سیاتیک (sciatica) به دردی گفته می شود که در طول مسیر عصب سیاتیک که از پایین کمر منشعب شده و به ران ها، باسن و پاها می رسد، امتداد می یابد. معمولاً سیاتیک تنها بر یک طرف بدن تأثیر می گذارد. سیاتیک در اکثریت موارد زمانی اتفاق می افتد که دچار بیرون زدن دیسک (فتق دیسک)، خار استخوانی در ستون فقرات و یا تنگی کانال نخاعی می شوید که در نتیجه آن بخشی از عصب ستون فقرات تحت فشار قرار می گیرد. حاصل این وضعیت التهاب، درد و اغلب کمی بی حسی در یکی از پاها است. اگر چه درد مربوط به سیاتیک ممکن است شدید باشد اما در اکثر موارد بدون درمان های جراحی ظرف چند هفته بهبود می یابد. افرادی که سیاتیک شدید دارند و علائمی مانند ضعف شدید پا و یا تغییر وضعیت کنترل مثانه یا روده را تجربه می کنند، ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشند.

سیاتیک چیست؟

سیاتیک به خودی خود یک اختلال نیست، بلکه یک اصطلاح کلی است که برای توصیف دردی است که زمانی رخ می دهد که ریشه های عصبی در ستون فقرات لومبوساکرال (کمر) فشرده، تحریک، یا ملتهب می شوند. سیاتیک اغلب به دلیل بیرون زدگی دیسک یا تنگی کانال نخاعی ایجاد می شود و ممکن است با بی حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف عضلانی همراه باشد.

سیاتیک به معنای تحریک یا مشکلی در عصب سیاتیک است که معمولاً از کمر، از ریشه های عصبی در ستون فقرات منشأ می گیرد. تحریک یا فشردگی عصب، عصب سیاتیک را فعال می کند و باعث درد و سایر علائم پایین پا در مسیر عصب آسیب دیده می شود.

همه دردهای تشعشعی در ناحیه باسن یا پایین ساق سیاتیک نیستند. در بیشتر موارد سیاتیک، درد به سمت پایین زانو کشیده می شود. همچنین، سیاتیک واقعی در اثر برخورد (نیشگون گرفتن) یا التهاب عصب سیاتیک ایجاد می شود، در حالی که علائم سیاتیک می تواند ناشی از مشکلات مفصلی یا عضلانی باشد. همکاری با پزشک برای تعیین علت سیاتیک برای یافتن بهترین درمان برای تسکین درد بسیار مهم است.

عصب سیاتیک چیست؟

عصب سیاتیک طولانی ترین و بزرگترین عصب بدن است. قطر آن حدود سه چهارم اینچ است. منشأ آن از شبکه خاجی است. شبکه ای از اعصاب در قسمت تحتانی کمر (نفقه کمری ساکرال). ستون فقرات لومبوساکرال به ستون فقرات کمری (لومبو) و ساکروم (خاجی) در کنار هم اشاره دارد که در پایین ستون فقرات شما و بالای دنبالچه قرار دارند. عصب سیاتیک از طریق یک گذرگاه عصبی به نام سوراخ سیاتیک از ساکروم (ناحیه لگن) خارج می شود. در قسمت بالایی عصب سیاتیک، دو شاخه تشکیل می شود. شاخه های مفصلی و عضلانی؛ شاخه مفصلی به مفصل ران می رود و شاخه عضلانی در خدمت عضلات پا است.

عصب سیاتیک دارای چندین عصب کوچکتر است که از عصب اصلی منشعب می شود. این اعصاب، اعصاب پرونئال و تیبیا می باشند که امکان حرکت و احساس (عملکردهای حرکتی و حسی) را در ران ها، زانوها، ساق پا، مچ پا، پاها و انگشتان پا فراهم می کنند.

