آرتروز در لغت به معنی التهاب در مفاصل است. آرتروز مفصل هیپ یکی از متداول ترین علل درد در این ناحیه است. آرتروز مفصل هیپ به آرامی شروع شده و به تدریج پیشرفت می کند. آرتروز، هنگامی ایجاد می شود که التهاب و آسیب وارد شده به مفصل، باعث تخریب و ریزش بخشی از غضروف مفصلی شود. در حقیقت، علائم ناشی از آرتروز، یعنی درد، تورم و بدشکلی ایجاد شده، در نتیجه تخریب غضروف مفصلی ایجاد می شود. نقش غضروف در مفاصل، کاهش اصطکاک بین استخوان ها در هنگام حرکت مفصل و نقش ضربه گیری آن است. با این که در صورت آسیب به غضروف، تا حدودی ترمیم آن صورت می گیرد، اما در صورت ریزش و تخریب کامل، دیگر بافت غضروفی جدیدی جایگزین نمی شود.

لگن، دومین مفصل مهم تحمل کننده ی وزن بدن، پس از مفصل زانو است. لگن، مفصلی توپی و سوکتی است که از سر استخوان فمور و استابولوم استخوان لگن ساخته شده است. سر استخوان فمور و استابولوم استخوان لگن، با غضروفی پوشیده شده اند، این غضروف حرکت این استخوان ها روی هم را راحت و ممکن می کند. در بسیار از موارد علائم و عوارض ناشی از آرتروز، در مدت زمان طولانی ایجاد می شود. در ادامه، با عوارض آرتروز لگن و علائم و درمان های آن بیشتر آشنا می شویم.

انواع آرتروز مفصل هیپ و چگونگی ایجاد آن ها

آرتروز مفصل هیپ با توجه به علت ایجاد آن و ناحیه ای که درگیر می کند به پنج دسته اصلی تقسیم می شود. در زیر به معرفی انواع آرتروز مفصل هیپ می پردازیم:

1) استئوآرتریت

استئوآرتریت یا آرتروز استخوان متداول ترین شکل آرتروز است. این آرتروز در اثر استهلاک مفاصل رخ می دهد. به همین دلیل در افراد سالخورده بیشتر شاهد این بیماری هستیم.

2) آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید علاوه بر ایجاد آرتروز مفصل هیپ، کل بدن را تحت تاثیر قرار می دهد. این التهاب مربوط به واکنش سیستم ایمنی بدن است.

3) اسپوندیلیت آنکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات)

اسپوندیلیت آنکیلوزان یک التهاب مزمن در ستون فقرات و مفصل ساکروایلیاک است. مفصل ساکروایلیاک در محل اتصال ستون فقرات به لگن قرار دارد. این بیماری می تواند سبب آرتروز مفصل هیپ نیز شود. اسپوندیلیت آنکیلوزان در همه سنین رخ می دهد. این بیماری در میان مردان متداول تر است و معمولا از سنین ۳۵-۱۷ سالگی آغاز می شود.

4) لوپوس اریتماتوس سیستمیک

یک بیماری خودایمنی است که لوپوس نیز نامیده می شود. لوپوس می تواند همه قسمت های بدن را تحت تاثیر قرار دهد. انتشار لوپوس به مفصل هیپ می تواند سبب التهاب و آسیب به آن شود. لوپوس در تمامی سنین رخ می دهد و در زنان ۳۵-۱۵ سال متداول تر است.

5) آرتروز پسوریازیس

آرتروز پسوریازیس سبب درد، تورم و سفتی مفاصل می شود. آرتروز پسوریازیس علاوه بر آرتروز مفصل هیپ می تواند سایر مفاصل را نیز درگیر کند. اکثر افراد در اثر ابتلا به آرتروز پسوریازیس، بیماری های پوستی مانند لکه های قرمز پوستی را تجربه می کنند. اگرچه برای هیچ یک از انواع آرتروز مفصل هیپ درمانی وجود ندارد، ولی می توان به روش های مختلف درد و سایر علائم ناشی از آرتروز مفصل هیپ را کاهش داد.

ساختار قسمت استخوانی مفصل ران (هیپ)

استخوان های تشکیل دهنده مفصل ران یا هیپ از دو قسمت عمده تشکیل شده است. قسمت اول یک گوی یا کره است که به آن سر استخوان ران میگویند و در واقع قسمت بالایی استخوان ران است. این گوی استخوانی به توسط ساختاری به نام گردن به تنه استخوان ران متصل میشود.

