1- تغییرات پوستی که در اثر تغییرات فیزیولوژیک و بخصوص تغییرات هورمونی دوران بارداری بوجود میایند مانند ترکهای پوستی، لکه های پوستی ( ملاسما ) ،تغییرات مو، ناخن و تغییرات عروقی.

2- مشکلات پوستی که قبل از دوران بارداری وجود داشتند (مانند اگزما ، بیماری پسوریازیس ، عفونتهای قارچی و تومورهای پوستی) ممکن است در طی این دوران دستخوش تغییراتی شوند.

3- بیماریهایی نیز وجود دارند که اختصاصاً در خانمهای باردار بوجود میآیند و به دوران بارداری منحصر هستند مانند خارش حاملگی، بیماری بنام puppp، انسداد مجاری صفراوی در دوران بارداری و چند بیماری نادر دیگر. از این دسته بیماری PUPPPاز همه شایعتر است.

اکثر مشکلات پوستی دوران بارداری پس از دوران بارداری کم میشود یا از بین میرود و بنابراین تنها نیازمند درمانهای علامتی موقتی تا زمان پس از بارداری هستند. با وجود این بعضی از این حالتها دارای درمانهای اختصاصی مربوط به خود نیز هستند. در این مقاله به دسته اول این مسایل که شیوع بیشتری دارند اشاره میشود

ترک های پوستی (استریا)

ترکهای پوستی در 90 درصد خانمهای باردار در سه ماهه سوم اتفاق میافتند این ترکها به صورت خطوط صورتی متمایل به بنفش با پوست نازک در نواحی شکم،پستانها، باسن ران و بازوها ظاهر می شوند. این خطوط در مادران جوانتر، مادران با جنینهای درشت، و بارداریهای دوقلو یا چندقلو شایعتر، وسیعتر و شدیدترند. همچنین در افراد غیر سفید پوست، افراد با سابقة فامیلی مثبت و افرادیکه قبل از بارداری در نواحی بازو و رانها ترک داشتهاند، استریاها شایعترند. عوامل ایجاد این خطوط متعددند و شامل عوامل فیزیکی (مانند کشیدگی ناشی از افزایش حجم در دوران بارداری)، عوامل هورمونی (مانند افزایش هورمونهای زنانه در دوران بارداری) است.

انواع کرمها و روغنها، مرطوب کننده ها (مانند ویتامینE، آلوده را، روغن زیتون) به امید جلوگیری از این ترکها بکار میروند اما واقعیت اینست که شواهدی وجود ندارد که نشان دهد این مواد واقعاً مؤثرند.

استریاها پس از زایمان رنگشان به رنگ معمول پوست برمیگردد. اما نازکی پوست همچنان باقی میماند و هرچند از لحاظ ظاهری بهبود قابل توجهی میابند، اما به طور کامل ناپدید نمیشوند درمانهای دوران پس از بارداری شامل استفاده از بعضی از ترکیبات ویتامین آ (نباید در بارداری مصرف شوند) و لیزرها هستند، که عموماً نتایج متغیر است. لیزرهای عروقی و فراکشنال در درمان این ترکها بکار رفته اند اما نتایج در موارد کمی راضی کننده است. لیزر درمانی نیاز به تعداد جلسات متعدد دارد. بهتر است قسمت کوچکی از سطح استریا درمان شود و در صورت تاثیر سایر نواحی هم درمان شود.

لکه های پوستی دوران بارداری

تقریباً تمامی بانوان درجاتی از تغییرات رنگ دانهای را در دوران بارداری تجربه میکنند. این تغییرات در خانمهایی که زمینه پوستی خودشان تیرهتر است، بارزتر میباشد معمولاً پوست نواحی نوک سینه، زیربغل و ناحیة تناسلی تیرهتر میشود، ممکن است اسکارهای قدیمی زخمها نیز تیره تر شوند یا رنگ خالها تیرهتر و تعدادشان افزایش یابد گاهاً خطی تیره در ناحیة شکم و در خط وسط در این دوران ظاهر میشود.

اما در بین تغییرات رنگدانه ای ناشی از بارداری آنچه بیشتر مشکلساز است ملاسما یا لکههای حاملگی در ناحیة صورت است. این حالت در هفتاد درصد خانمهای باردار دیده میشود. همچنین ممکن است در خانمهایی که قرصهای پیشگیری از بارداری استفاده میکنند دیده شود نورآفتاب در تشدید این لکه ها دخیل است. بنابراین استفاده از ضدآفتاب ها وسیع طیف (که هم اشعة ماورای بنفش Aو هم Bرا پوشش میدهند) و نیز خود داری از قرارگرفتن در معرض مستقیم نورخورشید نقش پیشگیرانه در ایجاد یا تشدید این لکهها دارند.

به غیر از اقدامات محافظتی در برابر آفتاب، درمان دیگری در دوران بارداری توصیه نمیشود. زیرا علاوه بر اینکه اثربخشی این درمانها در این درمان بسیار اندک است، اثرات آنها بر جنین نیز مشخص نیست. اکثراً این لکه ها پس از دوران بارداری بهبود میبابند. اما احتمال عدم بهبودی کامل یا عود لکه ها درحاملگیهای بعدی و یا با مصرف قرصهای ضدبارداری وجود دارد.

