همه چیز در مورد پیشگیری از سرطان ملانوم

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

ملانوم جدیدترین نوع سرطان پوست به شمار می رود و در سلول ها (موسوم به ملانوسیت) رشد می کند. سلول های ملانوسیت به ساخت ملانین یا همان رنگدانه ای که به پوست بدن رنگ می دهد، می پردازند. ملانوم همچنین در چشم ها تشکیل می شود و بندرت در اندام های داخلی مانند روده نیز مشاهده می شود.
علت دقیق همه موارد ملانوم هنوز مشخص نیست اما قرار گرفتن در معرض اشعه ماورای بنفش (UV) خورشید یا لامپ ها و تخت های مخصوص برنزه کردن پوست می تواند خطر ابتلا به ملانوم را افزایش دهد. اجتناب از قرارگیری در معرض تابش UV می تواند به کاهش خطر ابتلا به ملانوم کمک کند.
به نظر می رسد خطر ملانوم در افراد زیر ۴۰ سال به ویژه زنان بیشتر است. آشنایی با علائم هشداردهنده سرطان پوست تضمینی بر شناسایی و درمان هر گونه تغییرات سرطانی قبل از گسترش آن ها است. اگر ملانوم زود تشخیص داد شود با موفقیت درمان می شود.
به گفته دکتر مریم ملکی متخصص پوست و مو ملانوم می تواند در هر جای بدن بوجود بیاید. اغلب در ناحیه هایی بروز می کند که در معرض خورشید قرار دارند مانند کمر، پاها، بازوها و صورت. ملانوم همچنین در ناحیه هایی بروز می کند که زیاد در معرض نور خورشید قرار نمی گیرد مانند کف پاها، کف دست ها و بستر ناخن ها. این نوع ملانوم پنهان در افرادی شایع تر است که پوست تیره تر دارند.

نخستین علائم و نشانه های ملانوم اغلب عبارتند از:

تغییر خال موجود روی پوست
رشد زائدهای با ظاهر غیرعادی و رنگدانه تازه بر روی پوست
ملانوم همیشه به شکل خال شروع نمی شوند بلکه می تواند بر روی پوست ظاهرا سالم نیز دیده شود.

خال های عادی

خال های عادی به طور کلی رنگی یکنواخت (مثلا قهوه ای مایل به زرد، قهوه ای یا سیاه) و مرزی مشخص دارند که خال را از پوست جدا می کند. آن ها بیضی یا گرد هستند و معمولا کوچک تر از ۶ میلی متر قطر دارند یعنی به اندازه مداد پاک کن.
اغلب افراد بین ۱۰ و ۴۵ خال دارند. بسیاری از این خال ها تا ۴۰ سالگی رشد می کنند، هر چند ممکن است به مرور زمان تغییر کنند و حتی کم کم در سنین بالاتر ناپدید شوند.

خال های غیرعادی که شاید نشانگر ملانوم باشند

برای کمک به شناسایی ویژگی های خال غیرعادی که شاید نشان دهنده ملانوم یا سایر سرطان های پوست باشد پنج مورد کلیدی زیر را در نظر بگیرید:

شکل نامتقارن: به دنبال خال هایی با اشکال نامنظم، مانند دو نیمه بسیار متفاوت باشید.
مرز نامنظم: به دنبال خال هایی با مرزهای نامنظم، شکاف دار یا دالبری باشید که ویژگی ملانوما محسوب می شود.
تغییر در رنگ: به دنبال رشد زائده تازه ای باشید که رنگ های مختلف یا توزیع رنگ نابرابر دارد.
قطر: به دنبال رشد خال تازه ای باشید که بزرگ تر از ۶ میلی متر شده باشد.
نمو خال

سایر تغییرات مشکوک در خال عبارتند از:

خارش
تراوش یا خونریزی

خال های سرطانی (بدخیم) تا حد زیادی از لحاظ ظاهری متفاوت هستند. برخی شاید همه تغییرات ذکر شده در بالا را نشان دهند ولی بقیه فقط یک یا دو مورد از ویژگی های غیرعادی را دارند.

