پوست بزرگ ترین عضو بدن است که وظایف متعددی را بر عهده دارد. سرطان پوست یکی ازمشکلات پوستی است که متاسفانه در سالهای اخیر روند رو به گسترشی داشته است. درسرطان پوست سلولهای بدخیم که از بافت پوست نشأت میگیرند به طور نامنظم وفزاینده ای تکثیر و به طریقی از سیستم ایمنی و دفاعی بدن عبور میکنند بدون اینکه موجب عکس العمل تدافعی و تهاجمی در سیستم ایمنی بدن شوند.

مهم ترین عامل ایجاد سرطان پوست ، جهش در سلول براثر اشعه ماوراء بنفش خورشید است با توجه به نوع سلول پوستی که دچار جهش ژنی شده است اشکال مختلفی از سرطان پوست به وجود میآید که هر کدام نشانهها و عوارض خاص خود را دارند.سرطان پوست شایع ترین سرطان بدخیم بدن است. تخمین زده می شود كه در جهان هر سال بیش از یك میلیون نفر به سرطان پوست مبتلا می شوند. سرطان پوست انواع مختلفی دارد كه تفاوت اصلی آن ها بر اساس نوع سلولی است كه دچار رشد سرطانی می گردد.
تا کنون سه نوع سرطان پوست شناخته شده است که هرکدام مربوط به لایه های مختلفی ازپوست می باشند.

بازال سل کارسینوما
که از رشد سرطانی سلول های لایه ی بازال (یاتکثیر شونده) ایجاد می شود و به ندرت به بخش های دیگر بدن نفوذ می کند و این جای امیدواری زیادی است.

اسکواموس سل کارسینوما
که مربوط به سلول های لایه خارجی اپیدرمیس می باشد .این سرطان نسبت به نوع بازال شیوع بیشتری دارد اما همچنان احتمال نفوذ بسیار کم است.
نوع نگران کننده ملانوما می باشد که بسیار جدی است و احتمال متاستاز (نفوذ به بافت های دیگر)و پیشرفت بالایی دارد.

عوامل خطرساز سرطانزایی
سرطانهای پوست ناشی از علل چندعاملی هستند که به طور کلی قابل تقسیم به عوامل محیطی و عوامل میزبان میباشند. عوامل محیطی شامل مواجهه با تابش UVو تابش یونیزان و مواجهه با مواد شیمیایی (آرسنیک ، هیدروکربنهای پلیآروماتیک) هستند. عوامل میزبان (مثل عفونت با ویروس نقص ایمنی انسانی یا HIV ، ویروس پاپیلوم انسانی [HPV] ، سرکوب ایمنی در پیوند) ژنتیک و وجود ضایعات پیشساز را شامل میشود.

چه عواملی باعث سرطان پوست میشوند؟
آفتاب سوختگی و نور آفتاب
آفتاب سوختگی و اشعه ماورای بنفش به سادگی میتواند به پوست صدمه بزند و این صدمه میتواند موجب سرطان پوست شود. میزان کل تشعشع خورشید طی سالها و در معرض خورشید قرار گرفتن به میزان زیاد که موجب آفتاب سوختگی میشود ، میتواند باعث سرطان شود. بیشتر مردم تا سن ۱۸سالگی ۸۰%در معرض خورشید بودن سراسر عمرشان را تجربه میکنند. بنابراین به والدین توصیه میشود که ازکودکان خود محافظت کنند.

برنزه شدن ، واکنش پوست شما به پرتو فرابنفش است. در واقع برنزه شدن واکنش محافظتی برای جلوگیری از صدمه بیشتر پوست در مقابل نور خورشید است. از سویی این واکنش ، پوست شما را از سرطان محافظت نمیکند. بخاطر داشته باشید که سرطان پوست خیلی به کندی رخ میدهد. آفتاب سوختگی که در این هفته در شما ایجادمیشود ممکن است در ۲۰سال بعد یا بیشتر باعث ایجاد سرطان پوست شود.

وراثت
در صورتی که سابقه سرطان پوست در خانواده شما وجود دارد ، شما احتمالادر معرض خطر بیشتری هستید. کسانی که پوست روشن تر دارند و از نژاد اروپای شمالی هستند ، بیشتر مستعد سرطان پوست میباشند.

