آرتروز یک بیماری غیرالتهابی و فرسایشی است که مفاصل بدن را درگیر می کند و اغلب اوقات در افراد میانسال و پیر بروز می کند. آرتروز زانو معمولا موجب بروز دردی می شود که تسکین دادن آن به مداخلات پزشکی نیاز دارد. به طور کلی، درد ناشی از آرتروز به تدریج ایجاد می شود و شدت می گیرد، اما در مواردی نیز ممکن است درد به طور ناگهانی ایجاد شود. ممکن است مفصل دچار تورم و حالت خشکی و بی حرکتی شود و به همین خاطر شخص نتواند به راحتی زانوی خود را خم و راست کند. درد مفصلی ممکن است بعد از انجام دادن فعالیت هایی مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله ها یا زانو زدن، شدیدتر شود. بسیاری از بیماران مبتلا به آرتروز معتقدند که تغییر در شرایط آب و هوایی نیز موجب تغییر در شدت درد مفاصل آن ها می شود. در صورتی که زانوی شما درد می کند، ممکن است به آرتروز زانو مبتلا شده باشید. در این صورت لازم است که به یک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه کنید تا برنامه ی درمانی مناسبی برای شما تدوین کند. اولین قدم در درمان زانودرد شما این است که تعیین شود این درد ناشی از آرتروز مفصلی است یا خیر. پزشک شما می تواند برنامه ی درمانی شما را با روش های غیرتهاجمی مانند ورزش کردن، تزریق، لیزرتراپی و اولتراسوند آغاز کند.

با بروز آرتروز مفصلی، چه اتفاقی برای زانو می افتد؟

زمانی که زانوی شما به آرتروز مفصلی دچار می شود، سطح استخوان ها در مفصل زانو آسیب می بیند و استخوان ها به نحو مناسبی بر روی یکدیگر حرکت نمی کنند و سُر نمی خورند.

در صورت ابتلا به آرتروز، اتفاقات زیر رخ می دهد:

سطح غضروف مفصلی زبر و خشن می شود و غضروف مفصلی نازک می شود. استخوانی که در زیر غضروف قرار دارد، نسبت به تغییرات غضروفی واکنش نشان می دهد و سلولسازی کرده و در نتیجه ضخیم تر و بزرگتر می شود. تمامی بافت های موجود در مفصل زانوی شما فعال تر از حالت عادی می شوند، چرا که بدن شما سعی دارد با بیماری مقابله کند. استخوان ها در لبه های انتهایی مفصل شروع به تشکیل زائده هایی می کنند که به آن خار استخوانی گفته می شود.

مایع سیناویوم که درون کپسول مفصلی است، ملتهب می شود و مایع بیش از حدی در کپسول مفصلی تولید می شود که این موضوع باعث تورم یا اصطلاحا آب آوردن زانومی شود. کپسول مفصلی و رباط های زانو به تدریج ضخیم شده و حالتی گرفته و منقبض پیدا می کنند. این تغییرات که در مفصل زانو و گاهی در اطراف مفصل رخ می دهند، نتیجه ی بروز یک روند التهابی و همچنین تلاش بدن برای مقابله با این التهاب و بازسازی بافت های آسیب دیده هستند. در بسیاری از موارد، بدن شما به خوبی می تواند خود را بازسازی و ترمیم کند و مفصل شما دچار درد چندان شدیدی نمی شود و یا درد مفصلی خفیف است و به صورت گهگاهی است.

انواع آرتروز

تمامی انواع بیماری های آرتروزی با نوع التهابی که ایجاد می کنند شناخته می شوند.

آرتروز زانو که موجب درد زانو می شود، میتواند دارای سه نوع باشد:

• اُستِئوآرتریت: شایع ترین نوع آرتروز که علت آن فرسایش و ساییدگی مفصل است که بر اثر بالا رفتن سن ایجاد می شود. غضروفی که در بین استخوان های شما قرار دارد خشک می شود و رفته رفته توانایی جذب فشارهای وارد شده به زانو را از دست می دهد که این موضوع موجب بروز درد و التهاب در زانو می شود.
• روماتوئید آرتریت (روماتیسم): این بیماری یک بیماری خودایمنی است که ممکن است در هر سنی بروز کند. بر اثر ابتلا به روماتیسم ؛ غشای مفصلی ملتهب شده و موجب درد مفصل می شود. روماتیسم اغلب در سنین کودکی ایجاد می شود و بیش از همه مفصل زانو را درگیر می کند.
• آرتریت بعد از تروما: این نوع از آرتروز زمانی رخ می دهد که التهاب حاد شدید زانو که پس از یک آسیب دیدگی یا حادثه ایجاد شده است، ادامه پیدا می کند و مزمن می شود.

