حساسیت پوست ناشی از لایه بردارها

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

محیا چند سالی است دچار لکه های پوستی در ناحیه پیشانی و گونه شده است. او چند بار برای پاکسازی پوست اقدام کرده ولی هر بار با شکست مواجه شده است. داروهایی که پزشکان متخصص پوست تجویز میکنند برای پوست او مناسب نیستند و عوارض زیادی مانند قرمزی و خارش دارند. گاهی هم لکه جدید ایجاد میکنند و به همین دلیل هر بار مجبور است دست از درمان بکشد. محیا همواره در آرزوی پوستی روشن و صاف است. او میخواهد بداند چرا پوستش دچار چنین لکههایی شده و چگونه میتواند بدون عارضه درمان را به پایان برساند.

ریشه لکه های پوست صورت از کجاست؟
در طبقه زایای پوست سلولی به نام «ملانوسیت» وجود دارد که کار آن ساختن رنگدانه ملانوسیت است. این سلول براساس میزان ترشحات، رنگ پوست را مشخص میکند. درواقع ژنتیک تعیینکننده پرکار و کمکار بودن ملانوسیت پوست است.
پوست از نظر رنگ به 6 نوع طبقهبندی میشود. نوع 1 پوست خیلی خیلی سفید است. افراد دارای این نژاد در اروپای شمالی زندگی میکنند. افراد دارای رنگ پوست نوع 2 نیز رنگ پوستشان سفید است ولی به شدت نوع 1 نیست. رنگ پوست ساکنان شمال ایران معمولا از نوع 2 است. نوع 3 نیز جزو رنگ پوست سفید محسوب میشود ولی نسبت به نوع 1 و 2 تیرهتر است. نوع 4 که حالت گندمگون یا سبزهرو است را بیشتر در مردم ایران مشاهده میکنیم. نوع 5 خیلی تیره و سبزه بسیار تند که به سیاهی میزند و در نژاد هندی و پاکستانی دیده میشود و درنهایت نوع 6 که کاملا سیاه است و پرکارترین سلولهای ملانوسیتی در این نوع پوست وجود دارد. (نژاد سیاهپوستان آفریقایی)

رنگ پوست بر اساس ژنتیک و محیط جغرافیایی تعیین میشود؛ یعنی علاوه بر تنظیمات ژنتیکی، محیط نیز میتواند ملانوسیت را تحریک کند، مثلا پوستی که در معرض آفتاب است ملانوسیت فعالتری دارد. این فعالیت برای محافظت از پوست است. هرچه فرد در منطقه آفتابیتری زندگی کند، ملانوسیت فعالتر و پوست تیرهتر میشود. پوست تیره باعث میشود لایههای زیرین پوست کمتر تخریب شوند. این روند از سرطان پوست نیز جلوگیری میکند اما چنین حالتی فرم یکنواختی دارد، مثلا در رنگ پوست نوع 1 و 6 سفیدی و سیاهی در کل پوست بدن یکدست است. در انواع پوست دیگر یکنواختی مانند این دو نوع نیست. هرچه ژنتیک پوست تیرهتر باشد، نسبت به تحریکات حساستر است، مثلا در نوع 3 و4 که پوست مختص ایرانیهاست. در این دو نوع پوست ملانوسیتها نسبتا فعال هستند ولی وقتی در برابر تحریکات قرار گیرند، فعالیتشان از حالت طبیعی بیشتر میشود و لکه ایجاد میکنند. قسمتی که بیشتر در معرض آفتاب است، مثل گونهها، چانه و پیشانی و به طور کلی هر نقطه از پوست که برجستهتر است دچار لکههای تیره میشود، مثلا در خانمها اگر دقت کنیم بخشی از پیشانی که زیر روسری است، روشن و بخش بیرون از روسری تیره است.