محیط
در حال حاضر میزان پرتو فرابنفش در مقایسه با ۵۰ تا ۱۰۰سال گذشته بیشتراست و علت آن کاهش لایه ازون (سوراخ شدن لایه ازون) در جو زمین میباشد. هر چند لایه ازون کمتر شود میزان رسیدن پرتو فرابنفش به زمین بیشتر میشود. سایر عوامل موثر عبارتند از: ارتقاع ، عرض جغرافیایی و پوشش ابر. هر چه ارتفاع افزایش مییابد ، پرتو فرابنفش قویتر میشود. در عرض جغرافیایی بالاتر ، جو نازکتر نمیتواند پرتو فرابنفش را به اندازهای که سطح دریا ، تصفیه میشود ، کاهش دهد. در خط استوا تشعشع خورشید قویتر است.

چگونه میتوان خطر سرطان پوست را کاهش داد؟
آفتاب سوختگی شدید میتواند خطرسرطان را به میزان ۵۰درصد افزایش دهد. اثر پرتو فرابنفش روی پوست شما بستگی به شدت پرتو و طول مدت در معرض قرار گرفتن آن دارد. نحوه واکنش پوست شما به میزان پرتوتابیده شده به زمینه ژنتیکی تان بستگی دارد. از سویی اگر شما بندرت دچار آفتاب سوختگی میشوید مناطق حساس مانند لبهایتان ، بینی و کف دستهایتان را باید محافظت کنید. از طرف انجمن پوست شناسی در مورد سرطان پوست توصیههای زیر ارائه شده است که برای کاهش خطر سرطان پوست به کار ببندید.

خود را در معرض تابش نور خورشید بویژه در اواسط روز و بین ساعات ۱۰صبح و ۳بعد از ظهر کمتر قرار دهید.
کرمهای ضدآفتاب حداقل با ۱۵-SPF یا بیشتر را در مناطقی از بدن که در معرض نور خورشید میباشد ، به کار ببرید.
کرمهای ضد آفتاب را هر دو ساعت یکبار حتی در روزهای ابری به کار ببرید. پس از شنا کردن یا عرق کردن ، کرم را مجددا استفاده کنید.

ازلباسهایی استفاده کنید که تمام بدن شما را بپوشانید و روی صورت شما سایه ایجادکنید. (کلاههای لبه دار هم بر صورت و هم بر پشت گردن شما سایه میافکند.)
ازکودکان خود مراقبت کنید. از در معرض قرار گرفتن آنها در نور خورشید بویژه زمانی که شدت دارد (بین ساعت ۱۰صبح تا ۳بعد از ظهر) خودداری کنید. در ضمن کرمهای ضد آفتاب در کودکان ۶ماهه و بالاتر استفاده کنید. از مصرف کرمهای ضد آفتاب برای کودکان کمتراز ۶ماه خودداری کنید.

در صورتی که تغییری در پوست شما ایجاد شد ، خالها دچار تغییراتی شدند یازخمی ایجاد شد که بهبودی و ترمیم خوبی نداشت حتما در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید.
حتی آفتاب گرفتن های طولانی و استفاده از دستگاههای برنزه کننده پوست نیز موجب آسیب بهپوست میشود. اگر چه هر فردی ممکن است به سرطان پوست مبتلا شود ولی این افراد درمعرض خطر بیشتری هستند:
* افرادی که پوست سفید دارند یا رنگ چشم آنها روشناست.
* افرادی که تعداد زیادی خالهای بزرگ و با اشکال نامنظم دارند.
* افرادیکه در خانواده آنها فرد یا افرادی سابقه ی سرطان پوست داشته اند.

* سابقه مواجههطولانی با نور شدید آفتاب یا سابقه آفتاب سوختگی شدید دارند.
*زندگی در مکانهاییکه ارتفاع زیاد دارند و بیشتر سال تابش آفتاب دارند.
* افرادی که به علتی پرتودرمانی شده اند.

