رادیولوژی یا تصویربرداری با اشعه ایکس یکی از قدیمی‎ترین و پرکاربردترین روش‎های پاراکلینیکی برای کمک به تشخیص انواع بیماری است. از انواع رادیولوژی میتوان به رادیولوژی ساده ، رادیولوژی دیجیتال و رادیولوژی رنگی اشاره کرد. رادیولوژی رنگی یا رادیولوژی اختصاصی، مکمل رادیولوژی ساده است؛ چراکه میتواند تصویری واضح ‎تر و دقیق ‎تر از ارگان ‎های خاص برای پزشک فراهم کند. برای تصویربرداری رادیولوژی رنگی از ارگان‎های دستگاه گوارش، معمولاً از روش باریم اسوالو (barium swallow) استفاده می‎شود. پیش از رادیولوژی رنگی معده از بیمار خواسته می‏شود که محلول غلیظ سفید رنگ باریم را بنوشد. این مواد از خودشان رنگی ندارند، بلکه می‎توانند با تجمع در ارگانی خاص، مانع از عبور اشعه ایکس در هنگام رادیولوژی شوند و در نتیجه شکل آن ارگان را با کنتراست بیشتری نشان دهند.

این کار به برجسته سازی ساختار دستگاه گوارش فوقانی و مشاهده دقیق‏تر پوشش داخلی آنها به ‎منظور بررسی انواع زخم، انسداد، تنگی یا تومور کمک زیادی می‏کند، حتی در حین بلعیدن ماده حاجب، رادیولوژیست می‎تواند نحوه بلعیدن بیمار را نیز ارزیابی کند. اگرچه در میان عموم مردم این روش با عنوان عکسبرداری رنگی معروف است؛ اما در تصویر نهایی اثری از هیچ رنگی نیست و مشابه تصویر رادیولوژی ساده، سیاه و سفید است.

موارد استفاده از رادیولوژی رنگی سیستم گوارش

رادیولوژی دستگاه گوارش می تواند عملکرد و نحوه هضم و بلع مواد را بررسی کند و به تشخیص موارد زیر کمک می کند:

• زخم های مسیر گوارشی
• تومورها و توده ها
• انسداد مسیر گوارشی
• فتق و بیرون زدگی دیواره گوارشی
• التهابات مری ، معده و دئودنوم
• عملکرد غیر طبیعی ماهیچه ها ی دیواره گوارشی فوقانی

این روش برای بررسی علائم زیر در بیماران مفید است:

• مشکلات بلع غذا
• دردهای قفسه سینه و شکم
• رفلاکس مواد غذایی
• سوء هاضمه شدید
• دیده شدن خون در ادرار
• حالت تهوع و استفراغ بی دلیل و مزمن

روش های تهیه عکس رنگی

استفاده از محلول باریم سولفات یکی از قدیمی ترین روش ها برای این نوع تصویربرداری است. از این محلول به روش های زیر استفاده می شود:

1. روش باریوم سوالومری یا بلعیدن باریوم سولفات که برای تصویربرداری از ناحیه فوقانی دستگاه گوارش شامل مری و معده استفاده می شود.
2. روش باریوم میل که در آن علاوه بر بررسی معده و مری می توان ابتدای اثنی عشر را نیز مشاهده کرد.
3. روش ترانزیت روده که در آن می توان با اندازه گیری مدت زمان عبور این ماده از روده ها وضعیت سلامت روده کوچک را بررسی کرد.
4. روش باریوم انما که در آن محلول باریوم به روده بزرگ تنقیه می شود و می توان وضعیت سلامت روده بزرگ را بررسی نمود.

انجام این رادیولوژی حدود یک ساعت زمان لازم دارد و در این عکسبرداری از پودر سولفات باریم برای نشان دادن کامل مری استفاده می شود. قبل از انجام عکسبرداری نیاز است که محلول سولفات باریم را بنوشید. در مواردی هم توصیه می شود که یک محلول حباب دار به منظور ایجاد هوای کافی در فضای معده توسط بیمار نوشیده شود. از تخلیه هوای داخل معده خود اجتناب کنید تا عکس هایی با وضوح بالا داشته باشید. این عکسبرداری در حالت های ایستاده، نشسته و خوابیده انجام می شود.

مراقبت های قبل و بعد از رادیولوژی دستگاه گوارش

1. طبق دستور پزشک از شما خواسته می شود چند ساعت(حدوداً 6 تا 8 ساعت بسته به نوع تست) قبل از انجام تست ناشتا باشید، همچنین استعمال دخانیات نیز قبل از تست ممنوع است.
2. اگر باردار یا احتمال باردار بودن دارید حتماً پزشک را مطلع کنید.
3. اگر داروی خاصی مصرف میکنید با حداقل میزان آب مصرف شود.
4. قبل از انجام تست تمام اشیاء فلزی مثل عینک و زیور آلات را در آورید.
5. بعد از انجام تست برای جلوگیری از یبوست و خارج شدن شدن سریع تر ماده حاجب از بدن توصیه به نوشیدن فراوان آب می شود.
6. پس از اتمام تست ممکن است برای مدت 3-1 روز مدفوع مقداری سفید رنگ شود که طبیعی است.

افراد منع از انجام رادیولوژی رنگی سیستم گوارش

• رادیولوژی برای افراد باردار انجام پذیر نمی باشد.
• رادیولوژی های رنگی برای افراد زیر 12 سال انجام پذیر نمی باشد.

عوارض جانبی رادیولوژی رنگی سیستم گوارش

معاینات آزمایش های باریم بی خطر هستند؛ اما بعضی اوقات آنها می توانند منجر به عوارض زیر شوند:

• انسداد احتمالی روده می تواند باریم را تحت تأثیر قرار داد.
• باریم می تواند در آپاندیس نفوذ کند و باعث بروز آپاندیسیت شود.
• امکان عوارض جانبی (مانند تاری دید) ناشی از داروهای مورد استفاده در طول آزمایش وجود دارد.
• اگر در بخشی از دستگاه گوارش سوراخی ایجاد شده باشد، باریم احتمال دارد از طریق سوراخ به حفره شکم نشت پیدا کند.
• باریم می تواند باعث یبوست شود، بنابراین بهتر است حداقل یک روز کامل بعد از آزمایش مقدار زیادی مایعات بنوشید.
• از جمله عوارض رادیولوژی رنگی معده، آسپیره شدن باریم و تجمع باریم و انسداد روده بزرگ می باشد.
• اگر سه روز بعد از انجام آزمایش، دفع مدفوع نداشته باشید با پزشک تماس بگیرید.

نسخه اصلی مطلب رادیولوژی رنگی سیستم گوارش را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---