ملانوم مخفی

ملانوم همچنین در نواحی از بدن بروز می کند که کم یا اصلا در معرض خورشید قرار نمی گیرند مانند فضای بین انگشتان پا و کف دست، کف پاها، پوست سر یا اندام های تناسلی. گاهی به نام ملانوم مخفی خوانده می شوند زیرا در جاهایی رخ می دهند که اکثر افراد توجهی ندارند. وقتی ملانوم در افرادی رخ می دهد که پوست تیره تری دارند روی ناحیه پنهانی از بدن ظاهر می شود.

ملانوم های مخفی عبارتند از:

ملانوم زیر ناخن: ملانوم کف دست و پا شکل نادری از ملانوم است که زیر ناخن دست یا ناخن انگشت پا رخ می دهد. همچنین می تواند در کف دست یا کف پا بروز کند. این بیماری در سیاه پوستان و در افراد دیگر با کک و مک یا رنگدانه پوست تیره شایع تر است.
ملانوم در دهان، دستگاه گوارش، دستگاه ادراری یا مهبل (واژن): ملانوم مخاطی در غشای مخاطی ایجاد می شود که پوشش درونی بینی، دهان، مری، مقعد، مجرای ادرار و واژن را تشکیل می دهد. شناسایی ملانوم مخاطی به مراتب دشوارتر می شود، چون به راحتی با سایر ناراحتی های بسیار شایع تر اشتباه گرفته می شود.
ملانوم در چشم: ملانوم چشمی یا بصری اغلب در لایه عروقی زیر سفیدی چشم (صلبیه) رخ می دهد. ملانوم چشمی شاید موجب تغییرات بینایی شود و در طول معاینه چشم تشخیص داده شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

چنانچه متوجه هر گونه تغییر پوستی با ظاهری غیرعادی شدید با پزشک وقت ملاقات بگذارید. ملانوم وقتی رخ می دهد که در سلول های ملانین ساز (ملانوسیت) و رنگ دهنده به پوست، اشتباهی صورت می گیرد. به طور معمول، سلول های پوستی به شیوه ای مهار شده و منظم رشد می کنند؛ یعنی سلول های جدید و سالم به سلول های قدیمی تر به سمت سطح پوست فشار وارد می کنند تا در نهایت بمیرند و کنده شوند. اما زمانی که برخی از سلول های دچار آسیب دیدگی DNA می شوند، سلول های جدید شروع به رشدی مهار نشدنی می کنند و در نهایت بصورت تودهای از سلول های سرطانی تشکیل دهد.
هنوز مشخص نیست چه عاملی به DNA سلول های پوستی آسیب می زند و چه طور به ملانوم منجر می شود. این احتمال وجود دارد که ترکیبی از عوامل مانند عوامل محیطی و ژنتیکی باعث بروز ملانوم شود. با این حال پزشکان بر این باورند قرارگیری در معرض اشعه ماورای بنفش (UV) خورشید و لامپ ها یا تخت های مخصوص برنزه کردن پوست، علت اصلی ملانوم به شمار می روند.
البته پرتوی فرابنفش علت همه ملانوم ها نیست، بویژه مواردی که در نواحی از بدن بدون قرارگیری معرض نور خورشید رخ می دهند. این امر نشان می دهد که عوامل احتمالی دیگری موجب افزایش خطر ابتلا به ملانوم می شود.