آفتاب فقط یکی از عواملی است که میتواند باعث بروز لکه های تیره روی پوست شود. هر عامل دیگری مانند سوختگی، گرمای بیش از اندازه، اعمال زیبایی مانند لیزر و پیلینگ که باعث تحریک و التهاب پوست میشوند باعث قرمزی آن خواهندشد و وقتی پوست تلاش میکند التهاب را از بین ببرد، لکههای تیره به جای التهاب مینشیند.
پس برای انجام لیزر و پیلینگ پزشک باید به نوع پوست دقت کند، مثلا اگر پوست فرد نوع 3 مایل به 4 بود، مانعی برای انجام لیزر وجود ندارد ولی نوع 4 مایل به 5 نباید لیزر شود. البته حتما باید تدابیری اندیشیده شود تا التهاب زیاد طول نکشد و به بیمار هم توصیه میشود در معرض آفتاب قرار نگیرد و از اعمال تحریکی مانند کیسه و لیف کشیدن پوست خودداری کند.

بعضی داروها وجود دارند که میتوانند از پوست محافظت کنند. بعضی نیز مانند قرصهای ضدبارداری پوست را مستعد لکه میکنند. هورمونهای ترشحشده در بارداری و هورمونهای موجود در قرصهای ضدبارداری پوست را حساستر میکنند. بنابراین خانمهایی که مستعد لکههای پوستیاند یا در حال درمان هستند نباید قرص ضدبارداری استفاده کنند. داروهای دیگری مانند داروهای اعصاب هم باعث ایجاد تیرگی در هر جایی از بدن میشوند.
برخی بیماریها نیز پوست را دچار لکه میکنند و ارتباطی به نور آفتاب، ژن و... ندارند، مثلا در بیماری لیکن پلان بعد از درمان ضایعات لکه باقی میماند.

گروه دیگری از لکهها رنگ روشنی دارند، مثلا در بیماری ویتیلیگو که بیماری خودایمنی است ملانوسیت از بین میرود یا خیلی غیرفعال میشود. در این مواقع سلولهای اطراف که ملانین دارند سعی میکنند به سلولهای بدون ملانین نفوذ کنند تا بهگونهای کمبود ملانین سلول پوستی را جبران کنند. این بیماری خودایمنی است و معمولا از قسمتی شروع میشود و بعد به نواحی دیگر میرود. بیماری ویتیلیگو بسیار شایع است. وقتی ملانوسیت کمکار میشود، لکهها سفید نیستند، بلکه روشناند. کودکانی که زمینه حساسیتهای ارثی دارند، وقتی در معرض آفتاب قرار میگیرند دچار لکههای پوستی روشن به نام «پیتریازیس آلبا» میشوند که درمان آن بسیار آسان است.
نوعی قارچ هم میتواند رنگ پوست را به صورت لکههای کمرنگ منتشر درآورد ولی این بیماری قارچی است که از رنگ ملانین تغذیه کرده و باعث کاهش ملانین شده است. بعد از درمان پوست رنگ طبیعی خود را بهدست میآورد.
در بیماری دیگری به نام «آلبنیسم» که اختلالی کروموزومی است، از بدو تولد ملانین وجود ندارد. حتی وسط چشم کودک نیز سفید است. بیماری بسیار ناخوشایند است و فرد مبتلا هیچ محافظتی در برابر آفتاب ندارد و اگر از چشم و پوستش محافظت نکند، ممکن است به سرعت نابینا شود. این بیماری درمان ندارد.
شاید این سوال به ذهنتان برسد که آیا میتوان از بروز لکه جلوگیری کرد؟
ممکن است در بروز لکه بین دو فرد که دارای پوست نوع 4 هستند و به یک اندازه هم از پوست محافظت میکنند، تفاوتهایی دیده شود. این تفاوت ناشی از حساسیتهای فردی است ولی افرادی که از کودکی مراقب پوست خود هستند، از کرم ضدآفتاب استفاده میکنند و پوشش مناسب مانند کلاه با لبه 7 سانتیمتر دارند، قطعا از پوست خود محافظت بهتری میکنند و کمتر دچار لکههای پوستی میشوند.
باید گفت هرچه لکهها عمیقتر باشند درمانشان نیز مشکلتر خواهد شد. بنابراین تمام افرادی که دچار لکه میشوند باید سریعتر به پزشک مراجعه کنند تا قبل از عمیقتر شدن لکه درمان آغاز شود. البته این موضوع به این معنا نیست که لکههای قدیمی و عمیق درمان نشوند ولی مدت درمان و نوع درمان متفاوتتر خواهد شد. افراد دارای رنگ نوع 4 پوست بیشتر دچار لکه میشوند. ممکن است پزشک توصیههایی برای تغییر شیوه زندگی بیمار گوشزد کند. بیماران به هیچ وجه نباید از کیسه و لیف برای شستن صورتشان استفاده کنند.