قسمت دوم مفصل هیپ یک کاسه گود است که در واقع قسمتی از استخوان لگن خاصره بوده و به آن حفره استابولوم Acetabulum میگویند. انحنای این گوی و کاسه کاملا با یکدیگر هماهنگ است بطوریکه گوی یا کره میتواند براحتی در هر جهتی در درون کاسه حرکت کند و همین امر موجب میشود مفصل هیپ دامنه حرکت زیادی در جهات مختلف داشته باشد.

علت ایجاد آرتروز لگن یا ساییدگی مفصل ران چیست؟

1-دیسپلازی مفصل ران موجب آرتروز لگن میشود:

در دیسپلازی مفصل ران که بیشتر در زنان دیده میشود حفره استابولوم گودی کافی را نداشته و نمیتواند بطور کامل در بالای سر استخوان ران قرار گرفته و آنرا بپوشاند. نتیجه اینست که انتقال و توزیع نیروی وزن در مفصل ران به درستی صورت نمیگیرد. به بعضی از قسمت های غضروف استابولوم فشار بیش از حد وارد می شود . در نتیجه مفصل ران دچار تخریب و ساییدگی و آرتروز می گردد.

2-ایمپینجمنت موجب آرتروز لگن میشود:

در این بیماری مادرزادی به علت تغییر شکل هایی که در شکل استخوان مفصل ران ایجاد شده است، سر و گردن استخوان ران در موقع حرکت کردن در داخل حفره استابولوم، به لبه آن گیر میکند و این روند در دراز مدت موجب وارد آمدن فشارهای زیاد به مفصل میشود. نتیجه آن بروز آرتروز لگن و استئوآرتریت است.

3-نکروز یا سیاه شدن سر استخوان ران موجب آرتروز لگن میشود:

سر استخوان ران بدنبال نکروز و سیاه شدن بتدریج نرم شده و قدرت و سفتی خود را از دست میدهد. این استخوان نرم شده زیر فشار وزن تنه که در هنگام راه رفتن به آن وارد میشود بتدریج تغییر شکل میدهد. بدنبال این تغییر شکل، هماهنگی و یکنواختی که بین سر استخوان ران و حفره استابولوم وجود دارد از بین رفته و بر اثر سایش این دو استخوان بر روی هم، ساییدگی یا آرتروز لگن و مفصل ران بوجود میاید.

4-بد جوش خوردن شکستگی های استابولوم یا سر استخوان ران:

شکستگی های استابولوم و شکستگی های سر استخوان ران جزء دسته کلی به نام شکستگی های لگن هستند. بد جوش خوردن شکستگی های استابولوم و یا سر استخوان ران موجب میشود سطح صاف و یکنواخت بین حفره استابولوم و سر استخوان ران از بین برود و سایش این دو سطح ناهموار در بلند مدت موجب ساییدگی و بروز آرتروز لگن و مفصل ران میگردد.

5-آسیب به غضروف مفصل ران بدنبال ضربه موجب آرتروز لگن میشود:

بدنبال ضربات شدیدی ( مانند سقوط از ارتفاع یا تصادف وسایل نقلیه) که به مفصل ران وارد میشود ممکن است حتی بدون اینکه شکستگی در مفصل ایجاد شده باشد غضروف سر استخوان ران یا غضروف حفره استابولوم آسیب ببیند. آسیب این غضروف سطح صاف و لغزنده بین دو استخوان را از بین برده و بر اثر سایش مکرر سطوح مفصلی، در بلند مدت ساییدگی یا آرتروز لگن ایجاد میشود.

6-عفونت مفصل ران موجب آرتروز لگن میشود:

عفونت های مفصل ران میتواند موجب از بین رفتن غضروف سر استخوان ران یا غضروف حفره استابولوم شود. با از بین رفتن غضروف مفصلی ساییدگی و آرتروز لگن ایجاد میشود.

