آنچه که باید در مورد سیاتیک بدانید

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

سیاتیک، به طور معمول به درد شدیدی گفته میشود که در امتداد عصب سیاتیک احساس میشود ولی در واقع نام آناتومیک طولانیترین عصب بدن است. این بزرگترین عصب بدن که از نخاع ریشه میگیرد، از ستون فقرات از ناحیه پایین کمر و باسن خارج میشود و در پشت پاها تا در انگشتان پا امتداد دارد.در مواردی که از درد کمر یا لمبالژی، فشار وارده به کمر و یا لمبگو صحبت میشود، درد معمولن به کمر و باسن محدود است، میتواند به شدت متغیر باشد و حتا حرکات را محدود کند. اما وقتی از سیاتیک صحبت میشود، درد معمولا در یک طرف بدن احساس میشود، میتواند به کمر و باسن محدود شود ولی در امتداد پا تا انگشت های پا حس میشود.

زمانی از دیسک صحبت میشود که درواقع هسته میانی دیسک بین مهره های ستون فقرات به طور غیرطبیعی از قسمت میانی دیسک خارج شود و به عصب سیاتیک فشار وارد کند. این مشکل یکی از علل عمده درد کمر یا سیاتیک است. درد شدید کمر و باسن که به ران، ساق و پا تابش دارد از نشانه های اصلی سیاتیک است. درد مانند یک شوک رخ میدهد، میتواند خفیف باشد اما ثابت است. این درد معمولن هنگام نشستن و سرفه بیش تر میشود ولی در حالت دراز کشیده بهبود مییابد.

سیاتیک خود به خود یک بیماری نیست. درد سیاتیک نشانه آن است که عصب سیاتیک تحریک شده است. در اغلب موارد، فتق دیسکها، که یکی یا همه پنج ریشه عصب سیاتیک را میفشرد علت عمده درد سیاتیک است. ولی « اسپوندیلوزیستزیس »، «اسپوندیلودیسکتیس »، تنگی ستون فقرات ، نورینوم و متاستاز استخوان از یک سرطان اولیه، از علل دیگر به شمار میروند. علایم میتوانند بنابر آسیب ریشه کمی متفاوت باشد. ریشه عصب بخشی از عصب است که به نخاع، داخل ستون فقرات میپیوندد. سندرم پیریفورم که با التهاب ماهیچه هرمی شکل باسن به نام پیریفرم ایجاد میشود، میتواند با انقباض و تورم بر روی عصب سیاتیک فشار آورد و آن را تحریک کند. این پدیده بیشتر در میان ورزشکاران و افرادی که به طور نادرست تمرین بدنی دارند رایج است.

سندرم مفصلی از سطح مفاصل منشاء میشود. استقرار نامناسب و یا یک حرکت نادرست میتواند در سطح مفاصل انحراف اندکی ایجاد کند که نتیجه آن کمر درد و گاهی اوقات سیاتیک است.سقوط، تصادف یا هر وضعیت دیگری که باعث ضربه به پشت میشود ممکن است به ریشههای عصبی صدمه بزند. آرتروز یا متاستاز که روی عصب سیاتیک فشار وارد میکند میتواند باعث کمر درد و سیاتیک شود.

در سیاتیک واقعی، فشرده شدن یک یا چند ریشه عصب سیاتیک منجر به ترکیبی از سه گروه اختلالات موتور با از بین رفتن رفلکس، کاهش قدرت و آتروفی عضلانی، اختلالات حساسیت با کاهش یا اغراق حساسیت در قلمرو مربوطه، و اختلالات در عرق کردن و درد سوزش آور میشود. در حالی که درد سیاتیک یا سیاتالژی، دردی است که مسیر یک یا چند ریشه عصب سیاتیک را به طور نسبی یا به طور کامل دنبال میکند و میتواند در مکان های مختلف اندام تحتانی خود را نشان دهد.

درد شدید کمر و باسن که به ران، ساق و پا تابش دارد از نشانههای اصلی سیاتیک است. درد مانند یک شوک رخ میدهد، میتواند خفیف باشد اما ثابت است. این درد معمولن هنگام نشستن و سرفه بیشتر میشود ولی در حالت دراز کشیده بهبود مییابد. سوزن سوزن شدن، بی حسی و ضعف ماهیچه ها نیز در برخی از مناطق از پای آسیب دیده میتواند وجود داشته باشد. افراد مبتلا به ورم مفاصل و یا برخی از اشکال التهاب مفاصل مانند آرتریت، زنان باردار، به علت وزن اضافه شکم، همراه با افزایش ترشح هورمون که بافت ها را نرمتر میکنند، و وضعیت رحم که میتواند عصب سیاتیک را فشرده و به سیاتیک بیانجامد، در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

در اکثر افراد مبتلا به سیاتیک، علایم در عرض چهار هفته حل و فصل میشود. با این حال، اگر کاری برای جلوگیری از آن انجام نشود، اغلب احتمال عود بالا است. هنگامی که علایم شبیه به سیاتیک وجود دارند، بهتر است برای تشخیص دقیق با یک پزشک مشورت شود. حتی اگر سیاتیک واقعا تشخیص داده شده است ولی درمان برای تسکین درد ناموفق بوده یا این که درد در حال رشد است، دوباره به پزشک مراجعه کنید.اگر درد کمر بسیار شدید تا حد غیر قابل تحمل است، فوری با یک پزشک تماس بگیرید.

