معجزه امگا 3 ماهی

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

بيشتر مطالعات كلينيكي راجع به امگا 3 ،بر روي روغن ماهي انجام شده است.روغن ماهي حاوي دو اسيد جرب مهم غير اشباع دراز زنجيره امگا 3 به نامهاي ايكوزاپنتانوئيك اسيد(EPA) و دوكوزاهگزانوئيك اسيد (DHA) است.

اسيدهاي چرب غير اشباع،آنهايي هستند كه در زنجيره هيدروكربني خود ، بين اتمهاي كربن، پيوند دوگانه يا سه گانه(غيراشباع)دارند.

CH3-c-c-c-c-c-c-c-c-c=c-c-c-c-c-cc-c-c=c-c-c-c-c=c-c-c-c-c-c-COOH

چربيهاي غير اشباع، به روغن حالت مايع مي بخشند و مصرف اين چربيها بر خلاف چربيهاي اشباع خطر بيماريهاي قلبي عروقي را به همراه ندارند و حتي مي توانند براي سلامت قلب و عروق مفيد هم باشند.

دو نوع مهم اسيدهاي چرب غيراشباع ، امگا 3 و امگا 6 هستند .انسانها توانايي سنتز امگا3 و امگا6 را در بدن ندارند ولي گياهان اين توانايي را دارند و بدليل اين كه انسان نميتواند اين دو نوع اسيد چرب را در بدن سنتز كند،براي بدن ضروري محسوب شده و حتما بايد از طريق رژيم غذايي دريافت گردند.

اسيد هاي چرب امگا 3:

اگر در زنجيره هيدروكربني اسيد چرب ، اولين پيوند دوگانه بر روي كربن شماره 3 از انتهاي متيل قرار گرفته باشد،به آن اسيد چرب،امگا3 ميگويند.مهمترين اسيد چرب امگا 3 ،آلفا لينولنيك اسيد است كه در گياهان سبز مثل کتان و شاهدانه يافت ميشود.انسان اين اسيد چرب را بعد از دريافت از رژيم غذايي،طي سيستم آنزيمي desaturase/elongase در مغز و كبد ،تبديل به دوكوزاهگزانوئيك اسيد(DHA) ميكند.بيشترين غلظت DHAدر بدن در مغز و شبكيه است و عامل سياليت غشا است.DHAباعث بهبود IQ و قدرت بينايي نوزادان ميشود.اين اسيد چرب ، کلسترول ،تري گليسيريد(30-25%)،(5-10%) LDL را پايين مي آورد و HDL را بالا ميبرد. امگا 3 همچنين باعث كاهش التهاب دربيماريهاي التهابي(مثل آرتروز )مي شوند:DHA و EPAبا توليد پروستاگلاندينهاي سري 3،از عمل پروستاگلاندينهاي سري 2 ممانعت كرده و مانع ايجاد التهاب ميگردند.

منابع آماده امگا 3 عبارتند از:

-روغن ماهي:

-ماهيهاي چرب امگا 3 بالاتري دارندمثل آزاد،ساردين،شاه ماهي،خال مخالي ، قزل آلا
-ميگو کلسترول بالايي دارد ولي در عوض امگا 3 بالا و چربي اشباع پايين دارد .

-روغن موجود در گردو:

مصرف روزي 2 عدد گردو توصيه ميشود.

-زرده تخم مرغ غني شده با امگا 3:

براي کساني که نمي توانند بوي ماهي را تحمل کنند جايگزين خوبي است؛در هر حال کلسترول زرده تخم مرغ بالاست.وقتي مرغي با خوراك دريايي ( جلبك هاي توليد كننده امگا 3 در كف دريا يا ماهيهايي كه از اين گياهان تغذيه كرده اند) تغذيه شود،درصد امگا 3 در زرده تخم مرغ بالا ميرود.

لازم به ذكر است كه اسيد چرب امگا 3(آلفا لينولنيک اسيد) 5 برابر غير پايدارتر از اسيد چرب امگا 6 است و در برابر نور يا اکسيژن به سرعت اکسيد ميشود.در يك رژيم غذايي متعادل نسبت دريافت امگا 6 به امگا 3 بايد 10-5 به 1 باشد.از آنجايي كه اين دو اسيد چرب مسير desaturase/elongase مشترك دارند،اگر هركدام زيادتر از حد دريافت گردند،همه مسير را به خود اختصاص داده و باعث كمبود آن ديگري ميشود.