تشخیص آرتروز لگن چگونه صورت ميگيرد؟

اگر تصور می کنید دچار آرتروز لگن شده اید باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید تا مشکل شما را تشخیص دهد. فرایند تشخیص آرتروز لگن شامل موارد زیر می باشد:

• بررسی سابقه پزشکی شما، محل احساس درد و سابقه لنگی
• انجام معاینات جسمانی برای ارزیابی نحوه عملکرد لگن
• عکسبرداری توسط اشعه ایکس برای تشخیص ناهنجاری های مفصل لگن
• انجام آزمایش خون برای تشخیص آنتی بادی های مرتبط با یک نوع آرتروز خاص

علائم آرتروز لگن و ران چبيست؟

صرف نظر از نوع آرتروزی که دارید، علائم آرتروز لگن به شرح زیر می باشد:

1. درد مفصل لگن که می تواند شامل درد کشاله ران ، قسمت خارجی ران و باسن شود.
2. بدتر شدن درد در هنگام بیدار شدن از خواب و کاهش آن با انجام فعالیت جسمانی.
3. اختلال در راه رفتن یا لنگ زدن
4. بدتر شدن درد به علت فعالیت جسمانی شدید یا طولانی
5. احساس سفتی لگن یا کاهش دامنه حرکات آن

افراد مبتلا به لوپوس یا آرتریت روماتوئید دچار خستگی و ضعف نیز می شوند. آرتروز معمولاً حالت فروکش کننده وعود کننده دارد اما برخی از افراد معمولاً در حالت پایدار بیماری قرار دارند و درد کمتری را احساس می کنند. هر نوع آرتروز می تواند یک یا چند مفصل را درگیر کند به این ترتیب فردی که دچار استئوآرتریت دست شده است ممکن است دچار آرتروز لگن نیز شود. آرتریت روماتوئید و لوپوس می توانند هر دو طرف لگن را درگیر کنند اما معمولاً استئوآرتریت و آرتریت پسوریاتیک یک طرف لگن را درگیر می نمایند.

نشانه های ساییدگی مفصل لگن

نشانه های ساییدگی مفصل لگن با بدتر شدن وضعیت عارضه، وخیم تر می شوند. البته علائم این بیماری همیشه با گذشت زمان به طور مداوم تشدید نمی شوند. معمولاً وضعیت و شدت بیماری افراد متغیر می باشد و علائم بیماری در فصل های مختلف تغییر می کند.
بنابراین بررسی علائم ساییدگی مفصل لگن در یک زمان معین نمی تواند به طور دقیق نشان دهنده وضعیت بیماری باشد.
شایع ترین نشانه های ساییدگی مفصل لگن عبارتند از:

• درد به هنگام انجام فعالیت
• محدود شدن دامنه حرکتی
• سفتی مفصل لگن
• لنگیدن به هنگام راه رفتن
• درد در ناحیه ران، کشاله ران یا زانو

درمان آرتروز لگن چيست؟

درمان آرتروز لگن ابتدا با روشهای مقدماتی آغاز می شود و سپس از روش هایی مانند جراحی استفاده می شود. با توجه به وضعیت بیمار از روش درمانی مناسب استفاده خواهد شد. جهت تعیین نوع روش درمانی مناسب بایستی با پزشک مشورت شود.

1) کاهش وزن

یکی از مهمترین روش های درمان آرتروز لگن، کاهش وزن می باشد. هرچه وزن و فشار وارد بر مفصل کمتر باشد، انجام فعالیت های روزانه با درد کمتری همراه است.

2)تغییر در نحوه انجام فعالیت ها

انجام برخی از فعالیت های خاص بایستی محدود شود و همچنین ورزش کردن نیز در بهبود بیماری مؤثر است.

3)استفاده از وسایل کمکی هنگام راه رفتن

استفاده از عصای طبی مخصوص یا عصای زیربغل به کاهش نیروی وارد بر مفصل لگن کمک می کند. عصا بایستی بوسیله دستی که در خلاف جهت مفصل آسیب دیده قرار دارد، گرفته شود.

4) مصرف دارو

• مصرف داروهای مکمل غذایی مانند گلوکزامین و کندروتین در بهبود حال بعضی از بیماران مؤثر است.
• داروهای مُسکن غیر مخدر (استامینوفن / تایلنول) یا داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی (بدون نیاز به نسخه) در صورت تشخیص پزشک در بهبود وضعیت بیمار مؤثر هستند.
• مصرف داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی (NSAID) در برخی از بیماران مفید می باشد، اگرچه استفاده بلندمدت از این داروها توصیه نمی شود.
• تزریق مفصلی (تزریق کورتیکواستروئید یا کورتیزون) در بهبود بیماری مؤثر است.

جهت درمان آرتروز لگن از مصرف داروهای مُسکن مخدر، چه به شکل قرص و چه به صورت پچ و برچسب پوستی بایستی خودداری شود.