عوامل احتمالی که خطر ابتلا به ملانوم را افزایش می دهد عبارتند از:

پوست روشن. داشتن رنگدانه (ملانین) کمتر در پوست، بدین معناست که محافظت کمتری در برابر اشعه مضر UV دارید. اگر بور یا قرمز مو هستید، چشم های رنگ روشن و کک و مک دارید یا به راحتی دچار آفتاب سوختگی می شوید احتمال ابتلای شما به ملانوم نسبت به کسی که رنگ پوست تیره تر دارد بیشتر می شود. اما ملانوم می تواند در افرادی با سیمای تیره تر از جمله اسپانیایی ها و سیاه پوستان نیز بروز کند.
سابقه آفتاب سوختگی یک یا چند بار آفتاب سوختگی تاول زا می تواند خطر ابتلا به ملانوم را در بزرگسالان افزایش دهد.
قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور فرابنفش (UV): قرار گرفتن در معرض تابش فرابنفش از خورشید و همین طور تخت های مخصوص برنزه کردن پوست، خطر ابتلا به سرطان پوست از جمله ملانوم را افزایش خواهد داد.
زندگی در نزدیکی خط استوا یا در ارتفاع بالا: مردمی که نزدیک تر به خط استوای زمین زندگی می کنند، جایی که پرتوی خورشید مستقیم می تابد نسبت به کسانی که در عرض های جغرافیایی بالاتر هستند با مقادیر بیشتری از اشعه فرابنفش روبرو می شوند. بعلاوه اگر در ارتفاع بالا زندگی می کنید بیشتر در معرض اشعه فرابنفش قرار می گیرید.
داشتن خال های فراوان یا خال های غیرعادی: داشتن بیش از ۵۰ خال عادی بر روی بدن نشانگر افزایش خطر ملانوم می باشد. داشتن یک نوع خال غیرمعمول نیز خطر ملانوم را افزایش می دهد. این وضعیت در اصطلاح پزشکی به «نِووس دیسپلاستیک» شناخته می شود که نوعی برجستگی پوستی که بزرگ تر از خال طبیعی می شود و مرزهای نامنظم و مخلوطی از رنگ ها را دارد.
سابقه خانوادگی ملانوم: اگر یکی از بستگان نزدیکتان مانند پدر، مادر، فرزند و یا خواهر و برادر تا به حال دچار ملانوم شده باشد احتمال بروز ملانوم در شما نیز بیشتر خواهد شد.
ضعف دستگاه ایمنی: افرادی که دستگاه ایمنی ضعیفی دارند با خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان پوست روبرو هستند. این موضوع شامل افرادی می شود که ایدز دارند و همین طور کسانی که پیوند عضو انجام داده اند.

بسته به وضعیت بالینی و نتیجه هر تست، شاید به پزشکی ارجاع داده شوید که در زمینه امراض پوستی تخصص دارد یا به پزشکی که متخصص درمان سرطان (انکولوژیست) باشد.

غربالگری سرطان پوست

به همراه پزشک شاید گزینه های غربال گری زیر را در نظر بگیرید:

معاینات پوست توسط شخصی حرفه ای و آموزش دیده. در طی یک معاینه پوست، پزشک به بررسی کلی سر تا پای پوست می پردازد.
معاینات پوست که در خانه انجام می شود. خودآزمایی می تواند به شما کمک کند خال ها، کک ومک و علائم دیگر پوستی را که عادی هستند به خوبی بشناسید و متوجه هر گونه تغییر شوید. برای انجام این کار بهتر است روبروی یک آینه تمام قد بایستید و همزمان با نگه داشتن یک آینه دستی به بررسی نواحی بپردازید که در دیدرس مستقیم قرار ندارد. حتما قسمت های جلویی، پشتی و دو طرف دست و پا را بررسی کنید. علاوه بر این کشاله ران، پوست سر، ناخن ها، کف پا و فضاهای بین انگشتان پا را نگاه کنید.
برخی گروه ها توصیه می کنند معاینات دوره ای پوست به وسیله پزشک و خودتان به تنهایی انجام شود. گروه های دیگر اصلا تست های غربالگری سرطان پوست را توصیه نمی کنند زیرا هنوز روشن نیست غربالگری چقدر به زنده ماندن کمک می کند. در عوض یافتن یک خال غیرعادی نیازمند بافت برداری یا بیوپسی می شود؛ در این آزمایش اگر خال سرطانی تشخیص داده نشود موجب دردهای غیرضروری، اضطراب و هزینه خواهد شد. در مورد مناسب ترین غربالگری برای وضعیت خود براساس خطر ابتلا به سرطان پوست با پزشک مشورت کنید.