نیاز به ارتقای اعتماد به نفس
بعضی افراد پوست بسیار حساسی دارند. اغلب این افراد در صورتی که بخواهند اعمال زیبایی و پاکسازی پوست انجام دهند دچار مشکلاتی میشوند. درمان لکههای پوستی طولانیمدت است و آسان هم نیست و بستگی دارد که چه سطحی از پوست را فراگرفته باشند. درمان انواع مختلفی دارد و شامل درمانهای دارویی، لیزری، مزوتراپی و... است. ممکن است هر یک از این درمانها صددرصد و قطعی نباشد. از آنجا که درمان لک طولانیمدت است باید درمانی برای این افراد انتخاب کرد که کمترین عارضه را داشته باشد. لکهها معمولا ماهیت ژنتیکی دارند بنابراین درمان باید طولانیمدت باشد، حتی دیده میشود در چنین افرادی عود لکه نیز سریع اتفاق میافتد.

این افراد حتما باید از پوستشان مراقبت بیشتری کنند. افراد با پوست حساس باید از ترکیبات و محصولات مخصوص پوست حساس استفاده کنند؛ یعنی شستشو با صابونهای معمولی یا قلیایی ممنوع است. پوستهای حساس معمولا خشک هستند و این افراد بهتر است زیاد پوست را نشویند. از طرفی بعد از شستن و قبل از خشک شدن کامل پوست حتما از مرطوبکننده مناسب استفاده کنند. پوست حساس نسبت به ترکیبات لایهبردار واکنش التهابی سریعتری نشان میدهد، حتی با قرار گرفتن در معرض نورآفتاب لکه تیرهتر هم میشود. این افراد میتوانند از کرمها و سرمهای حاوی ویتامین C استفاده کنند که کاملا بیضرر هستند. این ترکیبات لایهبردار نیستند ولی بهتدریج پوست را شفافتر میکنند. حتی میتوانند کرم را با ضدآفتاب مخلوط کنند و روی پوست بزنند. علت لکهها قبل از درمان باید مشخص شود. لکهها ممکن است در اثر آفتاب، بیماری زمینهای، التهاب، ککومک و... ایجاد شده باشند.

اگر پوست به راحتی ملتهب میشود، راهها و داروهایی وجود دارند که میتوانند التهاب را کاهش دهند و بعد درمان انجام گیرد. به بیمار نیز باید توصیه کرد از مصرف بعضی خوراکیهای محرک مانند آجیل، ادویهجات تند و بعضی میوهها بپرهیزد.
ترکیبات لایهبردار در افراد دارای پوست حساس معمولا عوارض ایجاد میکنند. در این بیماران بهتر است از ترکیبات ملایمتری استفاده شود. کرم ضدآفتاب نیز باید مخصوص پوستهای حساس و ضدالتهاب باشد. وقتی پوست قرمز میشود، معمولا بیماران نمیتوانند به راحتی عامل قرمزی را تشخیص دهند و اغلب باعث سردرگمی آنها میشود. شستن پوست باید با آب ولرم باشد. کرم ضدآفتاب نیز حتما باید استفاده شود. سعی کنند در ساعتهای اوج آفتاب یعنی از 10 صبح تا 5 بعدازظهر از خانه خارج نشوند.
برای این افراد معمولا پیلینگ استفاده نمیشود و اصولا لکههای سطحی با داروهای خفیف درمان میشوند.

میزگرد زیبایی - هفته نامه سلامت -شماره 677