ناباروری، علامت اصلی مشکلات باروری در زنان عدم توانایی در بارداری پس از یک سال مقاربت مکرر است. اصولاً یک چرخه قاعدگی بیش ازحد طولانی (۳۵ روز یا بیشتر)، خیلی کوتاه (کمتر از ۲۱ روز)، نامنظم یا متوقف شده می تواند منجر به عدم تخمک گذاری در زن شود، درحالی که ممکن است علائم و نشانه های ظاهری دیگری وجود نداشته باشد. عدم تخمک گذاری به معنای عدم باروری است و هر چیزی که مانع آن شود می تواند به عنوان یکی از مشکلات باروری در زنان محسوب شود. سایر مشکلات باروری در زنان ناشی از مشکلات ساختاری رحم، دهانه رحم و لوله فالوپ (لوله رحمی) است. با وجود اینکه امروزه به دلایل مختلف مشکلات ناباروری در زنان و مردان رو به افزایش است؛ اما خوشبختانه علم پزشکی نیز پیشرفت قابل ملاحظه ای در حل مشکلات ناباروری زوجین کرده است. در مقایسه با مردان، تشخیص علل ناباروری در زنان دشوارتر است و اکثر روش های درمانی موجود به علت ناباروری بستگی دارند. معمولا ًپس از دو سال تلاش برای باردار شدن، حدود ۹۵ درصد زوجین با موفقیت باردار می شوند. البته به شرط اینکه هر چه سریع تر به پزشک متخصص زنان یا مراکز درمان ناباروری مراجعه کنند؛ زیرا اصولا قدرت باروری زوجین با افزایش سن کاهش می یابد.

روش های کمک باروری

روش های کمک باروری، درمان هایی حاصل از لقاح تخمک و اسپرم و رشد رویان خارج از بدن است. روش های کمک باروری شامل ivf و چند روش مشابه آن است. این روش ها معمولاً در کنار داروهای باروری به کار گرفته می شود تا میزان موفقیت را افزایش دهد. حدود ۲۲ درصد از موارد درمان با روش های کمک باروری به تولد یک نوزاد منجر می شود. روش های کمک باروری، تهاجمی و پرهزینه است و امکان دارد عوارض جانبی نیز داشته باشد. هنگامی که بیش از یک رویان در داخل رحم قرار داده می شود، امکان بارداری چندقلویی افزایش پیدا می کند؛ اما تا به حال، عوارض سلامت درازمدتی برای کودکان متولدشده با استفاده از این روش ها مشاهده نشده است. برای بسیاری از افرادی که با مشکلات باروری روبه رو هستند، روش های کمک باروری بهترین شانس داشتن فرزندی بیولوژیکی است.

تکنیک های رایج کمک باروری

پزشک با توجه به شرایط زن و مرد هر کدام از تکنیک های کمک باروری را انتخاب می کند. در صورت موفقیت آمیز نبودن یک تکنیک بعد از چند دوره ی درمان، پزشک ممکن است به سراغ تکنیک های دیگر برود. در زیر به متداول ترین تکنیک های روش های کمک باروری اشاره شده است:

• لقاح خارج از رحم یا ivf

بیشترین موارد استفاده از روش های کمک باروری را روش ivf تشکیل می دهد. در این روش تخمک ها در آزمایشگاه با اسپرم همسر شما ترکیب می شوند. بعد از لقاح، سه تا پنج روز به رویان های حاصل فرصت رشد داده می شود و سپس به رحم زن منتقل خواهند شد.

• میکرواینجکشن یا icsi

اگر در روش ivf، تعداد اسپرم های باکیفیت مرد کم باشد، برای لقاح تخمک و اسپرم از روش میکرواینجکشن استفاده می شود. امروزه این روش عمده ترین روش لقاح در فرایند ivf است. در این روش به جای این که طبق روش های قدیمی، تعداد زیادی اسپرم در مجاورت تخمک قرار داده شود، یک اسپرم به طور مستقیم به داخل تخمک تزریق می شود. بعد از لقاح، رویان های حاصل به مدت سه تا پنج روز رشد می کنند و سپس به رحم شما منتقل می شوند.

• تخمک ها یا رویان های اهدایی

اگر زن قادر به باروری از طریق تخمک خود نباشد، می توان درمان ivf را با استفاده از تخمک اهدایی یک زن دیگر انجام داد. تخمک های اهدایی با اسپرم شوهر ترکیب می شود و رویان به رحم زن گیرنده منتقل می شود. این روش همچنین می تواند با یک رویان اهدایی یا اسپرم اهدایی انجام شود.

• رحم جایگزین یا اجاره ای

اگر امکان باروری رویان در رحم مادر امکان پذیر نباشد، پزشک می تواند رویان زن و مرد را در رحم جایگزین یک زن دیگر قرار دهد. همچنین امکان دریافت رویان اهدایی در یک رحم جایگزین نیز امکان پذیر است.

روش iui

IUI به معنی تزریق اسپرم شسته شده به درون حفره رحم بوده و یکی از روش های کمک باروری است. این فرآیند موجب افزایش احتمال تماس تخمک با اسپرم در محیط رحم شده و شانس وقوع بارداری را افزایش می دهد. IUI روش بسیار ساده ای است که کاربرد بسیار گسترده ای در درمان ناباروری یافته است.

لقاح خارج از رحم یا ivf

لقاح آزمایشگاهی یا لقاح خارج رحمی یا بارداری به روش آی وی اف، یک سری اقدامات پیچیده است که برای کمک به باروری یا جلوگیری از مشکلات ژنتیکی استفاده می شود. در حین آی وی اف تخمک های بالغ از تخمدان جمع آوری و بازیابی می شوند و توسط اسپرم در آزمایشگاه بارور می شوند.

