باروری به توانایی یک زوج در تولید مثل اطلاق می شود. درتصمیم یک زوج برای بچه دار شدن معمولاًبه سلامت زن توجه خواهد شد، درحالی که سلامت مرد نیز نقش مهمی در قدرت باروری و سلامت جنین دارد. . برای 40 درصد از زوج های نابارور، ناباروری مردان یک عامل مؤثر است. کیفیت مایع منی ، معیار میزان باروری مردان است. هر عاملی که تولید و کیفیت اسپرم را تحت تأثیر قرار دهد، می تواند سبب ناباروری در مردان شود. درناباروری مردان ناتوانی در تولید اسپرم سالم وجود دارد که نمی تواند تخمک زن را بارور کند. ناباروری مردان موضوع پیچیده ای است که می تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند عوامل جسمی، پزشکی، سبک زندگی و روانی باشد. شناخت این علل برای پیشگیری و درمان ناباروری مردان ضروری است. بسیاری از درمان های مؤثر برای رسیدگی به علل زمینه ای ناباروری در مردان، از جمله دارو، جراحی و فناوری های کمک باروری در دسترس هستند.

مهمترین علت ناباروری مردان

1- اختلالات اسپرم

علل ناباروری در مردان به اسپرم ها ارتباط مستقیم دارد. اگر اسپرم های یک مرد به تعداد کافی نباشد و یا تولید نشود فرد قادر به باروری تخمک در لقاح نخواهد بود. این نوع از ناباروری شایع ترین نوع ناباروری در مردان است. در مواردی هم اسپرم ناقص تولید می شود و اینقدر ضعیف و ناتوان است که نمی تواند به سمت تخمک برود یا در آن نفوذ کند. علت ضعیف شدن اسپرم و یا نداشتن آن که به آن آزوسپرمی گفته می شود، مواجهه فرد با اشعه های مضرر یا قرار گرفتن در معرض فلزات سمی مانند سرب می تواند باشد.

2- اختلالات نعوظ

علت ناباروری در مردان می تواندعدم توانایی فرد برای نعوظ در آمیزش جنسی هم باشد.

3- اختلالات انزال

نداشتن توانایی انزال از دلایل نازایی مردان است. در این مورد مرد نمی تواند اسپرم را به بدن زن برساند و طبیعی است که با صورت نگرفتن لقاح ، بارداری اتفاق نمی افتد. کهولت سن یک دلیل ناباروری مردان است که بر کیفیت انزال و تعداد اسپرم ها تأثیر می گذارد. در مردان نیز سن، نقش تعیین کننده ای برای تعیین قدرت باروری است.

عوامل موثر در ناباروری مردان

• بیماری هایی که باعث اختلال در عملکرد بدن و تغییر در میزان ترشح هورمون ها می شود مانند دیابت، بیماری خود ایمن مالتیپل اسکلروزیس یا ام اس علت نداشتن اسپرم مردان یا ضعیف بودن اسپرم ها است.
• ابتلا به سندروم های کلاین فلتر و سندروم کارتانژر یکی از دلایل ناباروری است.
• غده ی هیپوفیز مسئول ترشح هورمون جنسی است. هر اختلال در عملکرد این غده که میزان ترشح هورمون ها را تغغیر دهد از دلایل ناباروری مردان است.
• افرادی که سوء تغذیه دارند به دلیل کمبود ویتامین های ضروری، اسپرم های قوی نخواهند داشت.
• آسیب های نخاعی و آسیب های فیزیکی و در معرض حرارت بودن بیضه ها از عوامل ناباروری مردان است.
• مشکلات مادرزادی در ساختار و عملکرد بیضه ها فرد را برای باروری با مشکل مواجه می کند.
• شیمی درمانی و پرتو درمانی به دلیل درگیر شدن اعضای دیگر بدن می تواند عملکرد بیضه ها را دچار اختلال کند.
• بروز عفونت در بدن به صورت عفونت های قدیمی مانند اوریون و عفونت های منتقله از راه تماس جنسی از عواملی است که تولید اسپرم را با مشکل مواجه می کند.
• مواجهه با مواد شیمیایی مضر یا فلزات سنگین مانند سرب ریسک ابتلا به ناباروری را افزایش می دهد.
• اعتیاد به مواد مخدر و استفاده از سیگار و قلیان با کم کردن تعداد اسپرم می تواند علت ناباروری مردان باشد.
• استفاده از داروهای ضد افسردگی، داروهای آرتروز و داروهای فشار خون در تولید اسپرم اختلال ایجاد می کند.
• چاقی نیز یکی از ریسک فاکتورها برای ناباروری در مردان است.
• واریکوسل: واریکوسل عارضه ای است که با تورم رگ های بیضه ایجاد می شود و تخلیه را با مشکل مواجه می کند. یکی از دلایل کم شدن اسپرم واریکوسل است.

علائم ناباروری در مردان

مشکل در عملکرد جنسی: اگر نعوظ مشکل باشد و یا میل جنسی کم باشد احتمال ناباروری در مرد زیاد می شود.