نشانه های سرطان پوست
سرطان پوست خصوصاً در مراحل اولیه ممكن است شباهت زیادی به ضایعات سرطانی نداشته ، بلكه بیشتر شبیه لكه های معمولی پوستی باشد. به همین دلیل هر ضایعه مزمن و غیرعادی باید مورد توجه قرار گیرد. خصوصاً هر تغییری در اندازه ، رنگ ، شكل یا ضخامت خال ها را باید تحت نظر داشت. سعی كنید نشانه های سرطان پوست را یاد بگیرید تا در صورت مواجهه با تغییرات مشكوك ، آن ها را به موقع كشف نمایید.

بهترین راه محافظت از پوست این است كه هیچ چیز را بی اهمیت تلقی نكنید و اگر كمترین تردیدی دارید به متخصص پوست مراجعه كنید. پزشك ممكن است بیوپسی (نمونه برداری بافتی) انجام دهد و قطعه كوچكی از ضایعه را برداشته و به آزمایشگاه بفرستد تا معلوم شود كه ضایعه خوش خیم یا پیش سرطانی و بدخیم می باشد.

سرطان سلول های پایه ای( Basal Cell Carcinoma):
این نوع سرطان پوستی معمولاً به شكل یك برجستگی كوچك است كه اغلب روی سر ، گردن و دست ها ایجاد می شود. البته گاهی این سرطان روی تنه به شكل لكه های قرمز رنگ دیده می شود. این سرطان در سیاه پوستان نادر است ولی در سفید پوستان شایعترین نوع سرطان پوستی به شمار می آید. بیمارانی كه به این نوع سرطان مبتلا می شوند ، اكثراً پوست روشن دارند و معمولاً موها و رنگ چشم آن ها نیز روشن می باشد. پوست این افراد در مقابل آفتاب معمولاً به راحتی می سوزد و برنزه نمی گردد. این نوع سرطان انتشار سریعی ندارد و بنابراین ممكن است ماه ها تا سال ها طول بكشد تا اندازه آن به حدود 1/5-1 سانتیمتر برسد.

ضایعات درمان نشده ممكن است زخمی شده ، خونریزی كنند و روی آن ها دلمه ایجاد شود. گاهی این ضایعات خود به خود بهبود می یابند و این سیكل دوباره تكرار می شود. گرچه این نوع سرطان به ندرت به سایر اعضای داخلی بدن منتشر

می شود ولی می تواند ساختمان های زیرین پوست از قبیل غضروف و استخوان را مورد تهاجم قرار دهد و صدمات موضعی قابل توجهی را ایجاد كند.

برای درمان سرطان های سلول های بازال از روش های مختلفی بسته به نوع و محل ضایعه و نیز سن فرد مبتلا می توان استفاده كرد:

برداشتن ضایعه با مقداری از پوست سالم اطراف به عنوان حاشیه اطمینان ، به روش جراحی.

تراشیدن ضایعه با وسیله ای به نام كورت و سوزاندن كف و قاعده ضایعه تراشیده شده با سوزن های الكتریكی (كوتر).

منجمد كردن با نیتروژن مایع.

مالیدن كرم 5-FU(كرم 5-فلوئورواوراسیل) برای انواع سطحی و كوچك سرطان سلول های پایه ای.

رادیوتراپی برای افراد خیلی پیر توصیه می شود و شانس عود آن بیشتر از سایر روش های درمانی است.

سرطان سلول های سنگفرشی( Squamous Cell Carcinoma):
این سرطان پوست ممكن است به شكل یك برآمدگی یا یك لكه پوسته دار قرمز رنگ بروز كند. این سرطان دومین سرطان شایع پوستی در بیماران با رنگ پوست روشن می باشد. سرطان سلول های اسكواموس در هر جایی از بافت پوششی از جمله مخاط ها ممكن است بروز كند ، اما در نواحی باز پوست كه در تماس با آفتاب می باشند بیشترین شیوع را دارد. گرچه سرطان فوق معمولاً برای مدتی محدود به لایه های فوقانی باقی می ماند ، اما در صورت عدم درمان ، نهایتاً به بافت های عمقی نفوذ می كند. در تعداد كمی از بیماران نیز از طریق گردش خون به سایر بافت هایی كه دور از ضایعه اصلی قرار دارند انتشار پیدا می كند ، كه اگر چنین اتفاقی بیفتد می تواند كشنده باشد. سرطان هایی كه روی لب ، پوشش های مخاطی ، زخم های مزمن و ضایعات التهابی پوست ایجاد می شوند شانس بیشتری برای انتشار دارند.

