کلید سلامت قلب در سفره ما

شهزاد محمدیان [ متخصص تغذیه ورزشی از استرالیا ]آدرس وب سایت : www.armitaclinic.ir
آدرس مطب : شهرک غرب بلوار فرحزادی تقاطع دریا خ نورانی پلاک 19 طبقه سوم تلفن مطب : 22366770 - 021

کلید سلامت قلب در سفره ما

فشار خون بالا عبارت از افزایش مداوم فشار خون، بالای حد طبیعی می باشد. هیپرتانسیون یا فشار خون بالا یک عامل خطر عمده برای پیدایش اترواسکلروز، بیماری های قلبی عروقی و کلیوی است. فشار خون در بین افراد به نحو قابل ملاحظه ای فرق می کند و علت آن عواملی نظیر سن، موقعیت شغلی، حالات بدنی و ... می باشد .
برای بزرگسالان ، متوسط فشار خون دیاستولیک/ سیستولیک برابر ( mmhg80/120) است. فشار خون ممکن است در هر سنی روی دهد ولی در افراد بالای 40 سال و چاق شایع تر است.
در حدود 90 85 درصد موارد، فشار خون تحت تاثیر رژیم غذایی قرار می گیرد.

ارتباط میان فشار خون و سدیم کاملا شناخته شده است. در حدود 60- 50 درصد افراد مبتلا به پرفشاری خون، حساس به سدیم هستند و هنگامی که مصرف سدیم رژیمی کاهش داده می شود فشار خون آن ها نیز کاهش می یابد. مصرف کم کلسیم، منیزیم و پتاسیم نیز در پیدایش پرفشاری خون موثر می باشد. افراد مبتلا به پرفشاری خون، در صورت سیگاری بودن، داشتن چربی خون بالا، ابتلا به دیابت، داشتن سن بالای 60 سال، مرد بودن، یائسگی (در زنان) و همچنین سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری های قلبی عروقی، در معرض خطر بیشتری برای بروز بیماری های قلبی عروقی در آینده می باشند.

در حال حاضر درمان تغذیه ای برای افراد مبتلا به فشار خون بالا و افرادی که ممکن است در معرض خطر باشند شامل: کاهش وزن ( در صورت چاق بودن و داشتن اضافه وزن) ، محدود کردن سدیم و کنترل کلسترول ( اگر بالا باشد) می باشد. وزن فرد بایستی کاهش یابد و در حداکثر 15 درصد فاصله از وزن مطلوب حفظ شود. افراد مبتلا به پرفشاری خون، در صورت چاق بودن با کم کردن وزن خود، اغلب کاهش قابل ملاحظه ای را در فشار خون تجربه می کنند.
در پرفشاری خفیف، مصرف سدیم به 3-2 گرم در روز محدود می شود و در پرفشاری شدید مصرف آن بیشتر کاهش داده می شود.

در صورت بالا بودن سطح لپیدهای خون، مصرف کلسترول و چربی اشباع نیز بایستی کاهش یابد، مصرف کافئین هم از جمله مواردی است که بایستی محدود شود. به این افراد برنامه ورزشی منظم و ترک سیگار توصیه می شود.
مصرف کلسیم ، منیزیم و پتاسیم در سطح مناسب باید حفظ شود. دریافت بالای سدیم، زمانی که با دریافت پایین پتاسیم همراه باشد، عامل خطر خیلی قوی تر است.
برای افراد مبتلا به پرفشاری خون و افرادی که در معرض خطر ابتلا قرار دارند دست یابی به دریافت متعادل سدیم و پتاسیم بسیار مهم است؛ غذاهای پرپتاسیم / کم سدیم مانند سیب زمینی ، سبزی های سبز، آب پرتقال، آلو زرد و موز در این خصوص می توانند مفید باشند.

دریافت پایین کلسیم با افزایش خطر پرفشاری خون مرتبط است. مطالعات نشان داده است ، دریافت بالای کلسیم از مکمل ها یا غذاهای غنی از کلسیم نظیر فرآورده های شیر (کم چرب) ، دانه کنجد یا سبزی های برگی سبز تیره می تواند در کاهش فشار خون افراد مبتلا موثر باشد.
دریافت بالای آنتی اکسیدان های رژیمی از طریق مصرف میوه و سبزی نقش محافظتی در برابر فشار خون بالا دارد. مکمل یاری برخی ویتامین ها و مواد معدنی نظیر پتاسیم و فولات( در صورت استفاده از داروهای دیورتیک و بتابلوکرها) ممکن است لازم باشد ( البته با تایید پزشک).
همان طور که گفته شد از مسائل مهم برای این افراد میزان سدیم و در واقع نمک مصرفی است.

