به مجموعه ای از استخوان های سر که دندان ها را نگه داشته و در باز و بسته شدن دهان نقش دارند فک گفته می شود. فک از دو قسمت اصلی تشکیل شده است که شامل فک بالا که ثابت است و فک پایین که متحرک بوده و برای باز و بسته کردن دهان حرکت می کند. در حالت نرمال و طبیعی حدود 1 تا 2 میلی متر جلوتر از فک پایین قرار دارد. به هر نوع ناهماهنگی بین دو فک و عدم قرینگی فک ها ناهنجاری فک گفته می شود. این ناهنجاری ها در برخی مواقع خفیف و برخی مواقع حاد هستند و گاهی توأم با اختلالات شدیدتری هستند که تنها با عمل جراحی اصلاح می شوند. بروز انواع ناهنجاری های فک و دندان در سنین کودکی و بزرگسالی امکان پذیر است. اهمیت تشخیص و درمان ناهنجاری فک در کودکان از آنجا است که می تواند تأثیر جدی بر روی رشد و توسعه صحیح دهان، فک ها و صورت داشته باشد. همچنین ناهنجاری های فکی می توانند به مشکلات تنفسی، مشکلات تلفظی، مشکلات مکیدن و بلعیدن، درد دهان و مشکلات ظاهری (مانند تغییرات در شکل صورت) منجر شوند. بنابراین در صورت بروز هرگونه نگرانی در مورد فک کودک، توصیه می شود به یک دندانپزشک کودکان یا متخصص ارتوپدی فک و صورت مراجعه کنید تا ارزیابی و درمان لازم انجام شود.

علل مشکلات فک در کودکان

علت ناهنجاری های فک و دندان در کودکان می تواند به عوامل مختلفی بستگی داشته باشد. در متن زیر، به مهم ترین این عوامل اشاره کردیم.

• عوامل ژنتیکی

برخی از ناهنجاری های فک و دندان، متأثر از عوامل ژنتیکی هستند. به طور مثال برخی از بیماری ها مانند اریتروبلاستوز، سندرم داون می تواند منجر به ناهنجاری های فک و دندان در کودکان شود. بیماری اریتروبلاستوز یک بیماری ژنتیکی نادر است که بر روی ساختار فک و دندان تأثیر می گذارد. سندرم داون که یک اختلال کروموزومی است که با ناهنجاری های فک و دندان مرتبط است.

• اختلال در تکامل جنین

در برخی موارد، اختلال در تکامل جنین می تواند موجب ناهنجاری های فک و دندان در کودکان گردد. اختلال در تکامل جنین به مشکلاتی در فرآیند تشکیل و رشد جنین در دوران بارداری اشاره دارد که می تواند به تغییرات و ناهنجاری های ساختاری در فک و دندان منجر شود. به عنوان مثال، اختلالات در تکامل جنین می تواند باعث تشکیل ناهنجاری های ساختاری در فک و دندان شود که در نتیجه می تواند به عدم تطابق بین فک ها، تغییر شکل فک ها یا پیشروی بیش از حد یک فک نسبت به فک دیگر منجر شود.

• ضربه دیدن فک پایین در کودکی

ضربه دیدن فک پایین در کودکی می تواند یکی از عوامل مؤثر در بروز ناهنجاری های فک و دندان در کودکان باشد. وارد شدن ضربه شدید به فک پایین می تواند موجب شکستگی در استخوان های فک شده و به عدم تطابق بین فک ها، تغییر شکل فک یا حتی منجر به جابه جایی دندان ها شود. همچنین وارد شدن ضربه به فک پایین باعث عدم هماهنگی بین فک و دندان می شود. این عدم هماهنگی می تواند موجب تغییر در رشد و تطابق بین فک و دندان شود.

• از دست رفتن زودهنگام دندان های شیری

از دست رفتن زودهنگام دندان های شیری می تواند یکی از عوامل ناهنجاری های فک و دندان در کودکان باشد. دندان های شیری نقش مهمی در رشد صحیح فک و دندان دارند. زمانی که یک دندان شیری زودتر از زمان معمول می افتد، می تواند موجب تأخیر در رشد دندان های دائمی و تغییر در موقعیت آنها شود. این ناهنجاری ها شامل جابه جا شدن دندان های دائمی و عدم هماهنگی بین فک ها می شوند. همچنین از دست رفتن زودهنگام دندان های شیری موجب ایجاد فضای خالی بین دندان ها می شود. این فضای خالی می تواند منجر به حرکت و جا به جایی دندان ها به سمت فضای خالی می شود. در نتیجه، دندان های دائمی زیرین نهفته می مانند یا اینکه نامرتب رشد می کنند.

• عادات بد

داشتن عادت اشتباه مانند مکیدن انگشتان در دوران کودکی و استفاده طولانی مدت پستانک از جمله عواملی هستند که باعث تخریب ساختار دندان می شوند.