چون تماس طولانی مدت و مزمن با نور خورشید مهمترین علت بروز اسكواموس است ، لذا این تومورها را بیشتر روی نواحی غیرپوشیده بدن (مثل صورت ، گردن ، پوست بدون موی سر ، دست ها ، شانه ها ، بازوها و ناحیه پشت) می بینیم. لاله گوش و لب پایین به خصوص در معرض خطر بیشتری هستند.

نواحی آسیب دیده پوست مثل سوختگی ، جای زخم ، زخم های طولانی و مزمنی كه خوب نمی شوند ، نواحی ای كه تحت تابش اشعه ایكس و یا در تماس بعضی مواد شیمیایی از قبیل آرسنیك ، مواد نفتی بوده اند نیز شانس سرطانی شدن دارند.

دانشمندان معتقدند در مورد سرطان های سلول اسكواموس كه در پوست سالم بروز می كنند زمینه وراثت نقش دارد. سیاه پوستان كمتر به سرطان پوست مبتلا می شوند. با این حال بیشتر از 3/2 سرطان های پوستی كه در سیاهان دیده می شود از نوع اسكواموس هستند كه معمولاً در محل ضایعات التهابی قدیمی جراحات ناشی از سوختگی دیده می شوند.

در صورت مشاهده هر گونه تغییری در ضایعات پوستی قدیمی یا به وجود آمدن ضایعه جدید و یا زخم هایی كه بهبود پیدا نمی كنند باید سریعاً به پزشك مراجعه كرد. با تشخیص زودرس بیماری و درمان به موقع آن می توان جلوی خطرات آن را گرفت.

برای درمان سرطان سلول های سنگفرشی روش های مختلفی وجود دارد. انتخاب بهترین روش درمان بستگی به نوع ، اندازه ، محل و عمق نفوذ تومور دارد. البته سن بیمار و وضعیت سلامتی وی نیز در تصمیم گیری موثر است. برای درمان معمولاً نیاز به بستری شدن نیست و می توان اغلب موارد درمان را به صورت سرپایی انجام داد.

* در درمان جراحی ، پزشك با استفاده از تیغ جراحی تمام تومور و بخشی از پوست سالم اطراف آن را به عنوان حاشیه اطمینان بر می دارد و به آزمایشگاه می فرستد تا از ریشه كن شدن ضایعه اطمینان حاصل كند.

* روش دیگر ، تراشیدن و تخریب ضایعه با سوزن های الكتریكی است. سوزاندن و تراشیدن بافت تخریب شده آنقدر تكرار می شود تا جراح تشخیص دهد كه دیگر چیزی از تومور باقی نمانده است.

* راه بعدی برای درمان ، منجمد كردن توسط نیتروژن مایع است. با این روش سلول های سرطانی با سرمای حدود 196 درجه سانتیگراد زیر صفر تخریب می شوند. این روش در كسانی كه اختلالات انعقادی و یا عدم تحمل به داروهای بی حسی دارند راه مناسبی به شمار می رود. احتما بروز قرمزی ، تورم ، تاول و دلمه در این روش وجود دارد.

* بهترین روش درمان جراحی ، Mohsمی باشد. در این روش برداشتن تومور با كنترل میكروسكوپی صورت می گیرد. یعنی جراح مرحله به مرحله تومور را بر می دارد و در حین عمل به آزمایشگاه می فرستد. هر وقت نمونه برداشت شده عاری از سلول های سرطانی بود زخم بیمار دوخته می شود این روش جراحی كمترین صدمه را به بافت سالم وارد می كند و احتمال عود بیماری را به حداقل می رساند. این روش اغلب برای درمان ضایعاتی كه عود كرده اند و یا آن هایی كه در ناحیه ای قرار دارند كه درمان آن ها مشكل است (مثل بینی ، گوش و اطراف چشم) مورد استفاده قرار می گیرد.

* گاهی برای درمان تومور از تاباندن اشعه ایكس استفاده می كنند. معمولاً برای تخریب كامل تومور چندین جلسه درمانی لازم است (معمولاً چند بار در هفته و به مدت یك تا چهار هفته).