5)فیزیوتراپی

تقویت عضلات اطراف مفصل ران می تواند باعث کاهش نیروی وارد بر لگن شود. جلوگیری از ضعف و آتروفی عضلانی بخش مهمی از روند درمان محسوب می شود. در جلسات فیزیوتراپی از روش های مختلف از جمله لیزر پرتوان، مگنت تراپی و اولتراسوند برای درمان و کاهش درد انواع آرتروز از جمله آرتروز لگن استفاده می شود.

6)ورزش

الف) ورزش هاي هوازي

ورزش هوازی باعث تقویت قلب و بهبود عملکرد ریه ها می شود. این نوع ورزش همچنین با سوزاندن کالری به کاهش وزن نیز کمک می کند. اضافه وزن باعث می شود که بر مفاصل لگن و زانو فشار وارد شود.در صورتی که قبلاً ورزش نکرده اید، با انجام فعالیت های سبک کار خود را آغاز کنید تا بر مفاصل فشار زیادی وارد نشود. ورزش های مناسب برای بهبود آرتروز لگن عبارتند از:

• پیاده روی
• شنا
• دوچرخه سواری
• تمرین با دستگاه تردمیل
• اسکی صحرایی (کراس کانتری)
• برای کاهش درد و احتمال آسیب دیدگی، بیش از حد به خود فشار وارد نکنید. در ابتدا با 10 دقیقه تمرین ورزش را آغاز کنید. هر چند روز یکبار به اندازه 5 تا 10 دقیقه به این مدت زمان اضافه کنید. در نهایت بایستی به مدت 5 روز در هفته، هر روز 30 دقیقه ورزش کنید.

ب)ورزش هاي تقويتي

عضلات قوی از مفاصل محافظت می کنند. تقویت عضلات پایین تنه باعث می شود تا مقداری از فشار وارد بر مفاصل لگن و زانو کاسته شود. در نتیجه درد کاهش پیدا کرده و مفاصل در مقابل آسیب دیدگی بیشتر محافظت می شوند. همچنین امور روزانه مانند بالا رفتن از راه پله آسان تر انجام می شوند.

متخصص فیزیوتراپی به شما حرکت های کششی پا را آموزش خواهد داد. شما می توانید از کش ورزشی یا وزنه های سبک استفاده کنید. یوگا و تای چی نیز برای افزایش نیرو و بهبود تعادل بدنی مفید هستند.

• مانند تغییر از حالت نشسته به ایستاده

در یک صندلی بنشینید. به آرامی بلند شوید و بدون استفاده از دستان خود دوباره بنشینید. پاها بایستی به اندازه عرض شانه ها با هم فاصله داشته باشند. اگر به کمک نیاز دارید، از دسته صندلی استفاده کنید. این حرکت را برای مدت 30 ثانیه تکرار کنید.

• حرکت اسکات با دیوار

در حالت ایستاده قرار بگیرید. سر و پشت بدن خود را به دیوار تکیه دهید. پاها را به اندازه عرض شانه ها از هم باز کنید. سپس به آرامی به سمت پایین بروید (حالت سرپا) به طوری که زانوها در زاویه 30 درجه قرار بگیرند. به آرامی به حالت ایستاده باز گردید. این حرکت را 10 مرتبه تکرار کنید.

• حفظ تعادل روی یک پا

نزدیک به یک میز بایستید و یک دست را روی آن قرار بدهید. یکی از پاهای خود را بالا آورده و تعادل خود را برای مدت 10 ثانیه روی پای دیگر حفظ کنید. پس از تمرین بیشتر، بدون کمک دست این حرکت را انجام دهید. همین تمرین را برای پای دیگر نیز انجام دهید.

7) جراحی آرتروز لگن

الف)جراحی تعویض مفصل لگن :

در این جراحی، غضروف خارج شده و ایمپلنت فلزی و پلاستیکی در لگن قرار داده می شود.

ب )جراحی روکش مفصل لگن :

در برخی از بیماران به عنوان جایگزینی برای تعویض مفصل، از جراحی روکش مفصل لگن استفاده می شود.

سؤالات متداول در مورد آرتروز لگن چيست؟

1_شایع ترین علائم آرتروز لگن، چه علائمی هستند؟

درد و سفتی مفصل که در طول زمان بدتر می شود، از علائم اصلی آرتروز لگن است. این سفتی و درد، صبح، و پس از مدتی استراحت با شدت بیشتری احساس می شود. بااین حال در برخی از انواع این بیماری، ظهور ناگهانی علائم نیز ممکن است.

