ناباروری و درمانهای آن به زبان ساده

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

سازمان جهانی بهداشت (WHO) ناباروری را به مواردی اطلاق میکند که " پس از یکسال از ازدواج با وجود نزدیکی و بدون جلوگیری بارداری رخ ندهد." در حدود 15% تا 20% زوجهای کشور ما با مشکل ناباروری مواجه هستند، در این میان 40% علت ناباروری مربوط به زنان، 40% مردان و 20% مربوط به هردو زوج است.برای اینکه یک مرد بتواند بچه دار شود، بایستی بتواند اسپرم سالم (یا همان سلول نطفه ی مرد) را تولید نماید. این سلولهای اسپرم درون بیضه ها ساخته شده و دارای سر، تنه و دم هستند. اسپرمها قادرند در محیط دستگاه تناسلی همسر حرکت کرده و خود را به تخمک برساند.

اسپرمها برای لقاح تخمک بایستی دارای شکل طبیعی و حرکت مناسب بوده و علاوه بر آن بایستی تعداد اسپرمها به حدی باشد که حداقل یکی از آنها بتواند به سلول تخمک برسد. اسپرمها پس از ساخته شدن از بیضه خارج شده تا پس از ترکیب با سایر مواد سازنده ی "مایع منی" از طریق لوله ای به نام مجرای خروجی یا "واز" تخلیه و از بدن مرد خارج شود.هرگاه تعداد اسپرم ناکافی باشد، حرکت آنها نامناسب باشد، شکل ظاهری غیرطبیعی باشد و یا لوله های خروجی اسپرم بسته باشد، مرد قادر به بچه دار شدن نخواهد بود. برای توانایی ساخت اسپرم سالم، علاوه بر سلامت حداقل یک بیضه، مرد بایستی میزان کافی از هورمونها لازم را دارا بوده و از نظر ژنتیک نیز مشکلی نداشته باشد.

به طور خلاصه عللی از قبیل بسته بودن مسیر خروج اسپرم، عفونتهای جنسی، بیماریهای مزمن، اختلال بیضه در تولید اسـپرم، تمــاس با مواد مخرب و آسیب رسان از قبیل سیگار، ضربه به بیضه ها و واریکوسل میتوانند از علل ناباروری مردان باشد.چاقی یکی از علل شناخته شده ی برخی بیماریها از جمله بیماریهای قلبی میباشد. علاوه بر آن دیده شده است که مردان چاق به علت اختلال هورمونی اشکالاتی در زمینه ساخت اسپرم نیز دارند . پس تناسب اندام و از بین بردن وزن اضافه میتواند به بیمار در جهت بهبود وضعیت کمک نماید.

سیگار، قلیان و سایر مواد مخدر میتوانند باعث آسیب به اسپرم شده و علاوه بر کاهش حرکت آن با ایجاد مشکلات میکروسکوپی، بعدها منجر به سقط شوند.بیضه در دمای پایین تر از 37 درجه سانتیگراد توانایی ساخت اسپرم را دارد لذا گرم شدن بیضه ها میتواند باعث اختلال در ساخت اسپرم شود. بنابراین به بیماران توصیه میشود علاوه بر امتناع از وانهای آبگرم و سونا، از پوشیدن لباسهای تنگ و چسبان خودداری نمایند. شستشوی مرتب بیضه ها با آب سرد میتواند در بهبود ساخت اسپرم مفید باشد.

برخی از عوامل محیطی میتوانند در ساخت اسپرم اختلال ایجاد نمایند یا اشکالاتی در شکل و حرکت آن ایجاد کنند. از این عوامل میتوان به گرمای شدید، مواد شیمیایی یا سموم، مواد رادیواکتیو، استفاده از داروهای هورمونی (مثلا در بدنسازی) و همچنین مصرف الکل اشاره کرد.مردان بایستی در ابتدای کار یک آزمایش مایع منی یا "اسپرموگرام" داده تا وضعیت ساخت اسپرم و نیز تعداد، حرکت و شکل طبیعی اسپرمها مشخص گردد. ممکن است علاوه بر اینها در برخی بیماران، ارزیابی سطح هورمونهای بدن، ارزیابیهای ژنتیک و عکسبرداریهای یا سونوگرافی لازم شود.

توضیح برخی اصطلاحات در درمانهای ناباروری
IUIیا Intra Uterine Insemination:
به معنی تلقیح داخل رحمی اسپرم میباشد. در این روش پس از آماده کردن تخمدان و رحم همسر، در روز مناسب زوجین مراجعه کرده، مرد مایع منی خود را در یک ظرف استریل جمع آوری کرده و به آزمایشگاه تحویل میدهد. در آزمایشگاه پس از طی مراحلی مثل شستشوی اسپرم، برداشتن مواد زائد و .... اسپرم آماده شده و توسط پزشک و با یک لوله ی باریک به داخل رحم همسر تزریق میگردد. این روش کم خطر و ارزان بوده و در برخی موارد میتواند باعث حاملگی شود.

IVFیا Invitro Fertilization:
در این روش پس از آماده کردن تخمدان همسر با استفاده از داروهای مخصوص، وی در روز مشخص به کلینیک ناباروری مراجعه کرده و پزشک متخصص زنان با استفاده از سوزن مخصوص و با کنترل سونوگرافی اقدام به استخراج تخمکهای آماده از تخمدان مینماید. پس از آن مرد همانند روش IUIنمونه ی منی خود را در ظرف استریل تحویل که پس از آماده سازی اسپرمها در آزمایشگاه، اسپرمها و تخمکها در ظرفهای مخصوص ریخته شده تا عمل "لقاح" انجام گیرد وسپس سلول "تخم" در مکان مناسب نگهداری و پس از ایجاد مراحل اولیه جنین (یعنی 3-2 روز بعد) جنینهای ایجاد شده از طریق یک لوله مخصوص به داخل رحم منتقل میشود.

ICSIیا Intra Cytoplasmic Sperm Injection:
از نظر مراحل شبیه به IVFمیباشد اما در مواردی انجام میشود که تعداد اسپرم بسیار کم باشد. در این روش پس از تهیه اسپرم و تخمک، با استفاده از سوزنهای میکروسکوپیک، اقدام به باز کردن جدار تخمک کرده و اسپرم توسط سوزن و با کنترل میکروسکوپیک، به داخل تخمک تزریق میشود.

این روش که بدان Microinjectionهم میگویند، نسبت به سایر روشها از موفقیت بیشتری برخوردار است.بایستی دانست انتخاب هر یک از روشهای فوق بر اساس شرایط بیمار و تصمیم پزشک متخصص ناباروری زنان و آندرولوژیست ( یا پزشک متخصص ناباروری مردان ) انجام شده و ثانیا هیچکدام از روشهای فوق قطعی نمیباشد.

توصیه هایی به مردان مبتلا به ناباروری :
* از مصرف سیگار، قلیان و سایر مواد مخدر دوری کنید.مصرف مشروبات الکلی برای شما مضر است.
* لباس زیر خود را گشاد، خنک، نخی و نازک انتخاب نمایید. گرما برای بیضه های شما مضر است.
* روزی چندین بار شستشوی بیضه ها با آب سرد را انجام دهید.
* مصرف سبزیجات تازه و میوه برای شما مفید است.
* اقدامات درخواستی پزشکتان را انجام داده و داروهای تجویز شده را طبق دستور مصرف کنید.