* از لیزر هم می توان برای بریدن و برداشتن تومور استفاده كرد. گاهی برای برش بافت (مثل تیغ جراحی) و گاهی برای تخریب بافت تومور (مثل كوتر) از لیزر استفاده می شود. برتری بزرگ لیزر مسدود كردن رگ ها در حین بریدن آن ها می باشد. لذا برای بیمارانی كه اختلالات انعقادی دارند روش بسیار مناسبی است.

سرطان سلول های اسكواموس بیماریی است كه باید آن را جدی گرفت. اگر در مراحل اولیه تشخیص داده و درمان شود به راحتی قابل كنترل است. ولی هر چه تومور بزرگتر شود علاوه بر صدمه به ارگان های حیاتی مجاور تومور (از قبیل چشم ، گوش ، بینی و...) درمان آن نیز مشكلتر می شود. همچنین در صورت انتشار به اعضای داخلی بدن اغلب كشنده می باشد. پس از درمان موفقیت آمیز سرطان سلول های اسكواموس ، احتمال رشد ضایعات جدید در همان محل و یا اطراف آن و یا حتی نقاط دور دست بدن وجود دارد. لذا در این بیماران معاینات دوره ای تمام بدن برای یافتن علائم هشدار دهنده سرطان پوست اهمیت دارد.

ملانوما (Melanoma) بدخیمترین سرطان پوست:
ملانوم پوستی از ملانوسیتهای پوست که استعدادبدخیمی پیدا کردهاند منشامیگیرد. ملانوسیتها رنگدانه تیره پوست ، مو ، چشم و خالهای بدن را تولید میکنند. از این رو تومورهای ملانوما اکثراً قهوهای یا سیاه است. ولی در موارد معدودی نیزسرطانهای ملانوم رنگدانه تولید نکرده و به رنگ پوست صورتی قرمز یا بنفش ظاهرمیشوند. این سرطان از بدخیمترین سرطانهای پوست محسوب میشود. شیوع ملانوما دردهههای اخیر رو به افزایش بوده ، بهطوری که در دنیای صنعتی به عنوان یک سرطان شایعمطرح است. علت اصلی ملانوم ناشناخته است. اما عوامل متعددی از جمله عوامل ژنتیکی ، تابش اشعه ماورای بنفش و تماسهای محیطی در ایجاد این بیماری دخیل است. ملانوم باانتشار سطحی ، ملانوم گره ای(ندولر) و ملانوم آکرال از انواع این سرطان محسوبمیشود.

علائم و نشانه ها
اغلب اولین علامت ملانوما ، تغییر در شکل ، اندازه و رنگ در خال موجود است. اکثرملانوماها یک حاشیه سیاه یا آبی متمایل به سیاه دارند. ملانوما همچنین به شکلخالهای جدید سیاه ، غیر طبیعی و با ظاهر بدشکل ظاهر میشود. در بیشتر ملانوماهایپیشرفته ، کیفیت و قوام خال تغییر میکند برای مثال سفت شده و حجیم میشود و ازخالهای معمولی متفاوت به نظر میرسد. اکثر تومورهای پیشرفته خارش ، التهاب وخونریزی دارند ولی معمولا ملانوماها درد ندارند.

در ملانوم سطحی لکهای به صورت لکهای مسطح یا کمی بر آمده با حاشیه نامنظم ظاهرمیشود. این لکه ممکن است به رنگهای قهوهای ، سیاه ، قرمز ، آبی یا سفید نیز ظاهرشود. ملانوم گرهای معمولا جنبه تهاجمی داشته و زمانی تشخیص داده میشود که سطح آنبر آمده شده است. رنگ این گرهها اکثرا سیاه و بعضی اوقات آبی ، خاکستری ، سفید ، قهوهای ، برنزه ، قرمز یا همرنگ پوست است. این نوع سرطان معمولاً در تنه ، پا ، دستافراد مسن و روی سر مردان دیده میشود. این نوع سرطان شدیدترین و تهاجمیترین نوعسرطان ملانوم است.