اگر علایم سیاتیک با بیاختیاری مدفوع، ادرار، ناتوانی جنسی، و از دست دادن حس در لگن و داخل رانها یا مشکل در نشستن، ایستادن و یا بالا رفتن از پله ها همراه است، فوری با یک پزشک تماس بگیرید.اگر علاوه بر علایم سیاتیک، کاهش وزن سریع و غیرقابل توضیح رخ میدهد، فوری با یک پزشک تماس بگیرید.ورزش و یا کاری که نیاز به بلند کردن اجسام سنگین دارد، خم شدن به طور مکرر یا چرخیدن بدن، حالت نشسته برای مدت طولانی، فعالیت فیزیکی بسیار کم، داشتن اضافه وزن، و ماهیچه های ضعیف شکم عوامل خطر سیاتیک به شمار میروند.

اقدامات احتیاطی اولیه شامل انجام تمرینات ورزشی منظم به منظور حفظ انعطاف پذیری و قدرت عضلانی پشت و شکم است. ورزش ملایم و متقارن و کشش ماهیچه ها ترجیح داده میشوند. توجه داشته باشید که راه رفتن یا شنا کردن برای تقویت عضلات کمر بسیار عالی هستند. در دوچرخه سواری، اطمینان حاصل کنید که صندلی و فرمان به درستی تنظیم شده باشد. همیشه قبل از درگیر شدن در فعالیتهای ورزشی سنگین فیزیکی برخی از تمرینات گرم کردن بدن را انجام دهید.

سعی کنید از وضعیت بدن خود آگاه باشید. اگر شما باید برای ساعتهای طولانی بنشینید، سعی کنید دوره های استراحت را به کشش و تغییر موقعیت بگذرانید و اطمینان حاصل کنید که صندلی پشتیبانی خوبی برای کمر فراهم میکند. برای بلند کردن یک جسم سنگین، نیم تنه خود را به جلو خم نکنید و مخصوصن از چرخاندن بدن در حال خم شده اجتناب کنید. برای بلند کردن یک جسم سنگین زانوهای خود را خم کنید و جسم را هر چه نزدیکتر به بدن خود نگه دارید.

برای یک موقعیت خوب برای خواب شب، تشک راحت و بالشی را انتخاب کنید که زاویه بیش از حدبزرگی با گردن ایجاد نکند.این مهم است که در مورد سیاتیک، فرد در حد متوسط فعال باشد. سابق استراحت در بستر توصیه میشد ولی امروزه ما میدانیم که این هیچ سود درمانی ندارد و فعال باقی ماندن به بهبود وضعیت کمک میکند. در صورت درد قابل توجه، اگر به استراحت در بستر نیاز باشد فرد میتواند استراحت کند، اما نه بیش از ۴۸ ساعت. اگر درد با استراحت بهبود نیافت و یا حتا غیر قابل تحمل شد، بهتر است با دکتر دوباره مشورت شود.

سیاتیک معمولن ظرف چند هفته درمان میشود. هنگامی که درد از یک بیماری خاص ناشی میشود، ترمیم و یا کنترل با داروهای ضد درد معمولن باعث فروکش علایم میشود. سیاتیک زنان باردار، پس از زایمان ناپدید میشود.داروهای مختلفی میتوانند برای تسکین درد مورد استفاده قرار گیرد ولی پاراستامول یا استامینوفن در مرحله اول توصیه میشود. استفاده از داروهای ضدالتهابی نیز استفاده میشوند ولی بنابر مطالعات، برای از بین بردن علایم موثرتر از استامینوفن نیستند. با این حال، اگر درد مقاوم باشد، شل کنندههای عضلانی و داروهای ضد التهاب در دوزهای بالاتر ممکن است توسط پزشک تجویز شود. هم چنین میتوان در تزریق محلی ترکیبی از مسکنها و استروییدها را استفاده کرد.

اگر درد هم چنان بیش از سه ماه با وجود ارایه درمان، ادامه دارد، جراحی ممکن است در نظر گرفته شود. ولی اگر سیاتیک مربوط به فتق دیسک باشد، باید دانست که جراحی در کمتر از پنج درصد موارد مورد نیاز است. جراحی به حذف فشار وارده بر روی عصب سیاتیک توسط دیسک بین مهره ها کمک میکند.