علت بروز آرتروز زانو چیست؟

عوامل زیادی در ابتلا به آرتروز می توانند تاثیر داشته باشند. مهمترین این عوامل عبارتند از:

• سن شما بالاتر از 40 سال باشد.
• شما یک زن باشید.
• اضافه وزن داشته باشید.
• سابقه ی ابتلا به آسیب های زانو را داشته باشید .(مانند پارگی مینیسک)
• قبلا روی زانوی خود عمل جراحی انجام داده باشید. (مانند عمل بازسازی رباط صلیبی)
• شما فعالیت دائمی و مکرر با زانوی خود انجام می دهید و یا شغلی دارید که فعالیت فیزیکی زیادی دارد، برای مثال شغل باغبانی و کشاورزی یا کار در معدن
• شما به سایر مشکلات مفصلی مبتلا هستید برای مثال: روماتیسم مفصلی یا نقرس

علائم آرتروز زانو

تمامی انواع آرتروزهای مفصلی می توانند مفصل زانو را درگیر کنند و همگی آنها موجب بروز برخی علائم شایع مانند درد، خشکی و تورم مفصل می شوند که این علائم به تدریج و با مرور زمان ایجاد شده و شدت پیدا می کنند. البته در مواردی نیز ممکن است این علائم به طور ناگهانی بروز کند.

به طور کلی علائم ناشی از آرتروز زانو عبارتند از:

• درد زانو
• خشکی و بی حرکتی مفصل زانو(خصوصا بعد از استراحت)
• صدا دادن و تق تق زانو، یا شنیدن صدای قیژقیژاز زانو و یا احساس ساییدگی درون مفصل زانو
• تورم زانو که مانند برآمدگی سفت است. (بزرگ شدن زانو بر اثر استئوفیت و زائده های استخوانی)
• تورم زانو که موجب برآمدگی نرم زانو می شود. (بر اثر تجمع مایعات اضافی در زانو)

سایر علائم آرتروز زانو عبارتند از:

• خالی کردن زانو بر اثر ضعیف شدن عضلا زانو و یا ناپایداری ساختارهای درونی مفصل زانو
• زانوی شما آزادانه و به راحتی حرکت نمی کند و یا دامنه حرکتی آن محدود شده است.
• زانوهای شما حالتی خمیده و پرانتزی پیدا کرده است.
• به نظر میرسد عضلات اطراف مفصل زانو تحلیل رفته و کوچک شده اند.
• برخی از افراد که به آرتروز شدید مبتلا هستید، دچار زانودرد شدیدی می شوند که شب ها آن ها را از خواب بیدار می کند.
• برخی افراد متوجه می شوند که تغییرات آب و هوایی (خصوصا هوای مرطوب و کم فشار) موجب بدتر شدن درد و خشکی زانوی آنها می شود.

روش های درمان آرتروز زانو

مصرف دارو

• داروهای ضدالتهاب می توانند در درمان آرتروز موثر باشند. در صورتی که داروهای غیرتجویزی در درمان درد و التهاب موثر نباشند، پزشک داروهای قوی تری را می تواند برای شما تجویز کند.

تغییر و اصلاح در سبک زندگی

• شما باید انجام دادن فعالیت هایی که موجب تشدید درد زانوی شما می شوند را محدود کنید، از جمله دویدن، پرش کردن و بالا رفتن از پله ها. تمام سعی خود را بکنید که وزنتان را کم کنید تا فشار کمتری به زانوی شما وارد شود. انجام دادن ورزش های کم فشار و سبک مانند دوچرخه سواری و شنا برای بیماران مبتلا به آرتروز مفید است.

سرما و گرمادرمانی

• در طول روز چندین بار روی زانوی خود کمپرس سرد بگذارید تا از تورم زانو کم کنید. برای افزایش جریان خون در زانو می توانید از یک بطری آب گرم یا کمپرس گرم استفاده کنید یا دوش آب گرم بگیرید.

