آنژیوگرافی قلب ، فرایندی تشخیصی در بیماری های عروق خونی قلب است که در طی آن با تزریق مواد شیمیایی خاصی که بعنوان رنگ کنتراست یا ماده حاجب شناخته می شوند و سپس عکسبرداری از آن توسط پرتو ایکس به مشاهده و بررسی نحوه ی جریان خون در رگ های قلب پرداخته می شود. در نتیجه ی این بررسی ها میتوان رگ های تنگ شده، آسیب دیده، مسدود شده و نیز وجود خون ریزی ها و محل آنها را تشخیص داد. دلایل مختلفی برای انجام آنژیوگرافی قلب میتواند وجود داشته باشد که از جمله ی آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

بروز آنژین

در صورتی که کلسترول، چربی یا سایر مواد در رگ های قلبی رسوب کرده باشند، منجر به ایجاد پلاک در رگ های قلبی شده و این پلاک ها با انسداد مسیر عبور خون، از رسیدن اکسیژن کافی به عضلات قلب جلوگیری می کنند. این بیماری اغلب همراه با احساس سفتی، سنگینی، درد و یا سوزش در قفسه سینه، تنگی نفس و بی حسی و سوزش در شانه و دست و یا ناراحتی در بازو، فک یا معده همراه است. دو نوع آنژین وجود دارد که به نام های آنژین پایدار و آنژین ناپایدار شناخته می شوند. بطور کلی آنژین پایدار در اثر افزایش کار و فعالیت بدنی ولی آنژین ناپایدار در زمان استراحت بروز می کند. تست های مختلقی برای بررسی گرفتگی رگ ها در هر دوی این بیماری ها وجود دارد که یکی از آنها، آنژیوگرافی قلب است.

تنگی دریچه ی آئورت

در برخی از افراد دریچه ی آئورت، به دلایلی همچون توارث، استعمال سیگار، فشار خون بالا و... تنگ شده و در نتیجه خون رسانی به کل بدن با مشکل همراه است. در این حالت نیاز است تا قلب برای تامین خون و اکسیژن بدن به تعداد دفعات بیشتر و با شدت بیشتری کار کند که این کار بیشتر در نهایت به تضعیف عضلات قلب منجر خواهدشد. یکی از روشهای تشخیص تنگی آئورت آنژیوگرافی کرونری است.

تشخیص حملات قلبی

زمانی که جریان خون به دلیل انسداد عروق قلب که اکثرا توسط لخته ی خون صورت میگیرد قطع شده و به بخشی از عضلات قلب خون کافی نرسد این عضلات کم کم ضعیف شده و فرد دچار حملات قلبی می شود. در این حالت نیز پزشک معالج در مراحل مختلف بررسی شرایط بیمار، ممکن است تصمیم به استفاده از آنژیوگرافی عروق قلب بگیرد که میتواند به بررسی شدت و محل آسیب و در نتیجه انتخاب روش درمانی بهینه تر کمک کند.

عملکرد نامناسب قلب در آزمون استرس و فعالیت بدنی

آزمون استرس با بررسی عملکرد قلب، تغییر فشار خون و تنفس در زمان فعالیت فیزیکی مشخصی همچون دویدن روی تردمیل، میتواند اطلاعاتی را در مورد آریتمی های قلبی، مشکل در عروق کرونری یا سایر مشکلات مرتبط با قلب نشان دهد. در صورتی که پزشک معالج با توجه به نتایج آزمون استرس، متوجه وجود مشکلی در عملکرد قلب شود ممکن است برای بررسی بیشتر از آنژیوگرافی عروق کرونر استفاده کند.

نارسایی قلبی

این بیماری وضعیتی را شامل می شود که قلب توانایی پمپاژ خون را به مقدار موردنیاز به بافت ها ندارد. این وضعیت با سکته و حملات قلبی متفاوت است. گاهی پزشکان برای بررسی دلیل نارسایی قلبی ممکن است از آنژیوگرافی عروق قلب بهره ببرند.

قبل از عمل جراحی قلب

زمانی که نیاز به جراحی قلب از جمله در افرادی که خطر ابتلای بالایی به بیماری های عروق کرونر وجودداشته باشد پزشکان جهت ساخت نقشه ی رگ ها و محل آسیب احتمالی نیاز به آنژیوگرافی عروق قلب خواهندداشت.