تشخیص ملانوم

گاهی سرطان به سادگی با نگاهی به پوست آشکار می شود اما تنها راه برای تشخیص دقیق و صحیح ملانوم همان بیوپسی است. در این روش تمام یا بخشی از خال یا زائده مشکوک از روی پوست برداشته شود و بعد یک آسیب شناس به تجزیه و تحلیل نمونه می پردازد. روندهای بیوپسی برای تشخیص ملانوم عبارتنداز:

بیوپسی پانچ. در بیوپسی پانچ، پزشک از یک ابزار با تیغه مدور استفاده می کند. تیغه به درون پوست اطراف خال مشکوک فشرده و بعد یک تکه گرد از روی پوست برداشته می شود.
بیوپسی اکسیژنال. در این روش، کل خال یا زائده همراه با مرز کوچکی از پوست سالم برداشته می شود.
بیوپسی اینسیژنال. در این روش تنها نامنظم ترین بخش خال یا زائده برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی برداشته می شود.
نوع فرآیند نمونه برداری بیوپسی از پوست به وضعیت بالینی تان بستگی خواهد داشت. پزشکان ترجیح می دهند از بیوپسی یا نمونه برداری اکسیژنال برای برداشت کل زائده در صورت امکان استفاده کنند. بیوپسی اینسیژنال ممکن است زمانی انجام شود که از تکنیک های دیگر به راحتی تکمیل نمی شوند.

مراحل ملانوم

اگر مبتلا به ملانوم تشخیص داده شوید گام بعدی می بایست تعیین میزان (مرحله) از سرطان باشد. برای تعیین مرحله پیشرفت ملانوم پزشک اقدام های زیر را صورت خواهد داد:

ضخامت را تعیین می کند. ضخامت ملانوم از طریق معاینه دقت ملانوم در زیر میکروسکوپ و اندازه گیری آن با ابزاری مخصوص (میکرومتر) تعیین می شود. ضخامت ملانوم به پزشکان کمک می کند در مورد برنامه درمانی مناسب تصمیم بگیرید. به طور کلی هر چه تومور ضخیم تر باشد بیماری جدی تر می شود.
رویت این که آیا ملانوم گسترش پیدا کرده یا خیر. برای تعیین این که آیا ملانوم به غدد لنفاوی مجاور گسترش پیدا کرده یا خیر، جراح از روشی به نام بیوپسی گره نگهبان بهره خواهد برد. در این فرایند، نوعی ماده رنگی به ناحیه برداشت ملانوم تزریق می شود. ماده رنگی به نزدیکی غدد لنفاوی جاری می شود. نخستین غدد لنفاوی که رنگ را به خود بگیرند برداشت می شوند و به دنبال سلول های سرطانی آزمایش خواهند شد. اگر این غدد لنفاوی (غدد لنفاوی نگهبان) عاری از سرطان باشند، به احتمال زیاد ملانوم فراتر از ناحیه اولیه تشخیص شیوع نیافته است. البته سرطان هنوز هم می تواند عود کند یا پخش شود، حتی اگر غدد لنفاوی نگهبان عاری از سرطان باشند.
عوامل احتمالی دیگر نیز در تعیین میزان تهاجم ملانوم دخیل هستند از جمله این که آیا پوست روی آن ناحیه نوعی زخم باز تشکیل داده باشد و این که چند سلول سرطانی در حال تقسیم هنگام مشاهده با میکروسکوپ یافت شدند.

مرحله پیشرفت ملانوم با استفاده از اعداد رومی یعنی I تا IV (همان ۱ تا ۴) شناسایی می شود. ملانوم در مرحله ۱ کوچک است و فرصت درمان موفق وجود دارد. اما هر چه عددبیشتر می شود، شانس بهبودی کامل پایین تر می آید. با رسیدن به مرحله ۴، سرطان فراتر از پوست می رود و به ارگان های دیگر مانند ریه و کبد پخش می شود.

