مغز یکی از اصلی ترین بخش های بدن است که در صورت بروز کوچکترین اختلال باعث نارسایی در شریان ها و جریان های خونی در تمام بدن می شود. ناهنجاری های عروقی منجر به تغییر و اختلال در جریان خون می شوند. به مجموعه های عروق خونی غیر طبیعی، ناهنجاری های عروقی گفته می شود. این تومور مغزی از نوع تومورهای سرطانی نیستند و در بسیاری از موارد این ناهنجاری بدون علامت و نشانه هستند؛ ولی در بعضی مواقع قابلیت رشد کردن و ایجاد کردن علائمی را دارند، همچنین باعث ایجاد فشار بر روی مغز می شوند.

این فشارها باعث تحریک بافت مغز، التهاب و نشت مواد غیر طبیعی در مغز می شوند و ممکن است علائمی مانند سردرد، اختلالات بینایی، اختلالات شخصیتی، تشنج و اختلال در حرکت به همراه داشته باشد. سونوگرافی ترانس کرانیال داپلر (TCD) یک آزمایش غیرتهاجمی و بدون درد است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای اندازه گیری جریان خون و جهت آن در داخل رگ ها استفاده می کند. این روش زمانی توصیه می شود که برای تشخیص یک وضعیت پزشکی که بر جریان خون در مغز و درون آن تأثیر می گذارد، نیاز به تست باشد.

این آزمایش همچنین برای نظارت بر نتایج برخی درمان ها استفاده می شود. در طول TCD، امواج صوتی از طریق بافت های جمجمه ارسال می شود. این امواج صوتی سلول های خونی را که در داخل رگ های خونی حرکت می کنند منعکس می کنند و به پزشک اجازه می دهد سرعت و جهت آنها را تفسیر کنند. امواج صوتی ضبط شده و بر روی صفحه کامپیوتر نمایش داده می شوند.

کاربرد سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD)

سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال برای تشخیص یا نظارت بر طیف وسیعی از شرایط پزشکی مؤثر بر جریان خون استفاده می شود. از جمله مواردی که با استفاده از سونوگرافی داپلر قابل تشخیص هستند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سکته مغزی ایسکمیک حاد
• وازواسپاسم
• تنگی در عروق مغزی
• میکروآمبولی های مغزی
• خطر سکته مغزی در بزرگسالان و کودکان مبتلا به کم خونی داسی شکل
• تشخيص بيضي فورامن، تشخيص شنت راست به چپ
• تأیید مرگ مغزی

نحوه عملکرد سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD)

سونوگرافی داپلر عروق مغز بر اساس اصل اثر داپلر عمل می کند. بر اساس این اصل، امواج اولتراسوند ساطع شده از پروب داپلر از طریق جمجمه منتقل می شوند و با حرکت گلبول های قرمز در داخل عروق داخل مغزی منعکس می گردند. تفاوت در فرکانس بین امواج ساطع شده و منعکس شده که به آن «فرکانس جابجایی داپلر» گفته می شود، با سرعت حرکت گلبول های قرمز خون (سرعت جریان خون) نسبت مستقیم دارد. از آنجایی که جریان خون در داخل رگ آرام است، سیگنال داپلر به دست آمده، در واقع ترکیبی از جابجایی های فرکانس داپلر مختلف را نشان می دهد که نمایش طیفی از توزیع سرعت تک گلبول های قرمز خون روی دستگاه نمایشگر را تشکیل می دهد. سپس، می توان از آنالیز طیفی برای به دست آوردن اندازه گیری سرعت جریان خون و همچنین چند ویژگی دیگر جریان در رگ خونی استفاده کرد.

آمادگی های قبل از سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD)

هیچ گونه آمادگی و اقدامات خاصی برای انجام این نوع تصویربرداری لازم نیست. بیماران نیازی به تغییر رژیم غذایی یا مصرف مایعات قبل از سونوگرافی داپلر عروق مغز ندارند. یکی از توصیه های احتمالی این است که از بیماران خواسته می شود تا در طول انجام آزمایش سر خود را ثابت نگه دارند و از صحبت کردن خودداری نمایند.