عوارض كمبود ALA(امگا3) عبارتند از : كاهش رشد، لاغري ،كاهش بينايي و اختلال در يادگيري،افزايش TGخون،التهاب بافتي،،ادم و خشكي پوست

نقشهاي امگا 3 در بدن:

.DHA در درون غشاي تمام سلولهاي بدن جاي ميگيرد ولي عمدتا غلظت هاي بالا آن در شبكيه چشم ،مغز و اسپرم يافت ميشود.DHA براي تكامل نرمال مغز و هوش و ادراك و قوه بينايي جنين و نوزاد ضروري است.بدن حتي از مقادير اندك DHA دريافتي از رژيم غذايي(200-100 ميليگرم در روز DHAبراي بالغين) كمال استفاده را مي كند و اين مقدار به نظر ميرسد كه براي حفظ سلامتي كافي باشد.با اين وجود زنان باردار و شيرده به خاطر نياز بالاي جنين و نوزاد ، مقادير بالاتري بايد دريافت كنند.يك كنفرانس بين المللي اخير دريافت حد اقل 300 ميليگرم DHAدر روز را براي زنان باردار و شيرده توصيه كرده است.

EPA يك اسيد چرب امگا 3 فعال ضد التهاب است.بدن ،در حالت سلامت و به طور عادي، در وضعيت غير التهابي به سر ميبرد و اين به خاطر وجود مقادير كافي EPAاست كه آراشيدونيك اسيد را كه يك اسيد چرب التهاب زاي امگا 6 است ،كنترل ميكند.مطالعات جديد EPA را به عنوان فعالترين عامل تحريك كننده روح و روان در روغن ماهي معرفي ميكند اگر چه DHA هم در اين رابطه بي تاثير نيست.با اين وجود،بعضي معتقدند كه دريافت بسيار بالاي DHAدر مقايسه باEPA وضعيت رواني را بد تر ميكند.

دربعضي مطالعات انجام شده، در بيماران مبتلا به آرتريت روماتوئيد، ، مصرف امگا 3 ،گرفتگي و التهاب مفاصل را كاهش داده است و بعضي بيماران توانسته اند مصرف داروهاي ضد التهاب همچون آسپيرين و ايبوپروفن و ساير داروهاي ضد التهاب غير استروئيدي را قطع كنند.بعضي مطالعات نيز تاثير مثبت امگا 3 را در بيماري كرون، لوپوس اريتماتو و آسم نشان داده اند.

تاثير امگا 3 بر كاهش بروز بيماريهاي قلبي عروقي:

رابطه بين افزايش سطح تري گليسيريد خون و بيماريهاي ايسكميك قلب در مطالعات متعدد به اثبات رسيده است.مطالعه (Hokanson & Austin (1996 نشان داد كه mmol/L1 افزايش در سطح TG،خطر بروز بيماريهاي قلبي عروقي را 14% در مردان و 37% در زنان افزايش مي دهد.

براي درمان هايپر تريگليسيريدمي ، بايد سطح TG را به زير mg/dL 200برسانيم.البته در ديابت اين مقدارزير mg/dL150است.علاوه بر كاهش وزن،اصلاح رژيم غذايي و شيوه زندگي و ترك سيگار و الكل، مصرف روغن ماهي براي اين منظور توصيه شده است.

به طور كلي باور بر اين است كه يك رژيم غذايي مناسب كه حاوي روغن ماهي هم باشد ميتواند خطر بروز بيماريهاي قلبي عروقي را كاهش دهد.در مطالعه كارآزمايي Dart ، مصرف روغن ماهي در بيماران قلبي، ميزان مرگ و مير را در طي 2 سال كاهش داد.

تري گليسيريد خون كه ناشي از چربي رژيم غذايي است بعد از صرف هر وعده غذايي افزايش مي يابد و با توجه به اين كه جذب چربي 6-4 ساعت طول ميكشد و اين كه هر فرد 3 وعده در روز غذا ميخورد،ميزان TGخون تقريبا هميشه يكنواخت است و ميزان بالا رفتن آن با درجه بروز آترواسكلروز رابطه مستقيم دارد.بعضي مطالعات نشان ميدهد كه حتي مقادير كم مصرف روغن ماهي ميتواند از ميزان بالا رفتن TG خون بعد از صرف غذا بكاهد.اين اثر وابسته به دوز مصرفي است و با دوزهاي بالاتر روغن ماهي ،مقدارTG بعد از غذا بيشتر پايين مي آيد.مطالعات حاكي از آن است كه هم EPA و هم DHA در اين رابطه موثرند.

EPA چسبندگي پلاكتها و بروز لخته خون را كاهش مي دهد و اين يكي از مهمترين فوايد اين اسيد چرب است .EPA و DHA همچنين با افزايش سطح HDL خون، از بروز پلاك اترواسكلروز مي كاهند.اسيد هاي چرب امگا 3 و ايكوزانوئيدهاي ناشي از آن ،توانايي شل كردن عروق خوني و در نتيجه افزايش جريان خون را دارند كه اين اثر مي تواند با خونرساني بيشتر به قلب از آنفاركتوس ميوكارد بكاهد.