علت درد سیاتیک

• علت ایجاد درد سياتيک به دلیل ایجاد فشار به عصب سیاتیک و در طول مسیر آن است.
• درد عصب سیاتیک هنگامی ایجاد می شود که فشار بر روی عصب سیاتیک وارد شود. یکی از رایج ترین دلایل درگیری عصب سیاتیک و درد ان اختلالات دیسک مانند بیرون زدگی های دیسک است. بیرون زدگی دیسک کمر زمانی ایجاد می شود که مواد داخل دیسک براثر فشارهایی که در طول زمان به صورت تدریجی و یا به صورت ناگهانی به دیسک وارد می شود، دیسک را پاره و یا حتی بدون پارگی تحریک کند و به عصب سیاتیک فشار وارد کند.
• البته هرچند شایع ترین علت گرفتگی عصب سیاتیک، بیرون زدگی دیسک کمر بوده ولی گرفتگی ماهیچه های لگنی و خصوصا عضله پریفورمیس هم می تواند با فشار بر روی عصب سیاتیک باعث بروز علایم سیاتیک شود (سندروم پریفورمیس). سایر علل درد سیاتیک که شبوع کمتری دارند عبارتند از عفونت، تومورهای ستون فقرات یا حتی تومور عصب سیاتیک.
• هر عاملی که موجب کشیدگی و فشار بر روی شکم شود می تواند موجب استعداد ابتلا و درگیری بیشتر سیاتیک شود از جمله درد عصب سیاتیک در بارداری و چاقی.

علائم و نشانه های سیاتیک چیست؟

• حس سوزش، بی حسی یا مورمور شدن که از پایین کمر و بالای باسن به رانها و پشت پا میزند. نتیجه درد پایین کمر، باسن، ران و پا است.
• درد باسن، پشت ران و ساق پا
• درد قوزک و مچ پا
• حس سوزن سوزن شدن
• افزایش درد هنگام بلند کردن چیزی یا سرفه کردن
• کاهش قدرت یا ضعف عضلات پا و مچ پا

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

موارد خفیف سیاتیک معمولاً به مرور زمان بهبود می یابد. در صورتی که با اقدامات مراقبتی در خانه نتوانستید این علایم را برطرف کنید یا در صورتی که درد بیش از یک هفته طول کشیده است، یا در صورتی که درد شدید است یا به صورت پیش رونده بدتر می شود به پزشک مراجعه کنید. در موارد زیر بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:

• درد شدید و ناگهانی در پایین کمر یا پا و بی حسی و ضعف عضلات پاها
• درد، به دنبال یک جراحت یا حادثه شدید مانند تصادف ایجاد شده باشد
• در کنترل مثانه یا روده (کنترل ادرار و مدفوع ) مشکل دارید

چه عواملی باعث سیاتیک می شود؟

سیاتیک زمانی اتفاق می افتد که عصب سیاتیک تحت فشار قرار گرفته است که معمولاً به دنبال بیرون زدن دیسک ستون فقرات و یا رشد بیش از حد استخوان (خار استخوانی) در مهره های کمر اتفاق می افتد. در موارد نادر ممکن است عصب در اثر وجود یک تومور تحت فشار قرار گرفته باشد یا در اثر بیماری هایی مانند دیابت آسیب دیده باشد.

عوامل زمینه ساز سیاتیک چیست؟

سن

• تغییرات مرتبط با افزایش سن در ستون فقرات (مانند خار استخوانی و بیرون زدگی دیسک) متداولترین عامل سیاتیک است

چاقی

• وزن اضافی بدن فشار زیادی بر ستون فقرات وارد می کند و امکان تغییراتی در ستون فقرات که باعث تحریک سیاتیک می شود را فراهم می آورد

شرایط فیزیکی شغل

• مشاغلی که در آنها باید دائماً خم شوید، اجسام سنگین بلند کنید یا به مدت طولانی وسیله نقلیه برانید، احتمال سیاتیک را افزایش می دهند. با این حال شواهد قطعی در مورد این ارتباط وجود ندارد.

نشستن به مدت طولانی

• افرادی که مدت طولانی می نشیند یا سبک زندگی کم تحرک دارند احتمال بیشتری دارد که دچار سیاتیک شوند.

دیابت

• در بیماران دیابتی، توانایی استفاده از قند خون در بدن بیمار دچار اختلال میشود و موجب این میشود که خطر آسیب دیدن عصب افزایش یابد.