طب فیزیکی و توانبخشی

• ممکن است با استراحت کردن و مصرف داروهای ضدالتهاب، درد شما تا حدودی تسکین پیدا کند. تزریق استروئید نیز می تواند بسیار موثر باشد، اما مصرف این دارو برای تمامی افراد مناسب و ایمن نیست و این دارو به طور بالقوه می تواند موجب بروز برخی عوارض جانبی شود. در صورتی که این روش ها موثر واقع نشدند اما شما شما همچنان نمی خواهید که جراحی انجام دهید، می توانید از روش های طب فیزیکی و توانبخشی استفاده کنید.

درمان با PRP

• پی آر پی یا پلاسمای غنی از پلاکت، ترکیبی از پلاکتهای غنی شده و سِرم است. پلاکت های موجود در خون نقش بسیار مهمی در فرایند ترمیم و بازسازی بافت های بدن دارند. پلاکت های موجود در خون وظیفه ی لخته کردن خون و آزادسازی مواردی موسوم به فاکتورهای رشد است که این مواد در نتیجه ی واکنش سیستم ایمنی بدن برای بازسازی و ترمیم بدن تولید می شوند.

اوزون تراپی

• مطالعات و تحقیقات انجام شده نشان داده اند که تزریق اوزون در زانومی تواند با تسکین دادن درد زانو موجب بالا بردن سطح کیفی زندگی افرادی شود که به آرتروز زانو مبتلا هستند.

لیزرتراپی

• لیزرتراپی می تواند نقش موثری در کاهش درد ناشی از آرتروز داشته باشد. تاثیرات نور لیزر می تواند با افزایش چشمگیر جریان خون در ناحیه ی تحت درمان، باعث کاهش تورم و التهاب شود.

اولتراسوند

• اولتراسوندیکی از انواع مدالیته های درمانی مخصوص در فیزیوتراپی است که برای کنترل درد و بهبود کارایی زانو در افراد مبتلا به آرتروز زانو استفاده می شود. اولتراسوندتراپی به طور گسترده ای برای کاهش درد زانو و همچنین بهبود کارایی و عملکرد زانو مورد استفاده ی پزشکان است.

مگنت تراپی (میدان های الکترومغناطیسی)

• یکی از موثرترین و کاراترین روش های تسکین درد ناشی از آرتروز زانو اعمال میدان های مغناطیسی به زانو از طریق استفاده از دستگاه های مگنت تراپییا تحریک الکتریکی است.
• تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان داده اند که دستگاه های مگنت تراپی می توانند تا سطح متوسط، موجب تسکین درد ناشی از آرتروز زانو شوند.

وسایل کمکی

• شما می توانید از وسایل کمکی مختلفی برای تسکین درد خود استفاده کنید از جمله کفی و کفش طبی و یا استفاده از عصا و واکر در زمان حملهی شدید درد زانو. این وسایل کمکی باعث می شوند که از میزان فشار وارد شده به مفصل زانو کم شود. افراد مبتلا به آرتروز زانو میت وانند از کفی های مخصوص (برای کفش) و همچنین زانوبند استفاده کنند. هدف اصلی از استفاده از این وسایل، کاهش درد زانو است.

ورزش

• انجام تمریناتی بر روی زمین درمقابل ورزش در آببرای افراد مبتلا به آرتروز زانو می تواند بسیار مفیدبوده و می تواند حداقل برای مدت زمان 2 الی 6 ماه درد زانو را تسکین دهد.

• انجام تمرینات هوازی چه به صورت شدید و چه به صورت سبک تاثیرات مثبت بسیار زیادی در بهبود کارایی فیزیکی بدن بیمار، نحوه ی راه رفتن، تسکین درد و ظرفیت هوازی بیماران مبتلا به آرتروز دارد.

هیدروتراپی (آب درمانی)

• مطالعات بالینی نشان داده اند که انجام آب درمانی یا ورزش در آبمی تواند مزایای بسیاری برای بیماران مبتلا به آرتروز داشته باشد.این روش دارای برخی تاثیرات مثبت کوتاه مدت است اما هنوز تاثیرات بلندمدت ان مورد بررسی قرار نگرفته اند.بنابراین بیماران می توانند روش آب درمانی و ورزش در آب را به عنوان شروعی مناسب برای یک برنامه ی ورزشی بلند مدت، که برای درمان آرتروز آن ها تدوین شده، در نظر بگیرند.

نسخه اصلی مطلب درمان آرتروز و ساییدگی مفصل زانو با طب فیزیکی و حرکات اصلاحی را در سایت دکتر علی فرخانی بخوانید.

---