بررسی اختلال عملکرد مثانه در کودکان

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

اختلال عملکرد مثانه (bladder dysfunction) در کودکان

اختلال عملکرد مثانه یک اصطلاح کلی است که به عدم کارکرد طبیعی مثانه در حین پر شدن یا تخلیه اطلاق میشود. این مشکل، بسیار شایع است به گونه ای که 40% مراجعات به اورورلوژیستهای کودکان را شامل میگردد و در بسیاری از کودکان همراه با اختلال عملکرد روده ( یبوست ) دیده میشود.علایم وجود اختلال عملکرد مثانه در کودکان عبارتند از :

1- تکرر ادرار در روز : یک کودک طبیعی باید در شبانه روز 4 تا 7 مرتبه ادرار نماید. اگر تعداد دفعات از این حد بیشتر یا کمتر باشد غیر طبیعی محسوب میشود.
2- بی اختیاری ادرار حتی در حد چند قطره
3- بیدار شدن در شب به دلیل احساس ادرار شدید
4- دستپاچه شدن هنگام احساس ادرار : به محض احساس ادرار، کودک حس میکند اگر بلافاصله خود را به دستشویی نرساند ادرارش میریزد.
5- تاخیر در شروع ادرار : هنگامی که کودک سر دستشویی مینشیند، زمان نسبتا زیادی طول میکشد تا ادرارش شروع شود.
6- زور زدن : کودک باید با فشار شکم ادرار خود را خالی کند.
7- ضعیف و نازک بودن جریان ادرار
8- قطع و وصل شدن جریان ادرار : این حالت میتواند در کودکان زیر 3 سال طبیعی در نظر گرفته شود، به شرطی که سایر علایم اختلال عملکرد مثانه وجود نداشته باشد.
9- سوزش ادرار
10- به خود پیچیدن در هنگام احساس ادرار : کودک بویژه هنگام بازی یا تماشای تلویزیون احساس ادار میکند و برای سرکوب کردن این حس و جلوگیری از ریختن ادرار ، پاهای خود را به هم فشار میدهد یا به حالت دو زانو روی زمین مینشیند. پسرها ممکن است آلت خود را گرفته و فشار دهند.
11- خروج چند قطره ادرار پس از بلند شدن از سر دستشویی که منجر به خیس شدن لباس زیر میشود.

نکته قابل توجه این است که اختلال عملکرد مثانه عموما پس از اینکه کودک کنترل ادرار خود را به دست آورد بروز مینماید. معمولا ابتدا کنترل ادرار در روز ( تا 4 سالگی ) و سپس کنترل در شب ( 7 - 5 سالگی ) به دست می آید. توصیه میشود والدین قبل از سن 2 سالگی کودک خود را از پوشک نگیرند و پس از این سن هم اگر کودک حاضر به همکاری نیست ، اصراری برای این کار نکنند. تنبیه یا دعوا کردن کودک به دلیل خیس کردن شلوار، رفتاری بسیار نادرست است که میتواند در آینده سبب اختلال عملکرد مثانه شود.

وظیفه والدین چیست ؟

در صورت مشاهده هر یک از موارد ذکر شده در بالا ، والدین باید کودک خود را جهت معاینه نزد اورولوژیست کودکان ببرند. پزشک ابتدا کودک را معاینه میکند تا ببیند آیا مشکل اعصاب مثانه وجود دارد یا نه. در صورت لزوم آزمایش ادرار و سونوگرافی کلیه ها انجام میشود و ممکن است لازم شود کودک توسط یک متخصص مغز و اعصاب نیز معاینه شود . قدم بعدی ، درمان یبوست است. کودک باید هر 3 ساعت یک بار حتی اگر احساس ادرار ندارد به دستشویی برود. در کودکانی که تکرر ادرار دارند، با تجویز یک سری از داروها میتوان ظرفیت مثانه را افزایش داد.

در کودکانی که در شبانه روز بیش از حد معمول آب مینوشند و حجم ادرار بالایی دارند باید به مرض قند یا دیابت شک نمود. اگر کودکی در طول روز به دفعات زیاد به دستشویی میرود اما شب تا صبح راحت میخوابد و نه برای ادرار کردن بیدار میشود و نه خود را خیس میکند، باید به اضطراب و سایر مشکلات روحی شک کرد. در این حالت مشاوره با روانپزشک یا روانشناس کودکان میتواند بسیار سودمند باشد. کودکان مبتلا به بیش فعالی و اوتیسم به طور شایع اختلال عملکرد مثانه نیز دارند که درمان آنها مشکل تر از کودکان دیگر است.

بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال عملکرد مثانه ، در هنگام ادرار کردن به صورت غیر ارادی عضلات کف لگن خود را منقبض میکنند. این حالت ، سبب افزایش فشار مثانه، افزایش احتمال عفونت ادراری وگاهی حتی برگشت ادرار از مثانه به کلیه و آسیب دائمی کلیه میگردد. تشخیص این حالت با نوار مثانه ( فلومتری ) امکان پذیر است و موثر ترین درمان آن بیوفیدبک میباشد که امکانات آن به تازگی در اصفهان فراهم شده است. در این روش که نوعی فیزیوتراپی محسوب میشود، به کودک آموزش داده میشود تا عضلات لگن را در هنگام ادرار کردن شل نماید.

در مناطقی که بیوفیدبک در دسترس نیست، از داروهایی مثل باکلوفن و ترازوسین استفاده میشود که البته تاثیر آنها به اندازه بیوفیدبک نمی باشد . کودکان مبتلا به برگشت ادرار ( ریفلاکس ) که قرار است تحت عمل جراحی قرار گیرند باید ابتدا از نظر اختلال عملکرد مثانه بررسی و در صورت وجود، درمان شوند وگرنه احتمال شکست عمل و عود ریفلاکس به میزان قابل ملاحظه ای بالا میرود.