عوارض و خطرات سیاتیک

اگر چه بیشتر افراد بدون درمان، درد سیاتیکشان کاملاً بهبود می یابد اما درد سیاتیک ممکن است نشاندهنده آسیب به این عصب باشد.
در موارد زیر باید فورا به پزشک مراجعه کنید :

• از دست دادن حس پا
• ضعف پا
• از دست دادن کنترل عملکرد مثانه یا روده

پیشگیری از سیاتیک

همیشه امکان پیشگیری از سیاتیک وجود ندارد اما اقدامات زیر می تواند نقش مهمی در پیشگیری از سیاتیک و محافظت از کمر داشته باشد:

ورزش منظم

• برای حفظ قدرت عضلات کمر باید توجه ویژه ای به ورزش منظم داشته باشید. عضلات شکم و پایین کمر برای حفظ حالت درست بدن بسیار مهم هستند. در مورد ورزش های مناسب از پزشک سؤال کنید.

حفظ حالت مناسب بدن هنگام نشستن

• هنگام نشستن بر روی صندلی، صندلی ای انتخاب کنید که پشتی و تکیه گاه مناسبی برای کمر داشته باشد و دسته های مناسبی برای استراحت دست ها و چرخهایی برای چرخیدن صندلی داشته باشد. برای حفظ انحنای نرمال کمر یک بالش کوچک یا حوله لوله شده در ناحیه پایین کمر بگذارید. زانوها باید همتراز با رانها باشند.

حفظ حالت مناسب بدن هنگام ایستادن

• در صورتی که مدت طولانی باید بایستید، هرازگاهی یک پای خود را بر روی چهار پایه یا جعبه کوچکی بگذارید. هنگامی که شیء سنگین را بلند میکنید وزن آن را بر روی پاهای خود تحمل کنید و وزن آن را بر ناحیه کمر نیندازید. هنگام بالا و پایین رفتن از پله ها خم نشوید. تنها زانوها را خم کنید، دقت داشته باشید کمر تان صاف باشد. بار را تا حد ممکن نزدیک به بدن نگه دارید. از بلند کردن و چرخیدن هم زمان پرهیز کنید. تا حد ممکن هنگام بلند کردن اشیای سنگین از اطرافیان کمک بگیرید.

تشخیص سیاتیک چگونه است؟

برای تشخیص بیماری سیاتیک پزشک در معاینه فیزیکی قدرت عضله و واکنش بیمار را بررسی می کند. برای مثال ممکن است از شما خواسته شود بر روی پنجه یا پاشنه راه بروید و در حالی که به پشت خوابیده اید پای خود را بلند کنید. درد حاصل از سیاتیک معمولاً در هنگام این فعالیت ها بدتر می شود.

روش های درمان سیاتیک چیست؟

در صورتی که درد سیاتیک با اقدامات مراقبت در منزل بهبود نیافت، ممکن است برخی از درمان های زیر توصیه شود:

1- داروها

داروهایی که برای درد سیاتیک ممکن است تجویز شوند عبارتند از:

• داروهای ضد التهاب
• داروهای شل کننده عضله
• داروهای مخدر
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای
• داروهای ضد تشنج

2- درمانهای فیزیکی

پس از این که درد حاد سیاتیک بهبود یافت، پزشک ممکن است برنامه توان بخشی برای کمک به پیشگیری از آسیبها و دردهای آتی توصیه نماید. این درمان ها معمولاً شامل ورزش های اصلاحی، ورزش های تقویت کننده عضلات پشتیبانی کننده کمر و بهبود انعطاف پذیری بدن می باشد.

3- تزریق استروئید

در برخی موارد ممکن است پزشک توصیه کند تزریق کورتیکو استروئید در ناحیه پیرامون ریشه عصبی درگیر، انجام شود. کورتیکو استروئیدها با برطرف کردن التهاب پیرامون عصب تحریک شده، به کاهش درد کمک می کنند. معمولاً با این درمان تا چند ماه بعد درد برطرف می شود. تزریق کورتیکواسترویید موجب افزایش خونرسانی به عصب آسیب دیده شده و فاکتورهایی که موجب التهاب عصب شده توسط خون شسته میشوند و اکسیژن بیشتری به عصب میرسد که فرایند ترمیم عصب آسیب دیده را نتسریع می کند.

