراری کودک و نیز مشاهده ی لکه های خونی در محتوای بینی طبیعی هستند. در صورت نگرانی در مورد هر مورد با پزشک متخصص مشورت گردد.
• معمولا پس از جراحی فعالیت فیزیکی خاصی وجود ندارد که کودک به دلیل جراحی پروبینگ مجرای اشکی از آن منع شود. بنابراین می تواند فعالیت های طبیعی خود را داشته باشد.
• مواد غذایی مناسب پس از جراحی شامل مایعاتی همچون آب سیب، شیر مادر و ... است. در صورتی که کودک نسبت به این مواد پاسخ مناسبی داشت به تدریج می توان آنها را تقویت کرد. در مورد مواد غذایی نامناسب برای کودک پس از جراحی با پزشک متخصص مشورت شود.

خطرات و عوارض جراحی پروبینگ مجرای اشکی اطفال چیست؟

این جراحی به طور عمومی یک جراحی ایمن محسوب می شود اما مانند هر جراحی دیگری ممکن است عوارض و خطراتی نیز داشته باشد. از جمله مشکلات پس از جراحی پروبینگ مجرای اشکی کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عوارض عمومی بیهوشی و بی حسی که بیهوشی عمومی نسبت به بیهوشی موضعی عوارض بیشتری دارد.
• به ندرت ممکن است سیستم تخلیه ی اشکی در اثر پروبینگ آسیب ببیند
• ممکن است جراحی کاملا موثر نباشد و نیاز به جراحی تکمیلی ایجاد شود
• احتمال عفونت پس از جراحی وجود دارد
• احتمال خون ریزی محل جراحی وجود دارد.

در صورتی که جراحی پروبینگ مجرای اشکی در اطفال صورت نگیرد چه خطراتی به همراه دارد؟

گاهی ممکن است در صورتی که جراحی به موقع صورت نگیرد عفونت هایی جدی در اطراف چشم ایجاد شود. علت این عفونت ها تجمع اشک در پشت مجرای اشکی است که محیط مناسبی را برای رشد میکروارگانیسم های مضر فراهم می کند.
ممکن است عفونت تکرارشونده به مجرای مسدودشده آسیب هایی غیر از انسداد وارد کند و باعث ایجاد زخم در مجرای اشکی شود.
بصورت کلی در اثر مسدودشدن مجرای اشکی در اطفال مشکلی در بینایی کودک ایجاد نخواهدشد.

نسخه اصلی مطلب درمان انسداد مجرای اشکی با پروبینگ (میل زدن) دراطفال را در سایت دکتر بهرام اشراقی بخوانید.

---