میکرواینجکشن یا icsi

یکی از روش های کمک باروری (ART)، روش تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم یا میکرواینجکشن است که طی آن یک اسپرم سالم مستقیماً به درون تخمک بالغ تزریق می شود. برای انجام این فرآیند، در روز دوم یا سوم قاعدگی (پریود یا عادت ماهانه)، سونوگرافی از تخمدان و رحم برای بررسی وضعیت آنها صورت گرفته و طبق نظر پزشک برای تحریک تخمدان، فرد باید دارو مصرف کند. بعد از عمل تخمک گیری یا پانکچر، تزریق اسپرم به درون تخمک با استفاده از دستگاه میکرواینجکشن صورت می گیرد و تخمک های بارور شده به مدت 48 تا 72 ساعت درون انکوباتور در آزمایشگاه جنین شناسی قرار می گیرند. سپس جنین های تشکیل شده با استفاده از ابزاری به نام کاتتر به درون رحم منتقل می شوند و پس از چند ساعت بیمار مرخص می گردد.

تخمک ها یا رویان های اهدایی

اهداي تخمك فرايندي است كه در آن يك زن بارور تخمك را به زن ديگري اهدا مي كند تا بتواند به باروري او كمك كند. اين بخشي از فناوري توليدمثل كمك باروري يا ART است. در طي اين روش پزشك تخمك را از اهدا كننده خارج مي كند، آنها را در آزمايشگاه بارور مي كند و سپس جنين هاي حاصل را به رحم گيرنده منتقل مي كند.

رحم جایگزین یا اجاره ای

رحم اجاره ای یکی از انواع روش های کمک باروری است و زنی که به عنوان حامل محسوب می شود، نه ماه دوران بارداری را سپری خواهد نمود و این درحالی است که جنین درون رحم، ژنتیک پدر و مادر اصلی خود را دارد. برای بارداری با کمک رحم اجاره ای ابتدا تخمک و اسپرم از زوجین گرفته می شود و با کمک یکی از روش های کمک باروری مانند ای وی اف، جنین تشکیل می شود، بنابراین جنین تشکیل یافته دارای ژنتیک مشابه با پدر و مادر ژنتیکی خود می باشد. سپس در صورتی که جنین رشد کافی در محیط آزمایشگاه را داشته باشد، در رحم فرد دیگری قرار می گیرد.

سایر روش های کمک باروری

برخی از روش های کمک باروری نیاز به جراحی دارند و به همین دلیل، تهاجمی تر محسوب می شوند. از آنجا که شانس موفقیت این تکنیک ها نیز مشابه روش ivf است، پزشکان معمولاً از تکنیک های متداول کمک باروری مثل ivf استفاده می کنند. در برخی موارد ممکن است با توجه به شرایط، پزشک نیاز به استفاده از سایر روش های کمک باروری را تشخیص دهد. برخی از روش های کمک باروری که کمتر متداول است در زیر آمده اند:

روش gift

در روش gift، تخمک ها در آزمایشگاه با اسپرم مرد ترکیب و بلافاصله پس از آن از طریق یک برش کوچک در شکم به لوله های رحم منتقل می شود. در نتیجه عمل لقاح در داخل بدن خود زن اتفاق می افتد و رویان به طور طبیعی کاشته می شود. درمان ناباروری با روش انتقال سلول های جنسی به درون لوله های رحم یا gift، مشابه روش لقاح خارج از رحم یا ivf است؛ اما در این روش، پس از انتقال مستقیم تخمک ها و اسپرم ها به درون یکی از لوله های رحم، لقاح به شکل طبیعی اتفاق می افتد. این روش درمانی به اندازه ی ivf متداول نیست و درصد بسیار کمی از درمان های کمک باروری را تشکیل می دهد.

روش zift

در روش zift، تخمک های زن در آزمایشگاه با اسپرم مرد مخلوط می شود، با این تفاوت که پزشک منتظر می ماند تا لقاح اتفاق بیفتد و سپس رویان از طریق یک برش کوچک در شکم به لوله های رحم انتقال داده می شود. این روش تا حدودی مشابه (GIFT) است، با این تفاوت که پس از جمع آوری اسپرم و تخمک، عمل میکرواینجکشن (تزریق اسپرم به داخل تخمک) در آزمایشگاه جنین شناسی انجام می شود و زیگوت های (تخمک های لقاح یافته) حاصل، به وسیله عمل لاپاراسکوپی به لوله های رحمی زن منتقل می شوند. انتقال زیگوت ها می تواند بلافاصله پس از لقاح تا 24 ساعت بعد از آن انجام گیرد.

هزینه های درمان ناباروری

در حال حاضر هزینه هر دوره درمان ناباروری اعم از سونوگرافی و آزمایش های مختلف، دارو، خدمات پاراکلینیکی و اتاق عمل بسته به میزان مشکلات ناباروری زوجین و پروسه های مورد نیاز متفاوت است. تمامی هزینه ها طبق تعرفه وزارت بهداشت است.

انتخاب پزشک در درمان ناباروری

انتخاب دقیق پزشک نازایی، قبل از اقدام به درمان ناباروری در اولویت قرار دارد؛ زیرا زوجها را در مسیر صحیح درمان ناباروری قرار میدهد.

نسخه اصلی مطلب درمان مشکلات ناباروری زنان را در سایت دکتر عنایت الله ایزدی بخوانید.

---