بیماری لک و پیس که با نام های ویتیلیگو و برص نیز شناخته می شود، یکی از عوارض اکتسابی مربوط به رنگدانه های پوست است که در اثر آن، سلول های سازنده رنگدانه (ملانوسیت ها) از دست می روند. مشخصه اصلی این بیماری، بروز لکه های مشخص به رنگ شیری تا سفید بر روی پوست است. بیماری لک و پیس می تواند از لحاظ زیبایی ظاهری، به ویژه در افرادی که پوست تیره دارند، مشکل بسیار بزرگی باشد.

علائم بیماری پیسی

علائم و نشانه های ویتیلیگو یا مریضی پیسی عبارتند از:

• از بین رفتن رنگ طبیعی پوست به صورت لک و پیس که معمولاً ابتدا در دست ها، صورت (لک و پیس صورت) و نواحی اطراف دهانه های بدن و اندام تناسلی ظاهر می شوند.
• سفیدی زودرس رنگ موهای سر، مژه ها، ابروها یا ریش
• از بین رفتن رنگ طبیعی بافت هایی داخل دهان و بینی (غشاهای مخاطی)

علل بیماری پیسی

بیماری پیسی معمولاً زمانی اتفاق می افتد که سلول های تولیدکننده رنگ دانه های پوستی (ملانوسیت ها) مرده یا از تولید ملانین دست می کشند. در نتیجه لکه ها و قسمت هایی از پوست رنگ خود را از دست داده و روشن یا سفید رنگ می شوند. پزشکان هنوز دلیل اصلی مردن یا معیوب شدن این سلول ها را نمی دانند.

به طور کلی علت اصلی بروز بیماری پیسی ممکن است یکی از علل زیر باشد:

• سابقه خانوادگی (ارثی)
• اختلالی که در نتیجه آن سیستم ایمنی بدن به سلول های ملانوسیت در داخل پوست حمله کرده و آنها را تخریب می کند.
• گاهی اوقات آفتاب سوختگی، استرس یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی صنعتی می تواند به عنوان محرک عمل کند.

انواع لک و پیس

پیسی یک طرفه یا یک تکه که یک اندام را درگیر می کند مانند دست، پا یا صورت که معمولاً از سنین کودکی آغاز می شود و برای یک یا چند سال پیشرفت کرده، سپس روند رشدش متوقف می شود. این شکل از ویتیلیگو به ندرت با منشأ اتوایمیون است. نوع دیگر آن که شایع تر است به صورت دوطرفه در اندام ها دیده می شود و اغلب منشأ اتوایمیون دارد و متوقف می شود. روند پیشرفت این نوع بیماری معمولاً در تمام دوران زندگی فرد ادامه خواهد داشت. در برخی منابع نوع سومی از بیماری تعریف شده است که ترکیبی از دو نوع سگمنتال و غیر سگمنتال است.

پیسی بر اساس اندازه لکه ها به 3 گروه تقسیم می شوند: نوع خفیف که به صورت یک یا چند لکه کوچک محدود شده است. نوع متوسط که اغلب افراد در این دسته قرار می گیرند و لکه ها به صورت پراکنده در بدن قرار دارند. نوع شدید آن که نادر است، پوست بخش زیادی از رنگ خود را از دست می دهد.

درمان پیسی

درمان بیماری پیسی ارتباطی مستقیم با اندازه لک ها دارد. در صورتی که اندازه لک ها 1 تا 2 سانتیمتر باشد به شرط درمان کامل در مدت 2 تا 3 ماه و نهایتاً 6 ماه تا یک سال، بیماری بهبود می یابد و اگر مبتلایان به این عارضه زمانی به پزشک مراجعه کنند که اندازه لک ها خیلی بزرگ شده است، در این شرایط برگرداندن رنگ پوست به حالت اولیه غیرممکن است.

اگر اندازه لک از 2 سانتی متر بزرگ تر شده باشد، حتی اگر تنها یک لک وجود داشته باشد، بهبودی کامل امکان پذیر نیست. در شرایطی که بیش از 50 درصد پوست درگیر شده باشد، پزشک تنها می تواند دارو تجویز کند که تمامی پوست با ناحیه بی رنگ شده همرنگ شود. در این حالت بیمار نسبت به نور حساس می شود و باید از ضد آفتاب های قوی استفاده کند.

