تعریف آزوسپرمی عبارت است از مشاهده نشدن حتی یک عدد اسپرم در آزمایش منی. برای اطمینان از صحیح بودن این مساله تنها به یک آزمایش نباید بسنده کرد و نیاز به حداقل دو یا سه آزمایش مایع منی که ترجیحاً در مرکز ناباروری انجام شده می باشد، در این فرایند باید سانتریفیوژ مایع منی نیز انجام گردد تا اگر اسپرمی یافت شد، گزارش گردد.

آزوسپرمی سه علت اصلی دارد که عبارتند از:

1- اختلالات هورمونی یا غددی
2- اختلالات مربوط به خود بیضه ها و فرایند تولید اسپرم در بیضه ها یا اسپرماتوژنز
3- انسداد در مسیر انتقال اسپرم
برای تشخیص اینکه کدامیک از موارد بالا باعث صفر شدن شمارش اسپرم گردیده است، نیاز به شرح حال و معاینه دقیق و درخواست آزمایشات هورمونی تکمیلی می باشد. و هر کدام نیز درمان ویژه خود را نیاز دارند.

اختلالات هورمونی یا غددی

بیماری هایی که سبب شوند تولید و ترشح هورمون هایی که تولید اسپرم و هورمون مردانه (تستوسترون) درون بیضه ها را تحریک می کنند، یعنی هورمون های FSH و LH دچار اختلال گردند، می توانند باعث صفر شدن تعداد اسپرم ها شوند. در راس این بیماری ها می توان به کم کاری غده هیپوفیز یا سندرم کالمن که همراه با اختلال در حس بویایی است اشاره نمود. تشخیص این بیماری با شرح حال بلوغ دیررس و نمایان نشدن صفات ثانویه جنسی مانند رویش موهای بدن وآلت و بیضه های کوچک، اختلال میل جنسی و سفت شدن آلت و در نهایت با آزمایشات هورمونی به راحتی امکان پذیر است. هورمون های هیپوفیز در این افراد پایین تر از حد نرمال (کمتر از یک) می باشد. برای تکمیل اطلاعات و تشخیص نهایی این بیماران نیاز به انجام ام آر آی مغز نیز می باشد.

درمان این گروه در زمانی که فرد مجرد باشد یا هنوز قصد بچه دار شدن نداشته باشد تزریق آمپول تستوسترون با فواصل هر دو تا چهار هفته است تا صفات ثانویه جنسی و میل جنسی و رشد آلت حالت مردانه پیدا کنند. هرگاه فرد قصد بچه دارشدن داشته باشد باید آمپول های هورمونی خاصی با دستور ویژه برای وی تجویز گردد و هر سه ماه آزمایش نطفه انجام شود که در این فرایند مدت درمان حداقل دو سال می باشد. البته ممکن است بارداری با روش طبیعی طی دو سال اول رخ دهد، در غیر اینصورت با توجه به آزمایش اسپرموگرام برای فرد تصمیم گیری خواهد شد.

اختلالات مربوط به خود بیضه ها و فرایند تولید اسپرم در بیضه ها یا اسپرماتوژنز

در این گروه بیماری های گوناگونی قرار دارند. در گام نخست باید دید آیا بیضه ها درون کیسه بیضه قرار دارند یا خیر؟ اندازه و قوام آنها چگونه است؟ آیا وازدفران یا لوله انتقال منی در معاینه لمس می شود؟
اگر بیضه ها لمس نشوند از نظر بیضه نزول نکرده یک یا دوطرفه کانال های اینگوینال باید لمس شوند و سونوگرافی از آنها انجام گردد. از بیماری های شایع این گروه می توان به نداشتن بیضه ها، واریکوسل ، عفونت بیضه ها (ارکیت) ، تورشن یا پیچ خوردگی بیضه ها، اختلال کروموزومی یا علل ناشناخته ای که باعث توقف تولید اسپرم در بیضه ها می گردند اشاره نمود.

در این موارد پس از معاینه و بررسی هورمونی که معمولا هورمون ها نرمال یا افزایش یافته هستند برای تشخیص ماهیت بیماری و اینکه آیا تولید اسپرم در بیضه ها انجام می گردد یا خیر باید از بیضه ها نمونه برداری یا بیوپسی انجام داد و بافت های برداشته شده را برای دو آزمایشگاه آندرولوژی و پاتولوژی فرستاد تا در صورت مشاهده اسپرم فریز گردند و بعدا از آنها برای همسر فرد استفاده شود (با روش کمک باروری به نام میکرو اینجکشن یا ICSI )

انسداد در مسیر انتقال اسپرم

اگر کل فرایند هورمونی و تولید اسپرم ها نرمال باشد و جواب نمونه برداری بیضه ها کاملا نرمال باشد، این شک ایجاد می شود که شاید انسدادی در مسیر انتقال اسپرم ها از خروجی بیضه ها به مجاری انزالی وجود داشته باشد که مانع حضور اسپرم ها در مایع منی گردند. از علل شایع این گروه می توان به وازکتومی (بستن لوله مردان)، تشکیل نشدن لوله واز یا منی بر، یا اسیب لوله های منی بر در عمل های جراحی قبلی مانند فتق یا بیماری های عفونی مزمن یا انسداد در اپیدیدیم در اثر ضربه ها یا عمل های جراحی قبلی یا عفونت ها اشاره نمود. انسداد مجاری انزالی در پروستات نیز در این گروه قرار دارد.

تشخیص آژنزی یا تشکیل نشدن لوله ها با معاینه مشخص می گردد. اگر لوله های واز لمس می شوند و بررسی هورمونی نیز نرمال است حجم مایع منی در تشخیص کمک کننده است اگر حجم مایع منی کمتر از دو سی سی باشد باید برای بررسی انسداد مجاری انزالی فروکتوز مایع منی اندازه گیری شود و سونوگرافی از راه مقعد برای ارزیابی کیسه های منی انجام شود.

از درمان های این گروه می توان به عمل بازگشت وازکتومی( وازووازوستومی ) یا عمل اتصال واز به اپیدیدیم (وازواپیدیدیموستومی) یا رزکت کردن یا تراشیدن مجاری انزالی اشاره نمود. در برخی موارد برای بدست آوردن اسپرم باید با روشهای گوناگون از بیضه ها نمونه برداری نمود و برای میکرواینجکشن استفاده نمود.

نسخه اصلی مطلب صفر بودن تعداد اسپرم یا آزوسپرمی را در سایت دکتر پیمان صالحی بخوانید.

---