بهترین شیوه درمانی برای هر فردی به اندازه و مرحله سرطان، سلامتی کلی و ترجیحات شخصی بستگی خواهد داشت.

درمان ملانوم در مراحل اولیه

درمان ملانوم در مراحل اولیه معمولا شامل جراحی به منظور برداشتن ملانوم می باشد. ملانوم بسیار نازک ممکن است به طور کامل در طول بیوپسی برداشته شود و دیگر نیازی به هیچ درمانی نباشد. در غیر این صورت، جراح به حذف سرطان و همچنین مرزی از پوست طبیعی و لایه ای از بافت زیرین اقدام خواهد کرد. برای افراد مبتلا به ملانوم در مراحل اولیه این شاید تنها درمان مورد نیاز باشد.

درمان ملانوما هنگام گسترش به فراتر از پوست

اگر ملانوم به فراتر از پوست پخش شده باشد گزینه های درمانی احتمالی عبارتند از:

جراحی:

جراحی برای برداشتن غدد لنفاوی آسیب دیده. اگر ملانوم به غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته باشد، جراح ممکن است گره ی مبتلا را حذف کند. درمان افزوده قبل یا بعد از عمل جراحی نیز شاید توصیه شود.

شیمی درمانی:

شیمی درمانی از داروها برای از بین بردن سلول های سرطانی بهره می گیرد. شیمی درمانی را می توان بصورت داخل وریدی به شکل قرص یا هر دو انجام داد تا در سراسر بدن جریان یابد. شیمی درمانی همچنین در طی روشی به نام پرفیوژن اندام جدا شده داخل ورید دست یا پا انجام می شود. در این روش، برای مدت کوتاهی جلوی حرکت خون در بازو یا پا به نواحی دیگر گرفته می شود تا داروهای شیمی درمانی به طور مستقیم به این ناحیه در اطراف ملانوم جریان یابند و بر سایر بخش های بدن تاثیری نگذارند.

پرتودرمانی:

این شیوه درمانی از پرتوهای پر انرژی مانند اشعه ایکس برای کشتن سلول های سرطانی بهره می برد. پرتودرمانی ممکن است برای حذف گره های لنفاوی بعد از عمل جراحی توصیه شود. این روش گاهی برای کمک به تسکین علائم ملانوم که به ناحیه دیگری از بدن گسترش یافته انجام خواهد شد.

درمان زیستی:

درمان زیستی یا بیولوژیکی در واقع دستگاه ایمنی بدن را برای مقابله با سرطان تقویت می کند. در این شیوه از مواد تولیدی بدن و یا مواد مشابه تولیدی در آزمایشگاه بهره گیری می شود. عوارض جانبی این درمان مشابه آنفولانزا مانند لرز، خستگی، تب، سردرد و درد عضلانی می باشد. مواد زیستی مورد استفاده برای درمان ملانوم عبارتند از اینترفرون و اینترلوکین. همچنین اپیلیموماب (یُرووی) نیز داروی دیگری به شمار می رود که از دستگاه ایمنی بدن برای مبارزه با ملانوم استفاده می کند. اپیلیموماب برای درمان ملانوم پیشرفته که فراتر از محل اصلی خود گسترش یافته استفاده می شود.

درمان هدفمند:

درمان هدفمند با بهره گیری از داروهای طراحی شده برای هدف قرار دادن نواحی آسیب پذیر در سلول های سرطانی انجام می شود. وِمورافنیب (زِلبوراف) و دابرافِنیب (تافینلار) دو دارو برای درمان ملانوم پیشرفته به شمار می روند که با عمل جراحی صورت نگرفته یا ملانوم دیگر در سراسر بدن گسترش پیدا کرده است. این داروها تنها در درمان ملانوم هایی موثر هستند که نوعی جهش ژنتیکی خاص صورت گرفته باشد. سلول های مبتلا به ملانوم مورد آزمایش قرار می گیرند تا مشخص شود آیا این داروها می توانند مفید باشند یا خیر.