درمان بیماری پیسی مبتنی بر تغییر ظاهر پوست و بازیابی رنگ آن است. با این حال، اثرات درمان معمولاً دائمی نیستند و همیشه نمی توانند شیوع آن را کنترل کنند. یک پزشک عمومی ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

• ایمنی در برابر آفتاب با کرم ضدآفتاب
• استفاده از کرم کاموفلاژ
• استروئید موضعی (کرم یا پماد حاوی استروئید)
• اگر فقط یک پیسی با تکه کوچک وجود داشته باشد یا رنگ طبیعی پوست بسیار روشن باشد، درمان بیشتر ممکن است ضروری نباشد. در صورت نیاز به درمان بیشتر ممکن است به پزشک پوست مراجعه شود.

1- محافظت از آفتاب

آفتاب سوختگی یک خطر جدی برای لک و پیس است. بیمار باید پوست خود را از آفتاب محافظت کرده و از آن دوری کند. هنگامی که فرد در معرض نور خورشید قرار می گیرد، پوست رنگدانه ای به نام ملانین تولید می کند تا از آن در برابر اشعه ماوراء بنفش (UV) محافظت کند؛ اما اگر فرد پیسی داشته باشد، ملانین کافی در پوست او وجود ندارد، بنابراین پوست از اشعه آفتاب در امان نخواهد بود. همیشه باید از کرم ضد آفتاب با فاکتور SPF به اندازه 30 به بالا استفاده شود تا از پوست در برابر آفتاب سوختگی و آسیب های طولانی مدت محافظت به عمل آید.

2- ویتامین دی

اگر پوست در معرض آفتاب قرار نگیرد، خطر کمبود ویتامین D وجود دارد. ویتامین D برای سالم نگه داشتن استخوان و دندان ها نیز ضروری است. نور خورشید منبع اصلی ویتامین D است، اگرچه این ویتامین در برخی غذاها مانند ماهی نیز یافت می شود.

ممکن است دریافت کافی ویتامین D از مواد غذایی و نور خورشید به تنهایی مشکل باشد؛ بنابراین باید در نظر گرفته شود که یک مکمل روزانه حاوی 10 میلی گرم ویتامین D مصرف شود.

3- کرم کاموفلاژ

کرم کاموفلاژ می تواند بر روی لکه های سفید پوست اعمال شود. کرم ها برای مطابقت با رنگ پوست طبیعی ساخته شده اند. این کرم ها کمک می کنند تا لکه های سفید با نواحی دیگر پوست ترکیب شوند تا ظاهری یکنواخت ایجاد کنند.کرم های کاموفلاژ ضد آب هستند و در هر جای بدن قابل استفاده می باشند. آنها تا چهار روز روی بدن و 12 تا 18 ساعت روی صورت باقی می مانند. همچنین می توان از این کرم که می تواند حاوی مواد ضد آفتاب با درجه SPF بالا باشد نیز استفاده کرد.

4- استروئیدهای موضعی

استروئیدهای موضعی به عنوان کرم یا پماد در بازار موجود هستند. آنها گاهی اوقات می توانند گسترش لکه های سفید را متوقف کرده و مقداری از رنگ اصلی پوست را ترمیم کنند. استروئید موضعی ممکن است در بزرگسالان با شرایط زیر تجویز شود:

1. ویتیلیگو غیرسگمنتال در کمتر از 10 درصد بدن وجود داشته باشد.
2. بیمار می خواهد درمان بیشتری انجام دهد (محافظت از آفتاب و کرم کاموفلاژ برای بعضی از افراد کافی است).
3. باردار نبودن
4. بیمار عوارض جانبی را درک کرده و می پذیرد.

پزشک معالج بسته به شدت و ناحیه لک و پیس، ممکن است یک کرم یا پماد تجویز کند. پمادها چرب تر هستند؛ اماکرم ها برای مفاصل بهتر عمل می کنند. استروئیدهای موضعی که ممکن است تجویز شوند عبارتند از:

1. فلوتیکازون پروپیونات
2. بتامتازون والریت
3. هیدروکورتیزون بوتیرات

پزشک عمومی مقدار و نحوه استفاده از کرم یا پماد را به بیمار توضیح خواهد داد؛ اما معمولاً باید یک بار در روز روی پوست اعمال شود. بعد از گذشت یک ماه، پزشک روند درمان بیماری را بررسی می کند. اگر درمان باعث عوارض جانبی شود، ممکن است نیاز به استفاده از استروئید موضعی متوقف شود. همچنین ارزیابی می شود که میزان ویتیلیگو چقدر بهبود یافته است. در صورت عدم بهبود، ممکن است به متخصص پوست مراجعه شود. اگر بهبودی کمی حاصل شود، ممکن است درمان ادامه یابد؛ اما اگر پیسی به میزان قابل توجهی بهبود یابد، درمان متوقف خواهد شد.