• بروز درد یا تورم بیضه ، یا وجود غده در بیضه یکی از علائم ناباروری در مردان می تواند باشد .
• رشد غیرعادی سینه
• کمبود حجم منی
• کاهش رویش موهای صورت و بدن از علائم داشتن اختلال هورمونی و کروموزونی و در نتیجه ناباروری است
• از دست دادن حس بویایی
• بروز عفونت تنفسی
• کاهش یافتن تولید اسپرم

تشخیص دلایل ناباروری مردان

روش های رایج تشخیص ناباروری مردان عبارت اند از:

• معاینه ی فیزیکی و بررسی سابقه ی پزشکی
• تجزیه وتحلیل اسپرم یا مایع منی
• سونوگرافی اسکروتوم
• سونوگرافی ترانس رکتال
• آزمایش هورمونی
• آزمایش ادرار
• آزمایش ژنتیک
• بیوپسی بیضه

آیا ناباروری مردان قابل درمان است؟

با پیشرفت علم می توان پس از انجام انواع آزمایش ناباروری مردان و پیدا کردن علت ناباروری، برای درمان قطعی ناباروری مردان اقدام کرد. انواع روش های درمان، با توجه به دلیل عدم باروری انجام می شود.

درمان قطعی ناباروری مردان

1- انواع داروهای درمان ناباروری

رایج ترین داروهای درمان ناباروری مردان را در ادامه بررسی خواهیم کرد:

• کلومیفن سیترات
• منوتروپین
• لتروزول
• آنتی بیوتیک ها

2- درمان های جراحی

بسیاری از مشکلات ناباروری با عمل های جراحی قابل حل هستند. برای نمونه بیماری واریکوسل و یا انسداد مجاری از طریق جراحی درمان می شوند و یا در مواردی که هیچ اسپرمی در مایع منی وجود نداشته باشد، با جراحی به طور مستقیم اسپرم از بیضه یا اپیدیدیم خارج می شود. در ادامه انواع جراحی های معمول برای درمان ناباروری در مردان را توضیح خواهیم داد:

1.2- وازووازوستومی vasovasostomy

در برخی موارد، ناباروری در مردان به علت انسداد لوله های اسپرم بر رخ می دهد، که علل مختلفی دارد از جمله جراحی های قبلی، عمل فتق، یا آسیب و ضربه در ناحیه بیضه. در این موارد جراحی وازووازوستومی انجام شده و لوله های اسپرم بر اصلاح و درمان می شوند و انسداد های به وجود آمده رفع می شوند.

2.2- وازواپیدیدیموستومی vasoepididimostomy یا VEA

از این جراحی نیز برای رفع انسداد در لوله های اسپرم بر و همچنین لوله های اپیدیدیم بیضه استفاده می شود. برای برگرداندن باروری بعد از وازکتومی، از این جراحی استفاده می شود. همچنین در حالتی که انسداد مجاری باعث شود، هیچ اسپرمی در مایع منی وجود نداشته باشد، بیشتر از این جراحی استفاده می شود.

3.2- کشیدن اسپرم از اپیدیدیم بصورت زیرپوستی PESA

برای آزمایش وجود یا عدم وجود اسپرم در مایع منی از این روش استفاده می شود. از طریق این جراحی، بدون برش دادن پوست بیضه، از طریق یک سوزن خیلی باریک، به صورت مکش، اسپرم را از لوله های اپیدیدیم استخراج می کنند. زمانی که پزشک این جراحی را پیشنهاد می دهد، بیمار صبح ناشتا با یک همراه برای جراحی مراجعه می کند. بعد از جراحی نمونه به آزمایشگاه تحویل داده می شود و بعد از کمتر از یک ساعت وجود یا عدم وجود اسپرم در نمونه گزارش داده می شود. اگر اسپرم موجود باشد، بیمار کاندید جراحی میکرواینجکشن خواهد بود و درصورت نبودن هیچ اسپرمی باید عمل جراحی بیوپسی بیضه برای وی انجام شود.

4.2- جراحی کشیدن اسپرم از بیضه یا TESA

درصورتی که هیچ اسپرمی در مایع منی مرد وجود نداشته باشد، این عمل جراحی برای استخراج اسپرم از بیضه انجام می شود. در این جراحی، سورن نازکی وارد بیضه ها شده و اسپرم ها را از لوله های سمنیفر خارج می کنند. در مواردی که ناباروری به علت نقص در بیضه یا مشکل در تولید اسپرم یا نبود لوله ی وابران و یا انجام عمل وازکتومی باشد، این جراحی می تواند کمک کننده باشد.

5.2- استخراج اسپرم از اپیدیدیم یا MESA

این جراحی برخلاف جراحی های قبلی، یک عمل جراحی باز برای استخراج اسپرم ها است. با استفاده از این روش، لوله های اپیدیدیم با میکروسکوپ و به دقت بررسی می شوند و تعداد زیادی اسپرم از طریق این جراحی استخراج می شود. با این روش می توان تعداد زیادی اسپرم با تحرک مناسب و زیاد به دست آورد.