علاوه بر موارد ذکرشده، آنژیوگرافی قلب در موارد زیر نیز می تواند بکار رود:

• وجود درد به دلایل نامعلوم در قفسه ی سینه، بازوها و پشت
• نتایج الکتروکاردیوگرام غیرطبیعی
• آغاز درمان یا بررسی نتایج درمان های اعمال شده بر روی رگ های خونی
• بیماری های قلبی توارثی یا مادرزادی

نکاتی که باید قبل از آنژیوگرافی قلب رعایت کرد

۱. قبل از روز آزمایش احتمالاً شما نیازمند آزمایش خون یا الکتروکاردیوگرام خواهیدبود تا از مساعدبودن وضعیت تان برای آنژیوگرافی اطمینان حاصل شود.
۲. اگر از داروهای ضد انعقاد خون مانند وارفارین استفاده می کنید ممکن است با مشورت پزشک، از دو تا سه روز قبل مصرف آنها را قطع کنید.
۳. در صورتی که از داروهای مخصوص دیابت مانند انسولین استفاده می کنید در مورد مصرف این داروها در روز آزمایش حتما با پزشک مربوطه مشورت کنید تا نسبت به تغییر یا عدم تغییر زمان مصرف این داروها آگاه شوید.
۴. احتمالا مجبور باشید ۲ تا ۳ ساعت قبل از آنژیوگرافی چیزی نخورید.

مراحل انجام آنژیوگرافی قلب

ابتدا فرد بر روی میز پرتو ایکس دراز میکشد. با استفاده از بی حس کننده های موضعی، محل ورود کاتتر بی حس می شود. گاهی احتمال دارد فرد در اثر این دارو ها به خواب نیز برود که البته به آسانی میتوان فرد را در صورت نیاز بیدار کرد. یک برش کوچک در بازو یا کشاله ران ایجادشده و کاتتر توسط یک لوله ی کوچک بنام غلاف وارد سرخرگ می شود و سپس ماده ی حاجب از طریق کاتتر وارد سرخرگ شده و پس از آن توسط پرتو ایکس تصویربرداری ها و مشاهدات لازم صورت میگیرد. پس از اتمام آنژیوگرافی درصورتی که کاتتر از کشاله ی ران وارد بدن شده باشد بهتر است برای جلوگیری از خون ریزی چند ساعتی پس از اتمام آنژیوگرافی دراز کشید. همچنین با توجه به اینکه ماده ی حاجب در بدن و رگ ها در حال گردش است لذا نیاز به مصرف فراوان مایعات جهت دفع این مواد خواهد بود.

خطرات و عوارض جانبی آنژیوگرافی

۱. ایجاد زخم و کبودی در محل ورود لوله ی حامل ماده ی حاجب پس از اتمام آنژیوگرافی اتفاقی معمول بوده و معمولا مشکل جدی محسوب نمی شود، گرچه گاهی ممکن است محل زخم دچار عفونت گردد بنابراین در صورت عفونت، قرمزی محل زخم، درد و بروز تب بهتر است با پزشک مشورت کرد.
۲. در طول آنژیوگرافی، دردهای شبه آنژینی ممکن است بروز کند. در صورت بروز هرگونه درد هنگام آنژیوگرافی پزشک معالج را باخبر کنید.
۳. هنگامی که ماده حاجب به بدن وارد می شود احساس گرما در محل ورود آن رخ می دهد که البته مسئله ی حادی ایجاد نمی کند. در صورت ایجاد مشکل با پزشک در میان بگذارید.
۴. حرکت کاتتر در بدن نباید حس شود. همچنین نباید همراه با درد و ناراحتی باشد. در صورت وجود هرگونه درد با پزشک معالج مشورت شود.
۵. برخی افراد نسبت به ماده ی حاجب واکنش آلژیک بروز می دهند.
۶. پرتو ایکس استفاده شده جهت تصویربرداری از ماده حاجب خطرات زیستی همچون افزایش خطر ابتلا به سرطان را در پی دارد.
۷. عوارض جدی تری نیز به ندرت مشاهده شده اند، مانند حمله ی قلبی و سکته ی قلبی. البته این عوارض معمولاً در افرادی بروز می کنند که بیماری قلبی آنها وخامت بیشتری دارد.
پزشک معالج معمولا نسبت به این خطرات آگاهی داشته و زمانی نسبت به آنژیوگرافی اقدام می کند که سود آن بیشتر از خطرات احتمالی باشد.

نسخه اصلی مطلب آشنایی با علل انجام آنژیوگرافی قلب را در سایت دکتر امید هاشمی فرد بخوانید.

---