مراحل انجام سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال

مراحل سونوگرافی داپلر شامل موارد زیر است:

• از شما خواسته می شود یا روی یک تخت معاینه دراز بکشید یا در طول آزمون روی صندلی بنشینید.
• مقدار کمی ژل محلول در آب روی پوست در ناحیه مورد بررسی قرار می گیرد. ژل معمولاً در پشت گردن، بالای استخوان گونه، جلوی گوش یا روی پلک استفاده می شود. این قسمت ها محل رگ های خونی هستند که مغز را تأمین می کنند. ژل به پوست شما آسیبی نمی رساند و لباس شما را لکه نمی کند.
• یک دستگاه کوچک شبیه میکروفون به نام مبدل در محل تست قرار داده می شود. مبدل امواج صوتی با فرکانس بالا را از طریق مغز می فرستد و اطلاعات جریان خون برگشتی را ضبط می کند. سیگنال اولتراسوند به نمودارها یا تصاویر رنگی تبدیل می شود که روی صفحه نمایش نشان داده می شود.
• هیچ ناراحتی در طول آزمایش وجود ندارد. هنگامی که مبدل بر روی پوست شما فشار داده می شود، ممکن است فشار جزئی را تجربه کنید.
• شما باید سر خود را ثابت نگه دارید و در طول آزمایش از صحبت کردن خودداری کنید.
• انجام سونوگرافی حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می کشد. پس از انجام آزمایش، ژل از روی پوست شما پاک می شود.

کاندید مناسب سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال

علاوه بر اینکه پزشک، بیماران را برای تشخیص برخی ناهنجاری ها به سونوگرافی داپلر فرا می خواند لازم است که برخی از بیماران و یا افراد به طور دوره ای و در یک فاصله زمانی مناسب به انجام این تست بپردازند، این افراد شامل:

• کسانی که یک بار و یا بیشتر دچار سکته مغزی شده اند و با مواردی همچون آنژیو گرافی و یا استنت گذاری به درمان و یا پیشگیری از سکته پرداخته اند.
• افراد با افزایش سن در معرض گرفتگی عروق قرار می گیرند، بنابراین بهتر است برای چکاپ به پزشک و دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنند و این تست را انجام دهند.
• کسانی که با انجام این تست متوجه گرفتگی در رگ خود شده اند و تحت درمان دارویی برای از بین بردن آن پلاک و گرفتگی قرار دارند بهتر است در زمانهای مشخصی این سونوگرافی داپلر و تی سی سی دی را انجام دهند.
• افرادی که سیگاری هستند و نتوانستند آن را ترک کنند بهتر است تا برای بررسی رگهای مغز، تست تی سی سی دی را انجام دهند.

موارد منع انجام سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD)

داپلر کرانیال (TCD) برای بیمارانی که در یک یا دو ماه گذاشته جراحی های مربوط به چشم مانند اصلاح چشم با لیزر ،درمان کاتاراکت و یا تعویض قرنیه داشته اند، قابل انجام نمی باشد.

عوارض سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال

سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال خطرناک نیست و هیچ عوارض جانبی مضری در آن وجود ندارد. سونوگرافی مانند آزمایش های اشعه ایکس از اشعه استفاده نمی کند.

هزینه سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال

هزینه سونوگرافی ترانس کرانیال با توجه به تعرفه تعیین شده در نظام سلامت کشور می باشد و عوامل مختلفی نظیر شرایط بیمار می توانند بر روی آن تأثیرگذار باشند. البته افراد تحت پوشش بیمه می توانند از خدمات بیمه خود استفاده کنند.

نسخه اصلی مطلب سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD) چه کاربردی دارد؟ را در سایت دکتر محمد اعظمی بخوانید.

---