در اینجا دو نوع رژیم ذکر شده است :
محدودیت 4 گرم در روز: در این رژیم غذاهای پر سدیم محدود می شود و اجازه دریافت یک دوم (2/1) قاشق چای خوری نمک سفره در روز داده می شود .
محدودیت 2 گرم در روز: در این رژیم غذاهای پرسدیم حذف می شود و غذاهای دارای سدیم متوسط، محدود می شود. در این رژیم اجازه دریافت یک چهارم (4/1) قاشق چای خوری نمک سفره در روز داده می شود.

البته ذکر این نکته ضروری است که تجویز رژیم های محدود از سدیم باید با دقت صورت گیرد تا بیمار با خطر تخلیه سدیم مواجه نگردد. هوای گرم، استفراغ، اسهال ، عمل جراحی، نارسایی کلیه یا استفاده از داروهای مدر موجب افزایش دفع سدیم از بدن می شود. علایم آن ضعف، دردهای شکمی، خواب آلودگی یا بیحالی شدید، کم شدن ادرار، بالا رفتن ازت خون و اختلال در تعادل اسید و باز بدن است. آشنایی بیمار با این علایم ضروری است تا به محض ظهور علایم با پزشک خود تماس تماس بگیرد. منابع سدیم مصرفی به دو دسته رژیمی و غیر رژیمی تقسیم می شوند.

لف) منابع رژیمی سدیم
منابع رژیمی سدیم که به طور معمول مصرف می شود شامل موارد زیر است:
1-نمک سفره
2-نمک یا سدیمی که طی تهیه و آماده سازی غذا اضافه می شود
3-سدیم اصلی موجود در غذا
4-آب شیرین شده به طریقه شیمیایی
ذکر این نکته، مهم است که :
27-4 درصد سدیم دریافتی ما مربوط به آب است.
بیشتر از 20 درصد مربوط به نمک افزوده شده طی تهیه غذا یا نمک سفره است.
80-53 درصد مربوط به غذاهای فرآیند شده(تهیه شده توسط کارخانه)است. همان طور که ملاحظه می کنید بیشتر سدیم دریافتی از طریق غذاهای آماده است که بایستی یا کمتر مصرف شود (و گاها در بعضی موارد حذف شود) . یا اینکه از انواع کم سدیم انتخاب شود.

ب) منابع غیر مغذی سدیم :
یکی از منابع غیر مغذی سدیم، نمک کم سدیم است. این نوع نمک، محتوی یک دوم تا یک سوم سدیم نمک سفره است که در رژیم محدود ملایم(2 گرم در روز)، با تجویز پزشک، فرد می تواند استفاده کند.
افزودنی های محتوی سدیم نیز از مواردی است که در تهیه غذاها توسط کارخانه ها استفاده می شود؛ در زیر به چند مورد اشاره شده است:
- سدیم آلژینات در تهیه بستنی و شیر شکلاتی به کار می رود.
- سدیم بنزوات در تهیه آب میوه به کار می رود.
- سدیم پروپیونات در تهیه نان استفاده می شود.
- سدیم سولفیت برای خشک کردن میوه ها استفاده می شود.

برچسب گذاری سدیم برای محصولات غذایی از موارد مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد چنانچه ماده غذایی دارای برچسب باشد حتما دقت شود که محتوی سدیم ذکر شده بر برچسب از کل سدیم در نظر گرفته شده در رژیم غذایی(چنانچه فرد بر روی رژیم کم سدیم باشد) بیشتر نشود.
اگر محصول دارای برچسب سدیم باشد ممکن است در آن از واژه های زیر استفاده شده باشد:
- بدون سدیم (sodium free): کمتر از 5 میلی گرم سدیم در هر واحد دارد.
- بسیار کم سدیم(very low sodium): 35 میلی گرم و کمتر از آن در هر واحد دارد.
- کم سدیم(low sodium): 140 میلی گرم و کمتر از آن در هر واحد دارد.