پس از زایمان جهت درمان لکه های بهبود نیافته از کرمهای ضد لک، لایه بردار، میکرودرم ابریژن و بعضی از انواع لیزر استفاده میشود.

تغییرات مو در دوران بارداری

در دوران بارداری ممکن است میزان و سرعت رشد موها افزایش و یا کاهش یابد. بسیاری از بانوان در بارداری درجاتی از رشد موهای زاید در صورت اندامها و پشت را تجربه میکنند. این افزایش رشد موها معمولاً پس از زایمان بهبود یابد و نیاز به اقدام خاصی ندارد. روشهای معمول اصلاح مو مانند بند انداختن یا تراشیدن موها در این دوران کافی است در صورت از بین نرفتن موها پس از زایمان میتوان موهای زاید را لیزر کرد. هر چند بنظر نمیرسد انجام لیزر در دوران بارداری بر روی جنین تاثیر داشته باشد اما این نوع درمان به پس از زایمان موکول میشود.

در دوران بارداری معمولاً موهای ناحیه سر ضخیم تر و پرپشت تر میشوند و سرعت رشد بیشتری میبایند. این مسئله بدلیل افزایش طول دوره رشد موها (فاز آناژن) در این دوران و تحت تأثیر هورمونهای جنسی زنانه رخ میدهد.

اما پس از زایمان با کاهش سطح هورمونهای زنانه موهای سر یکباره وارد فاز استراحت شده و ریزش موها تشدید مییابد که اکثراً موجب نگرانی مادران میشود. گاهاً به غلط این ریزش به شیردهی نسبت داده میشود. در حالیکه هیچ ارتباطی به شیردهی ندارد. این حالت در مادرانی که شیر نمیدهند یا خانمهایی که سقط میکنند نیز دیده شود. این حالت موقتی است و اکثراً چندماه یا حداکثر یکسال پس از بارداری بهبود مییابد. در تعدادی از مادران که زمینه ریزش موی ارثی دارند این حالت ممکن است بهبود نیابد.

تغییرات ناخن در دوران بارداری

ناخها در دوران بارداری سرعت رشد بیشتر مییابند. با وجود این ممکن است ناخنها در این دوران شکننده بشوند.ممکن است شیارهای عرضی طولی و یا فرورختیگهای کوچک در سطح ناخنها ایجاد شودیا ناخنها دچار تغییر شکل بشوند. این تغییرات پس از دوران بارداری بهبود مییابد و نیاز به اقدامات درمانی ندارد توصیه میشود از مادران باردار در طی این دوران از محصولات آرایشی و پاک کننده ناخن استفاده نکنند از بلند کردن ناخنها خودداری کنند.استفاده از نرمکنندههای معمولی مانند وازلین پس از هر بار شستشو مفید است. بهتر است زمان گرفتن ناخنها به زمان پس از استحمام که ناخنها نرم هستند موکول شود. سوهان زدن ناخنها در جهت موازی لبه ناخن (نه عمود برآن) نیز خوب است.

تغییرات عروقی پوستی دوران بارداری

تغییرات هورمونی طبیعی در دوران بارداری میتواند باعث اتساع، ناپایداری،تکثیر و یا احتقان عروق خونی شود. اکثر این تغییرات پس از بارداری برگشت میکند. خالهای عروقی عنکبوتی (Spider Angioma) در حدود دو سوم مادران با پوست روشن و در حدود ده درصد مادران با پوست تیره دیده میشود. این خالها بیشتر در نواحی صورت،گردن و بازوها و در سه ماهههای اول و دوم ظاهر میشوند. قرمزی کف دستها نیز در حدود یک سوم تا دو سوم مادران باردار دیده میشود.

واریسهای وریدهای اندام تحتانی ناحیه تناسلی و ناحیه معقد (بواسیر) نیز در چهل درصد زنان باردار اتفاق میافتد. تغییرات عروقی همراه با افزایش حجم خون در دوران بارداری ممکن است باعث ایجاد ادم در ناحیة صورت، پلکها و اندامها درنیمی از مادران باردار شود.تغییرات عروقی همچنین ممکن است باعث قرمزی واژن یا دهانه رحم شود.

ناپایداریهای عروقی عصبی در دوران بارداری ممکن است باعث ایجاد گرگرفتگی صورت، کهیر و احساس سردی وگرمی شود.تمامی زنان باردار متوجه پرخونی و ادم لثهها میشوند که ممکن است با التهاب لثه و یا خونریزی از آن همراه باشد. گرانولوم بیوژینک تومورهای عروقی خوشخیم و خونریزی دهنده ایست که در افراد غیر باردار در اثر ضربه به پوست ایجاد می شود. بروز این تودهها در بارداری بخصوص در سه ماهه اول و دوم در ناحیه لثهها و گاهاً در سایر نواحی پوست شایعتر است.تحت نظر گرفتن این ضایعات تا زمان زایمان برخوردی است منطقی چون غالباً پس از زایمان بهبود مییابند. اما در مواردیکه ضایعه موجب بروز خونریزیهای شدید شود ممکن است نیاز به درمان فوری داشته باشد.

نوشته شده توسط : دکتر حسن زاده متخصص پوست و مو

نسخه اصلی مطلب مسائل و مشکلات پوستی در دوران بارداری را در سایت دکتر جمال الدین حسن زاده بخوانید.

---