اثرات جانبی استروئیدهای موضعی به شرح زیر هستند:

• ترک های پوستی (استریا)
• نازک شدن پوست (آتروفی)
• رگ های خونی قابل مشاهده
• رشد بیش از حد مو (هایپرتریکوز)
• التهاب پوست (درماتیت تماسی)
• آکنه

5- فوتوتراپی برای درمان لک و پیس

در موارد زیر ممکن است از فوتوتراپی (درمان با نور) برای کودکان یا بزرگسالان استفاده شود:

• درمان های موضعی مؤثر نبوده اند.
• پیسی نواحی زیادی از روی پوست را پوشانده است.
• ویتیلیگو تأثیر قابل توجهی در کیفیت زندگی فرد گذاشته است.
• شواهد نشان می دهند که فتوتراپی، به ویژه هنگامی که با سایر درمان ها ترکیب شود، تأثیر مثبتی بر درمان لک و پیس دارد. در هنگام فوتوتراپی، پوست در معرض نور ماوراء بنفش (A UVA) یا ماوراء بنفش (B UVB) قرار می گیرد. ممکن است ابتدا دارویی به نام پسورالن تجویز شود که به حساس تر شدن پوست نسبت به نور کمک می کند. پسورالن را می توان از طریق دهان (به صورت خوراکی) نیز مصرف کرد.
• به دلیل قرار گرفتن در معرض پرتوهای UVA، فوتوتراپی ممکن است خطر ابتلا به «سرطان پوست» را افزایش دهد. خطر ابتلا به بیماری سرطان پوست با نور UVB کمتر است. پزشک باید قبل از تصمیم به انجام فوتوتراپی در مورد خطرات آن با بیمار صحبت کند.

6- پیوند پوست برای بهبود لک و پیس

پیوند پوستی یک عمل جراحی است که در آن پوست طبیعی و سالم از ناحیه ای برداشته شده و برای پوشاندن ناحیه آسیب دیده یا از بین رفته استفاده می شود. برای درمان پیسی، می توان از پیوند پوست برای پوشاندن یک لکه سفید استفاده کرد.

پیوندهای پوستی بسته به شرایط زیر قابل اجرا هستند:

1. در 12 ماه گذشته هیچ لکه سفید جدید ظاهر نشده باشد.
2. لکه های سفید در 12 ماه گذشته بدتر نشده باشند.
3. پیسی در اثر آسیب های پوستی مانند آفتاب سوختگی شدید ایجاد نشده باشد.
4. عمل جراحی شامل گرفتن نمونه ای از پوست، از بین بردن ملانوسیت ها از آن و پیوند نمونه به مناطق پیسی است. این نوع درمان ها وقت گیر هستند و خطر ایجاد جای زخم را داشته و برای کودکان مناسب نیستند.

7- کاهش رنگدانه در پوست

ممکن است برای بزرگسالانی که بیش از 50 درصد بدنشان از لک و پیس انباشته است، کاهش رنگدانه در پوست تجویز شود. در این نوع درمان، از دارویی مبتنی بر هیدروکینون استفاده می شود. هیدروکینون می تواند عوارض جانبی به شرح زیر ایجاد کند:

• سرخی
• خارش
• سوزش

کاهش رنگدانه در پوست معمولاً روشی دائمی است. رنگ آمیزی مجدد (هنگام بازگشت رنگ) ممکن است اتفاق بیفتد و با رنگ پوست اصلی بیمار متفاوت باشد. استفاده از این روش در یک ناحیه از پوست گاهی اوقات می تواند باعث از بین رفتن رنگدانه های پوستی در سایر قسمت های بدن شود.

عوارض و خطرات بیماری پیسی

احتمال بروز موارد زیر در بیماران مبتلا به بیماری پیسی پوست بیشتر است:

1. اختلالات روانی یا اجتماعی
2. آفتاب سوختگی و سرطان پوست
3. بیماری های چشمی مثل التهاب شبکیه چشم
4. از دست دادن قدرت شنوایی

نسخه اصلی مطلب بیماری پیسی یا لک و پیس چیست و چگونه درمان میشود؟ را در سایت دکتر رامین مدرسی بخوانید.

---