• الگوی تنفس

الگوی تنفس از دیگر عواملی است که موجب ناهنجاری فک کودکان می شود. تنفس از دهان به جای بینی در کودکان به دلایل متعددی اتفاق می افتد.

نشانه های مشکلات فک در کودکان

• نامنظم بودن دندان ها مانند به هم فشردگی یا داشتن فاصله
• ایجاد تغییرات بد در چهره
• ایجاد درد در زمان جویدن و گاز زدن
• ایجاد مشکلات گفتاری
• تنفس دهانی
• انواع مشکلات فک در کودکان
• کوچکی فک پایین
• عدم همپوشانی دندانها
• دندانهای فاصله دار
• شلوغی دندانها ( کراودینگ )
• اوربایت
• آندربایت
• کراس بایت

نحوه تشخیص مشکلات فک کودکان

برای تشخیص ناهنجاری فک در کودکان، معمولاً به دنبال علائم و نشانه های مشخصی می گردند، از جمله تجزیه و تحلیل دقیق دندان ها و فک ها، مطالعه تاریخچه پزشکی و خانوادگی، و انجام آزمون های تصویربرداری مانند ایکس ری یا تصویربرداری سه بعدی. بهترین راه برای تشخیص و درمان ناهنجاری فک در کودکان مشاوره با یک دندانپزشک کودکان یا متخصص ارتوپدی فک و صورت است. آنها می توانند پس از ارزیابی و بررسی دقیق، یک طرح درمانی مناسب را برای کودک شما تهیه کنند.

مشکلات ناشی از ناهنجاریهای فکی کودکان

ناهنجاری فک می تواند منجر به مشکلات گوارشی، مشکلات تنفسی، سختی در آشامیدن و جویدن غذا و ناراحتی در صحبت کردن شود.

نحوه درمان مشکلات فکی کودکان

بسته به نوع ناهنجاری و نیازهای هر بیمار، درمان ناهنجاری فک کودکان متفاوت است و از روش های مختلفی برای درمان استفاده می شود.

• استفاده از ارتودنسی ثابت (بریس ها)

استفاده از ارتودنسی ثابت (بریس ها) برای اصلاح موقعیت دندان در کودکان رایج است. براکت ها به دندان ها چسبانده می شوند و با استفاده از وایرهای ارتودنسی و ابزارهای دیگر، دندان ها به شکل صحیح و منظم قرار می گیرند. این روش بیشتر برای کودکانی که ناهنجاری های جدی و پیچیده دندانی دارند، استفاده می شود. استفاده از بریس برای دندان کودکان با توجه به تشخیص دندانپزشک انجام می شود.

• استفاده از ارتودنسی متحرک

استفاده از ارتودنسی متحرک از جمله روش های مورد استفاده برای درمان ناهنجاری های فک و دندان کودکان است. از این روش برای برطرف کردن فاصله بین دندان ها، انحراف فک و سایر مشکلات مربوط را درمان کرد. معمولاً از این روش در مراحل اولیه رشد دندان ها و فک کودکان تجویز می شود.

• جراحی

در برخی موارد ناهنجاری های فک و دندان به حدی جدی و پیچیده هستند که درمان با استفاده از روش های جراحی انجام می شود. این نوع ناهنجاری ها ممکن است شامل انحراف شدید فک، عدم تطابق بین فک بالا و پایین، فاصله بین دندان ها و سایر مشکلات جدی در دندان ها باشد.

تاثیر ارتودنسی در رفع مشکلات فک کودکان

• پیشگیری از مشکلات در آینده
• درمان ناهنجاری های فک بدون نیاز به جراحی
• درد کمتر ارتودنسی در سنین رشد
• تأثیر بهتر و کوتاه شدن طول دوره درمان در سنین رشد
• پیشگیری از مشکلات تنفسی و ترک عادات بدی مانند مکیدن انگشت
• جلوگیری از رشد غیرعادی فک و دندان ها
• اصلاح ناهنجاری هایی مانند اختلالات گیجگاهی فکی.

بهترین زمان درمان مشکلات فکی کودکان

بهترین زمان برای درمان ناهنجاری های فکی در دختران 8 یا 9 سالگی و در پسران 10 یا 11 سالگی می باشد.

عوارض عدم درمان مشکلات فک در کودکان

اگر ناهنجاری فک برطرف نشود، مشکلات جدی در زمینه تنفس و صحبت کردن فرد ایجاد می کند. علاوه بر آن ناهنجاری فک تأثیر زیادی در ظاهر فرد داشته و می تواند بر روی اعتماد به نفس آنها نیز تأثیر داشته باشد.

نسخه اصلی مطلب علت مشکلات فک در کودکان و نحوه درمان آن را در سایت دکتر نیلوفر فلاح بخوانید.

---