درمان جدید و توانبخشی یبوست مزمن

دکتر طناز احدی [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.dr-ahadi.ir
آدرس مطب : تلفن مطب : -

جدیدترین درمان یبوست بطور دائمی:
توانبخشی عضلات کف لگن برای درمان یبوست مزمن به روش بیوفیدبک:
حدود50 درصد افراد دچار یبوست مزمن اختلال عملکرد کف لگن(PFDیا dyssynergia) دارند. دراین اختلال هماهنگی بین شل شدن یا ریلکسیشن کف لگن (مثلا پوبو رکتالیس) وحرکت دیواره شکم که مسئله ای ضروری برای برای دفع مدفوع طبیعی است وجود ندارد. متاسفانه اگاهی کافی درمورد یبوست مزمن بعلت اختلالات کف لگن وجود ندارد. درنتیجه، بسیاری از بیماران دچار یبوست مزمن که با دارو نمی توان انها را معالجه نمود، درمان مناسبی برای طبیعی شدن اجابت مزاج دریافت نمی کنند.

درمان بیوفیدبک ودستگاه گوارش تحتانی:
وقتی که علل مکانیکی، آناتومیک و علل وابسته به برخی بیماریها ونحوه تغذیه در ایجاد یبوست مزمن مورد بررسی قرار گرفت و رد شد، احتمال زیادی وجود دارد که یبوست مزمن بعلت اختلالات کف لگن باشد یا اینکه این مسئله به تشدید یبوست کمک کرده باشد. با توجه به پیشرفت هایی که در زمینه شناخت عملکرد ساختمانهای کف لگن وارتباط انها با دستگاه گوارش تحتانی بدست امده، بهترین روش درمان یبوست مزمن دراین حالت ، توانبخشی عملکرد عضلات کف لگن با استفاده از بیو فیدبک می باشد.

بیوفیدبک به بیمار کمک می کند عادات نادرست دفع مدفوع خود راتغییر داده واجابت مزاج خود را بحالت طبیعی برگرداند که شامل استفاده صحیح از نیروهای پیشرانش ، هماهنگ با ریلاکسیشن است.

اختلالات کف لگن در بسیاری از افراد دچار یبوست مزمن تشخیص داده نمی شود ودرمان با روش بیوفیدبک باعث بهبودی یبوست مزمن انها می شود. در مراکز مجهز آمریکا اغلب بیماران یبوست مزمن زمانی برای درمان بیوفیدبک معرفی می شوند که به یک مرکز پیشرفته درمانی مجهز مراجعه و یک گروه درمانی شامل چندین متخصص از جهات گوناگون بیمار را مورد معاینه قرار داده و متوجه اختلال در کف لگن می شوند. با توجه به نبودن این روش تا کنوندر کشور ما این روش برای بسیاری پزشکان ناشناخته مانده است.

ویکرد چند وجهی به یبوست مزمن:
وقتی یبوست مزمن وجود دارد، یک آزمایش دقیق رکتال (digital rectal examination) ممکن است کمک کننده باشد. هدف از آزمایش رکتال این است که خصوصیاتی مانند تون مقعد درحالت استراحت وناتوانی در شل کردن عضلات پوبورکتال مورد ارزیابی قرار گیرد.

براساس یافته های ازمایش دیژیتال رکتال ازریابی بیمار ممکن است پزشک ازمایشات تکمیلی انجام دهد که شامل موارد زیر نیز باشد:

1- مانومتری انورکتال
2- ام آرای لگن برای مشاهده حرکت پاتولوژیک کف لگن واناتومی اسفنگتر انال
3- پروکتوگرافی تخلیه(دفیکوگرافی) برای ثبت حرکت کف لگن واناتومی آنورکتال در شرایط گوناگون( در زمان استراحت، سرفه،فشاروزور زدن)

تفسیر نتایج بررسی نسبت به حالتهای طبیعی صورت می گیرد زیرا عملکرد کف لگن با سن وجنس بیمار فرق می کند. تفسیر نتایج برحسب شرایط هر بیمار متفاوت است.

اگرآاسیب شناسی( پاتولوژی) دیگری وجود نداشته باشد واطلاعات نشان دهنده ناتوانی شل شدن کف لگن باشد ، در این صورت درمان بیوفیدبک انجام می شود. درمان بیوفید بک بسیاری از بیماران را از نگرانی رها می کند زیرا انها به روش محافظه کارانه وبی خطری درمان می شوند. بسیاری از بیماران از یبوست بمدت طولانی چندین ماه ویا سالهای متمادی رنج می برده اند زیرا درمان مناسب دریافت نکرده وعلت یبوست مزمن در انها تشخیص داده نشده است.

درمان سرپائی افراد دچار یبوست مزمن با روش بیوفیبک:
درمان بیوفیدبک یبوست شامل یک برنامه سرپائی(بدون بستری) بمنظور آموزش بیمار است که چگونه عضلات شکمی را با عضلات کف لگن بطور موفقیت امیزی هماهنگ کند وتخلیه را براحتی انجام دهد.

یادگیری شناختن حواس داخلی:
درمان بیوفیدبک تحت نطر متخصص طب فیزیکی وتوانبخشی انجام می گیرد وشامل اقدامات زیر می باشد:
معمولا هر جلسه 30 تا 45 دقیقه طول می کشد.

در طول مراحل مختلف کارهای زیر برای بیمار انجام می شود:
1- استفاده از یک سنسور رکتال یا سطحی که تنش عضلانی را از طریق الکترو میو گرافی(نوار عضله) بررسی وثبت می کند. فعالیت عضله توسط نوار عضله به بیمار نشان داده می شود. نوار عضله یا الکترومیو گرافی، تنش وریلاکسیشن (شل شدن) کف لگن را نشان می دهد.