6.2- استخراج اسپرم از بیضه یا TESE

در این روش جراحی، قسمتی از بافت بیضه نمونه برداری می شود و وجود یا عدم وجود اسپرم در آن بافت بررسی می شود. برای انجام این عمل، بیمار، ناشتا به مرکز جراحی مراجعه می کند. پس از انجام نمونه برداری، نمونه در یک ظرف کشت قرار می گیرد. آزمایشگاه توسط سوزن های بسیار ریز این بافت را از هم جدا کرده و وجود اسپرم در آنها را بررسی میکند. درصورت موجود بودن اسپرم، بیمار به همراه همسر کاندید انجام عمل میکرواینجکشن می شوند و درصورت عدم وجود اسپرم، نمونه برداری از سایر نقاط همان بیضه و بیضه ی دیگر برای یافتن اسپرم ادامه می یابد.

7.2- استخراج میکروسکوپی اسپرم از بیضه یا Micro TESE

این روش مشابه روش بالا است و از میکروسکوپ برای بررسی بافت نمونه برداری شده استفاده می شود. به این طریق که بافت بیضه را زیر میکروسکوپ با دقت مشاهده کرده و نمونه را از لوله هایی که امکان وجود اسپرم در آنها بیشتر است برمیدارند. این جراحی خونریزی کمتری دارد، آسیب کمتری هم به بیضه می رساند، همچنین تعداد اسپرم بیشتری استخراج می کند. یک روز قبل از تخمک گیری از خانم انجام می شود و اسپرم های به دست آمده برای استفاده در روش های کمک ناباروری بعدی، فریز می شوند.

8.2- واریکوسلکتومی

یکی از شایع ترین علل ناباروری مردان، واریکوسل یا پیچ خوردگی رگ های بیضه است. روش درمان این بیماری از طریق جراحی واریکوسلکتومی می باشد. در این جراحی که یکی از رایج ترین جراحی ها برای درمان ناباروری است، برشی کوچک به اندازه ی ۴ سانتی متر یا کمتر بر رو پوست شکم زده می شود، رگ های پیچ خورده و مسدود شده بیضه قطع شده، پس از مدتی به دلیل جریان نداشتن خون کوچک شده و از بین می روند.

درمان ناباروری با روش های کمک باروری

1- تلقیح داخل رحمی اسپرم یا IUI

در شرایطی که دلیل ناباروری، وجود مشکل در دهانه ی رحم خانم باشد یا اسپرم ها به هر دلیلی نتوانند به لوله های رحمی برسند، از این روش استفاده می شود. با استفاده از روش آی یو آی، اسپرم های شسته شده را به کمک یک کانتر بلند داخل رحم قرار می دهند، این کار باید در زمان تخمک گذاری زن انجام شود.

2- لقاح آزمایشگاهی یا IVF

یکی از پرتکرار ترین و موفق ترین روش های کمک باروری، روش آی وی اف است. در روش IVF، ابتدا تخمدان ها برای تخمک گذاری تحریک شده، بعد با کمک سونوگرافی تخمک گیری یا پانکچر انجام می شود، در مرحله ی بعد تخمک ها را با اسپرم در ظروف مخصوص آزمایشگاهی لقاح داده و بعد از گذشت ۲ تا ۵ روز جنین یا جنین های تشکیل شده را به داخل رحم انتقال می دهند. این روش در مواردی که تعداد اسپرم های مرد کم باشد و یا لوله های فالوپ زن مسدود و زخمی باشد یا کلاً وجود نداشته باشد استفاده می شود. البته توجه داشته باشید که احتمال بارداری با استفاده از روش های کمک بارداری، در سنین بالاتر از ۳۵ سال کمتر می شود.

3- میکرو اینجکشن یا تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم یا ICSI

از دیگر روش های درمان ناباروری، روش میکرواینجکشن است. این روش تا حد زیادی شبیه به آی وی اف IVF می باشد و تفاوت های اندک با هم دارند. در میکرواینجکشن، بعد از انجام عمل پانکچر، اسپرم را مستقیماً به داخل تخمک تزریق می کنند. این کار احتمال بارداری را بیشتر می کند و در اکثر موارد، زمانی که اسپرم ها خیلی کم باشند از این روش استفاده می شود.

بهترین قرص برای ناباروری مردان

بهترین و مؤثرترین داروهایی باروری که باید با صلاح دید پزشک خود تهیه و مصرف کنید شامل موارد زیر می باشند:

• کلومیفن
• گنادوتروپین ها
• لتروزول
• بروموکریپتین
• ایمیپرامین
• آنتی بیوتیک و داروهای ضد قارچی

نسخه اصلی مطلب ناباروری مردان از علل تا درمان را در سایت دکتر عنایت الله ایزدی بخوانید.

---