4- جراحی

این روش درمانی معمولاً در شرایطی انجام می شود که عصب تحت فشار باعث ضعف قابل توجه، از دست دادن کنترل مثانه یا روده و یا درد پیشرونده شده است یا با درمان های دیگر درد بهبود نیافته است. در صورتی که خار استخوانی باعث تحت فشار قرار گرفتن عصب شده باشد طی یک عمل جراحی، استخوان زاید برداشته میشود و در صورتی که فتق دیسک عامل آن باشد، ممکن است عمل جراحی دیسک انجام شود. در مواردی که دیسک خفیف تا متوسط باشد ممکن است با روشهای بسته از جمله لیزر، ازن، دیسکوژل بیرون زدگی دیسک اصلاح شده و فشار از روی عصب برداشته شود اما در موارد شدیدتر نیاز به عمل جراحی باز می باشد.

درمان های خانگی و ایجاد تغییراتی در سبک زندگی برای سیاتیک

در بیشتر افراد اقدامات خود مراقبتی برای بهبود سیاتیک کفایت می کند. توجه داشته باشید اگر چه استراحت به مدت یکی دو روز باعث بهبود درد می شود اما عدم تحرک طولانی مدت درد را تشدید می نماید.
اقدامات دیگری که می توانید در خانه انجام دهید عبارتند از:

کمپرس سرد - به عنوان اولین اقدام چند قطعه یخ را در داخل دستمال تمیزی بپیچید و آن را به مدت 20 دقیقه بر روی ناحیه دردناک قرار دهید. این کار را چند مرتبه در روز انجام دهید. هرگز یخ را مستقیماً بر روی پوست قرار ندهید.
کمپرس گرم - پس از چند روز کمپرس گرم استفاده کنید. برای این منظور می توانید از کیسه آب گرم یا حوله گرم استفاده کنید. اگر درد ادامه داشت می توانید کمپرس گرم و سرد را به نوبت استفاده کنید.
حرکت کششی - ورزش ها و حرکات کششی پایین کمر به بهبودی کمک کرده و فشار را از ریشه عصبی برمی دارد. از پریدن، خم شدن یا تغییر وضعیت ناگهانی در هنگام حرکات کششی خودداری کنید و هر حرکت کششی را حداقل 30 ثانیه حفظ کنید.
داروهای بدون نسخه - برای کاهش درد می توانید مسکن هایی مانند ایبوپروفن مصرف نمایید.

طب جایگزین

طب سوزنی - در طب سوزنی سوزن های بسیار نازکی در نقاط خاصی از بدن وارد پوست می شود. برخی پژوهش ها نشان می دهند طب سوزنی می تواند به کاهش درد کمر کمک کند در حالی که برخی پژوهش های دیگر نتایج متناقضی نشان می دهند. در صورتی که می خواهید طب سوزنی انجام دهید حتماً این کار را تنها نزد متخصص مجرب و ماهر انجام دهید.
کایروپراکتیک - مانور دستی یکی از اَشکال درمان کایروپراکتیک است که برای درمان محدودیت حرکت ستون فقرات انجام می شود. هدف از این کار بازگرداندن دامنه حرکتی و در نتیجه بهبود عملکرد و کاهش درد است. مانور دستی ستون فقرات به نظر می رسد به عنوان درمان استاندارد برای درد پایین کمر روش مطمئن و مؤثری است اما ممکن است برای دردهای تیر کشنده و امتدادی مناسب نباشد.

چگونه برای مراجعه به پزشک آماده شوید؟

همه افرادی که سیاتیک دارند نیاز به درمان پزشکی ندارند. اما اگر علائم شما شدید است یا بیش از یک ماه طول کشیده است باید به پزشک مراجعه کنید. اقداماتی که برای کمک به تشخیص درست باید پیش از آن انجام دهید به صورت زیر است:

• تمامی علائم خود و زمان شروع آن ها را بنویسید
• اطلاعات پزشکی کلیدی را فهرست کنید از جمله مشکلات پزشکی دیگر و اسامی مکمل ها یا داروهایی که مصرف می کنید
• در صورتی که اخیراً تصادفی یا جراحتی داشته اید که ممکن است به کمرتان آسیب زده باشد، این موضوع را به اطلاع پزشک برسانید
• یکی از عزیزان خود را همراه ببرید . در صورت امکان دسترسی بخواهید شما را همراهی کند و به شما کمک کند چه چیزهایی را باید به پزشک بگویید.
• همه سؤالاتی را که می خواهید از پزشک بپرسید، بر روی یک برگه بنویسید و همراه خود ببرید.

نسخه اصلی مطلب هر آنچه باید درباره درد سیاتیک بدانید را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---