2- توضیح شفاهی به بیماردرمورد اینکه هنگام شل شدن کف لگن بیمار باید چه احساسی داشته باشد وچگونه کف لگن باید ریلاکس یا شل شود. همزمان فیدبک تصویری به بیمار نشان داده می شود تا یادگیری او تقویت شده و متوجه بهبودی شل شدن وریلاکسیشن کف لگن شود.

3- یادگیری شناسائی کردن احساس درونی همراه با شل شدن یا ریلاکسیشن(ریلاکسیشن پایه ای) واینکه چگونه این حالت را حفظ کند.
4- آموزش تاثیر منفی تنش کف لگن همراه با تنش عمومی بدن. یادگیری ریلکسیشن ممکن است با آموزش کمک گرفتن از تنفس دیافراگماتیک تاثیر بیشتری داشته باشد.

5- تعبیه بالون رکتال که با حجم های گوناگونی از اب پر شده تا حرکت روده را تحریک نماید. بیمار یادمیگیرد که ریلکسیشن را در حالی که بالون وجود دارد حفظ نموده، فعال شدن شکم را همراه با ریلکسیشن دینامیک کف لگن هماهنگ کند و از انقباض عادتی کف لگن در این شرایط خودداری کند. هدف این است که بالون رکتال بدون فشار رها شود تا دفع مدفوع بحالت طبیعی تحریک گردد.

6- به بیمار مهارتها و ورزشهایی یاد داده می شود که در طولانی مدت در خانه از آنها بهره برده و حالت ریلکسیشن یا شل شدن کف لگن را بتواند حفظ کند.

7- به بیمار آموزشهایی درمورد عملکرد طبیعی روده داده میشود، همچنین بیمار با عادتهای نادرست رفتن به توالت آشنا شده ویاد می گیرد رفتارش راتغییر دهد.
8- استفاده از تحریکات الکتریکی برای بازآموزی حسی و حرکتی دستگاه گوارش.

اختلال انسدادی در دفع یا همان obstructive defecation syndromeبیماری شایعی است. تلاشهای ناموفق در دفع مدفوع، احساس تخلیه ناکامل و نیاز به کمک انگشت یا انما برای کمک به دفع، جزو علایم سندرم انسداد در دفع مدفوع می باشد. علل سندرم انسداد در دفع مدفوع یه طور کامل مشخص نشده ولی معمولا با رکتوسل، افتادگی کف لگن و پرولاپس داخلی رکتوم، همراهی دارد. ارگان های داخلی مثل رحم، سرویکس، مثانه یا روده ، می تواند به داخل واژن بیرون زدگی پیدا کند. این اتفاق به دلیل ضعف بافت هایی است که به طور طبیعی آن ها را حمایت می کنند.عملکرد نامناسب عضلات کف لگن مثل آنیسموس هم ممکن است در همراهی با سندرم انسداد در دفع مدفوع وجود داشته باشد ولی هنوز مشخص نشده که آیااین اختلال عملکرد علت، عارضه یا علامت بیماری است. یکی دیگر از دلایل سندروم انسدادی دفع دیس سینرژیا می باشد که به علت عدم انقباض یا انقباض پارادوکسیکال عضله پوبورکتالیس و اسفنگتر خارجی مقعد می باشد.(

حدود ۲-۳۶% افراد جمعیت از یبوست مزمن رنج می برند که ۷٪ مبتلا به اختلال انسدادی دفع هستند.این شرایط ناتوان کننده بوده و می تواند زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر خود قرار دهد.

درمان های متفاوتی برای بهبود سندرم انسداد در دفع مدفوع پیشنهاد شده است.از جمله این درمان ها، می توان به درمان های دارویی، رفتاری، توانبخشی و جراحی اشاره کرد.انتخاب نوع درمان به شدت علایم بستگی دارد. به طوری که موارد متوسط تا خفیف اغلب توسط مداخلات محافظه کارانه نظیر تحریک الکتریکی، آموزش و تمرینات مربوط به عضلات کف لگن وبیوفیدبک معالجه شده و در موارد شدیدتر اغلب نیازمند جراحی هستند.

بیوفیدبک روشی است که جهت کسب کنترل عضلات کف لگن توسط بیمار، مورد استفاده قرار می گیرد. ابزارهای مختلفی همراه با بیوفیدبک جهت ثبت سیگنالهای الکتریکی تولید شده به هنگام انقباض به کار میروند. این سیگنال های وابسته به انقباض به سرعت به نشانه های دیداری وشنیداری تبدیل شده وجهت شناسایی و کنترل فعالیت عضلات مورد استفاده قرار می گیرند. به این ترتیب عضلات ضعیف بر حسب نیاز فعال شده و عضلات سفت ریلاکس می گردند. نتیجه کلی این امر هماهنگی در فعالیت عضلات است. این روش بیمار را قادر می سازد که رفتارهای منجر به افزایش فشار داخل شکمی را متوقف نموده و بر انقباضات ارادی لگن مسلط گردد. بیوفیدبک در سال 1991 تاییدیه انجمن غذا و داروی آمریکا را دریافت کرده و از سال 1992 بدون گزارشی از عوارض جانبی مورد استفاده قرار گرفته است. استفاده از بیوفیدبک توانشته نتایج بیسیار خوبی در موارد خفیف و متوسط اختلال انسدادی دفع داشته باشد.