بهترین خبر درباره ملانوماین است که بسیاری از موارد سرطان پوست با انجام اقدامات احتیاطی زیر قابل پیشگیری هستند:

در وسط روز از آفتاب دوری کنید. برای بسیاری از مردم در شمال امریکا، اشعه خورشید بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعداز ظهر به بیشترین شدت می رسد. فعالیت های خود در فضای باز را زمان های دیگری از روز برنامه ریزی کنید، حتی در فصل زمستان یا وقتی که آسمان ابری باشد. در تمام طول سال، اشعه فرابنفش به بدن جذب می شود و ابرها حفاظت کمی در برابر چنین اشعه مضری محسوب می شوند. دوری از اوج شدت خورشید به جلوگیری از آفتاب سوختگی و برنزگی پوست که موجب آسیب پوستی و افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست می شود، جلوگیری خواهد کرد. قرار گرفتن در معرض خورشید به مرور زمان نیز شاید به سرطان پوست منجر شود.
در تمام طول سال کرم های ضدآفتاب بزنید. ضدآفتاب ها کل تابش فرابنفش مضر را فیلتر نمی کنند بویژه تابشی که می تواند به بروز ملانوم منجر شود. اما به هر حال نقش عمده ای در برنامه حفاظت از آفتاب بازی می کنند. از کرم های ضدآفتاب با ظریف حفاظتی (SPF) حداقل ۱۵ استفاده کنید. کرم ضدآفتاب را به نرمی روی پوست بمالید و هر دو ساعت یک بار یا بیشتر تکرار کنید؛ مخصوصا اگر می خواهید شنا کنید یا عرق بریزید. «آکادمی درماتولوژی آمریکا» توصیه می کند از کرم های ضدآفتاب با طیف وسیع، مقاوم در برابر آب و ضریب حفاظتی حداقل ۳۰ استفاده شود.
لباس های محافظ بپوشید. ضدآفتاب ها به تنهایی حفاظت کاملی در برابر پرتوی فرابنفش فراهم نمی کنند. بنابراین پوست دست و پایتان را با لباس تیره، چسبان و بافتنی بپوشانید و همین طور کلاه لبه دار پهن که حفاظتی بیشتر از کلاه بیسبال فراهم می کند. برخی شرکت ها نیز لباس حفاظت در مقابل نور عرضه می کنند. متخصص پوست می تواند مارک مناسب را پیشنهاد دهد.
گذاشتن عینک دودی را فراموش نکنید. به دنبال عینک هایی باشید که هر دو نوع تابش فرابنفش یعنی UVA و UVB را فیلتر می کنند.
از تخت خواب های برنزه کردن پوست پرهیز کنید. تخت های برنزه اشعه فرابنفشی منتشر می کنند که خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش می دهد.
با ظاهر پوست خود آشنا شوید تا متوجه هر گونه تغییری بشوید. به طور منظم پوست خود را به دنبال رشد زائده های تازه و یا تغییر در خال، کک ومک، ضربه و ماه گرفتگی مادرزادی معاینه کنید. با کمک چند آینه به بررسی صورت، گردن، گوش و پوست سر بپردازید. قفسه سینه، تنه، قسمت فوقانی و و زیربغل ها و دسته ای تان را بررسی کنید. هر دو قسمت جلو و عقب ساق ها و پاها را بررسی کنید، همین طور کف پاها و فضاهای بین انگشتان. همچنین ناحیه تناسلی و لای باسن را چک کنید.

لطفا از عکس های قبل و بعد بیماران در گالری عکس دیدن فرمایید.

آدرس:اصفهان-خ چهارباغ بالا جنب مجتمع پارک ساختمان گلستان طبقه فوقانی بانک سپه مرکز لیزر هور (دکتر مریم ملکی)

تلفن :03116662224