درمان
ملانوما اگر زود تشخیص داده شود درمان آن صد درصد امکان پذیر است؛ اما چنانچهحالت تهاجمی پیدا کرده و به سایر بافتهای بدن سرایت کند ، درمان آن امکان پذیرنخواهد بود. درمان ملانوما بستگی به وسعت بیماری ، سن بیمار ، سلامت عمومی و سایرعوامل دارد. فرد مبتلا ممکن است تحت درمان جراحی ، شیمی درمانی ، درمان بیولوژیک ، رادیوتراپی یا ترکیبی از این درمانها قرار گیرد. افراد مبتلا به ملانوما اغلب توسطیک تیم متخصص درمان میشوند. تیم درمانی شامل متخصص پوست ، جراح ، انکولوژیست ، رادیوتراپیست و نهایتا جراح پلاستیک است

برخی افراد بیشتر احتمال ابتلا به ملانوما را دارند ، اگر هر یک از شرایط زیر رادارید باید بیشتر مراقب خود باشید:

- تعداد خالهای معمولی بدنتان زیاد (بیش از ۵۰عدد) باشد در این حالت خطربروز ملانوما افزایش مییابد.

- ملانوما در افراد با پوست روشن یا افرادی که دچار آفتاب سوختگی شده یا افراددارای کک و مک ، زیاد دیده میشود.(این افراد اغلب موهای روشن و قرمز و چشمان آبیدارند.) سفید پوستان بیشتر از سیاهپوستان به ملانوما مبتلا میشوند زیرا پوستهایروشن خیلی در برابر آفتاب صدمه میبیند.

- افرادی که تحت درمان ملانوما قرار دارند ، خطر بیشتری برای ابتلا به ملانومای ثانویه دارند.

- افرادی که دارای یک یا چند سرطان پوستی هستند نیز در معرض خطر بیشتر ابتلا به ملانوما قرار دارند.

- گاهی اوقات ملانوما فامیلی بوده و داشتن دو یا چند عضو خانواده مبتلا ، عاملخطر به حساب میآید. زمانی که ملانوما در یکی از اعضای خانواده بهوجود میآید ، همه افراد باید بهطور منظم ، توسط پزشک کنترل شوند.

- افرادی که سیستم ایمنی آنان توسط سرطان ، داروهای دریافتی بهدنبال پیوند عضوو ابتلا به ویروس ایدز تضعیف شده است ، درمعرض خطر بیشتر ابتلا به بیماری قراردارند.

- افرادی که دچار حداقل یک آفتاب سوختگی در زمان کودکی یا نوجوانی شدهاند ، بیشتر در معرض ابتلا به ملانوما هستند.

- رابطه مستقیمی بین ابتلا به ملانوما با طول مدت زمانی که فرد در مقابل اشعهخورشید قرار گرفته ، وجود دارد.

چگونه خود را چکاپ کنیم؟
بهترین زمان برای بررسی پوست ، بعد از حمام است که پوستبدن عاری از هرگونه آلودگی یا آرایش می باشد. توجه داشته باشید که سرطان پوست میتواند در هر جایی اتفاق بیفتد بنابراین تمام بدن حتی درون چشم ، لابه لای موها وناحیه ی ژنیتال هم باید بررسی شود.
سعی کنید با بدن خود آشنا شوید . از آینه ی تمام قد استفاده کنید. هر گونه تغییری در رنگ ، اندازه ، شکل ، مکان و یا تعداد خالها یا زگیل ها می تواند نشانه ای باشد. همچنین اگر در قسمتی از بدنتان پوستتان تغییر شکلی داده باشد که قرینه ی آن وجود نداشته باشد. ملانوما معمولا زمانی آشکارمی شود که قطر یک یا چندین خال در بدن به بیش از ۵میلی متر رسیده باشد.

اما تمام این ها به این معنی نیست که نگران شوید. چراکه ممکن است تمام این علائم تنهاتغییرات طبیعی پوست باشد . پس بعد از مشاهده ی علائم و برطرف نشدن آنها در طول دوهفته ، تنها به پزشک مراجعه و علت نگرانی خود را بیان کنید. پزشک با معاینه و یابیوپسی می تواند علت نگرانی شما را رفع کند. در این صورت می توانید به یک درمان به موقع و در نتیجه اثربخش امیدوار باشید.

---