2_آیا پیاده روی، برای کاهش درد و عوارض ناشی از آرتروز لگن مفید است؟

بهترین فعالیت، برای افزایش تحرک و جلوگیری از کم تحرکی، پیاده روی است. حتی، مفاصل تحمل کننده وزن بدن، مانند: مفصل لگن و زانو نیز، از پیاده روی سود می برند. پیاده روی، باعث کاهش درد، التهاب و سفتی مفاصل می شود.

3_در صورت عدم درمان آرتروز لگن، چه عوارضی ممکن است ایجاد شود؟

مهمترین عارضه ناشی از آرتروز لگن درمان نشده، ناتوانی در حرکت است. این ناتوانی، حاصل عوارض ناشی از التهاب و تخریب غضروف مفصلی، و در برخی موارد ممکن است در زمانی کوتاه و در کمتر از 2 سال ایجاد شود.

4_مراحل آرتروز لگن چه هستند؟

آرتروز لگن را در 4 استیج تقسیم می کنند. این مرحله بندی براساس میزان درد و عوارض ناشی از این بیماری است. در مراحل شدید بیمار درد شدیدی را تجربه کرده و از عوارض ناشی از آن رنج می برد، در حالی که در مراحل اولیه میزان درد ناچیز بوده یا بیمار هیچ دردی را احساس نمی کند، همچنین عوارض ناشی از بیماری، در این مراحل، هنوز نمایان نشده است.

درمان هاي تخصصي و پيشرفته آرتروز لگن چيست؟

• تزریق در مفصل

تزریق دارو در مفصل می تواند در مواردی بسیار موثر باشد و علائم بیمار را بهبود دهد. یه طور کلی دو نوع تزریق مفصلی وجود دارد:

• تزریق کورتیزون:

بیش از 50 سال است که از تزریق کورتیزون برای بهبود علائم ناشی از آرتروز مانند تورم و التهاب استفاده می شود. با این وجود مطالعات علمی کمی در مورد تاثیرات و نتایج این عمل، مفید بودن آن برای بیماران و مدت زمان تسکین درد حاصل از اجرای این روش درمانی، انجام شده است.

• تزریق ژل در مفصل:

ترکیبات مختلفی وجود دارند که از ژل اسید هیالورونیک ساخته شده اند، ماده ای که به طور طبیعی در مایع مفصلی موجود است. تزریق ژل در مفصل معمولا به صورت یک دوره درمان 3 تا 5 هفته است که طی آن هر هفته یک تزریق انجام می شود.

• تزریق پی.آر.پی (PRP)

روش تزریق پی.آرپی یا پلاکت غنی از پلاسما، مشابه روش درمان با سلول های بنیادی است. در این روش فاکتورهای رشد و پلاکت هایی که از خون خود شما گرفته شده است، در مفصل تزریق می شود. ابتدا مقداری از خون شما گرفته می شود و سپس مواد جداسازی شده از خون در مفصل تزریق می شود و این کار در یک جلسه مراجعه به کلینیک و به صورت سرپایی انجام می شود.

اثبات شده است که روش پی.آر.پی موجب تحریک بافت ها، تاندون ها، رباط ها و غضروف های بدن برای بازسازی می شود. در واقع روش پی.آر.پی با فعالسازی پلاسما ها، موجب آغاز شدن واکنش طبیعی بدن به آسیب دیدگی می شود. فعالسازی پلاکت ها نقشی پویا در بازسازی بافت های آسیب دیده ایفا می کند. تحقیقات نشان داده اند که روش تزریق پی.آر.پی در مقایسه با سایر روش های تزریق مفصلی دارای نتایج بسیار بهتری در درمان آرتروز و تاندونیت های مزمن می باشد.

• اوزون درمانی

اوزون مولکول تشکیل شده از اتم های اکسیژن است که در صورتی که به صورت کاملا کنترل شده به بدن تزریق شود سبب بهبود درد می شود. اوزن موجب بهبود گردش خون در بدن می شود.
اوزون موجب می شود که خون به عنوان یک مایع، روان تر شود و سیالیت آن افزایش پیدا کند. این تاثیر همچنین موجب می شود که خون بتواند هموگلبوبین های بیشتری را به مویرگ ها و نهایتا به سلول ها برساند. بیمارانی که به اختلالات التهابی مزمن مبتلا هستند، گردش خون ضعیفی دارند که با این تاثیر اوزون ،درمان می شوند.

---