سلامتی دهان و دندان نقش بسیاری مهمی در زیبایی لبخند دارد. داشتن دندان هایی ردیف و مرتب، علاوه بر زیبایی دندان ها باعث حفظ سلامت دهان و دندان می شود. درحالی که نامرتب بودن دندان ها می تواند مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان، لثه و جویدن سخت یا دردناک را به همراه داشته باشد و این مشکل به دلیل رشد نامناسب دندان ها اتفاق می افتد. دندانپزشکان و متخصصان ارتودنسی برای اینکه بتوانند طرح لبخند بیماران خود را اصلاح نمایند، روش ها و ابزارهای مختلفی را به کار می گیرند. یکی از این روش ها، درمان با ارتودنسی ثابت است. ارتودنسی ثابت دو فک به منظور اصلاح ناهماهنگی دندان های هر دو فک و همچنین اصلاح فک بالا یا پایین صورت می گیرد. در برخی از موارد که بیمار دچار ازدحام شدید دندانی باشد، شاید متخصص ارتودنسی صلاح بداند که یک و یا چند دندان در فک بالا و یا پایین را قبل از شروع درمان و یا در حین درمان ارتودنسی، بکشد. در طول درمان دستگاه ارتودنسی ثابت تا پایان درمان در دهان بیمار باقی می ماند و بیمار نمی تواند آن را از دهان خود خارج کند، بنابراین عدم رعایت نکات مراقبتی لازم، می تواند مشکلات بسیاری را برای او به همراه داشته باشد. به خصوص اینکه براکت های ارتودنسی روی دندان های هر دو فک بیمار قرار دارند که این مسئله شرایط را برای فعالیت پلاک ها و باکتری های دهانی هموارتر می کند.

کاربرد ارتودنسی ثابت

ارتودنسی ثابت جزء پرکاربردترین روش های ارتودنسی است. انواع مشکلات ساده و پیچیده دندان را می توان از این طریق درمان کرد. از جمله:

• موقعیت نامناسب دندان ها
• وجود فاصله بین دندان ها
• شلوغی دندان ها به دلیل فضای کم در فک
• قرارگرفتن دندان های فک بالا عقب تر از دندان های فک پایین (کراس بایت)
• فاصله بین دندان های فک بالا و فک پایین و ایجاد فضای زیاد بین آنها (اپن بایت)
• پوشاندن دندان های فک پایین به وسیله دندان های فک بالا (اوربایت)
• منطبق نبودن خط وسط دندان های بالا با دندان های پایین (افست میدلاین)
• مشکلات آپنه خواب به دلیل قرارگیری نامناسب دندان ها

معایب و مزایای ارتودنسی ثابت دندان

مزایای ارتودنسی ثابت

ارتودنسی ثابت مزایای زیادی داشته و به همین دلیل در بیشتر مشکلات دندان و فک از این بریس ها استفاده می شود. از مهم ترین مزایای آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• برای افراد در هر سنی مناسب است.
• هر نوع اصلاح دندانی که نیاز به قوس ایده آل داشته باشد، با این ارتودنسی انجام می شود.
• در موارد پیچیده و شدید هم دوره درمان نسبتاً کوتاه است.
• ابزار و تجهیزات بریس های ثابت ازپیش ساخته هستند و مستقیماً روی دندان ها نصب می شوند.
• در کودکان به دلیل ثابت بودن براکت ها نیازی به کنترل درمان نیست.
• برخلاف ارتودنسی متحرک، به دلیل استفاده نادرست بیمار، احتمال شکستن یا آسیب به براکت ها وجود ندارد.
• هر نوع اصلاح دندانی که نیاز به قوس ایده آل داشته باشد، با این ارتودنسی انجام می شود.

معایب ارتودنسی ثابت

• میزان نیروی وارد شده به دندان ها قابل مدیریت نیست.
• فشار به دندان ها بدون وقفه ادامه دارد.
• ظاهر بریس ثابت به خصوص برای افراد بزرگسال ناخوشایند است.
• تمیزکردن آن کمی دشوار بوده و به همین دلیل خطر پوسیدگی دندان ها بالا است.
• باید هر چند وقت یک بار وضعیت دندان ها با رادیوگرافی بررسی شود.

ارتودنسی ثابت برای چه دندان هایی است؟

شایع ترین مشکلاتی که با استفاده از روش ارتودنسی ثابت درمان می شود، شامل موارد زیر است:

• پیشروی شدید یکی از فک های بالا یا پایین (یک فک بیش از اندازه جلوتر از دیگری باشد).
• وجود فاصله زیاد بین دندان ها
• کراس بایت
• شلوغی دندان ها و کراودینگ ناشی از کوچک بودن هر یک از فک های بالا یا پایین
• ناهماهنگی میدلاین

انواع ارتودنسی ثابت

براکت فلزی که همان براکت معمولی است و به سیم کشی دندان ها شهرت دارد.

براکت سرامیکی سیستمی مشابه براکت فلزی است؛ اما در آن به جای استفاده از نگین های فلزی، از نگین های شفاف یا سفید رنگ استفاده می شود و همچنین از سیم سفید رنگ به جای سیم استیل بهره گرفته می شود تا سیستم براکت در دهان خیلی به چشم نیاید به این نوع روش، ارتودنسی نامرئی می گویند.

براکت پشت دندانی یا براکت لینگوال نوعی سیستم براکت است که کاملاً مشابه براکت فلزی است؛ اما به سطح پشت دندان ها که رو به زبان قرار دارند متصل می شود بنابراین دیگران نمی توانند آن را ببینند.

براکت خود لیگاچور یا براکت دیمون همان براکت فلزی است؛ اما طراحی آن کمی متفاوت است و باعث شده نیازی به لیگاچور وجود نداشته باشد. از این رو به طور کلی سطح کمتری از دندان ها توسط نگین براکت پوشیده می شوند و براکت کمتر از براکت معمولی جلب توجه می کند.

ارتودنسی ثابت نامرئی

در ارتودنسی نامرئی از سیستمی برای حرکت دادن دندان ها استفاده می شود که بر خلاف براکت معمولی جلب توجه نمی کند و دیگران به سختی متوجه آن می شوند. ارتودنسی نامرئی شامل چند روش ارتودنسی است که محبوب ترین و معروف ترین آنها الاینر شفاف یا اینویزالاین می باشد.

مراحل ارتودنسی ثابت

روند درمانی ارتودنسی ثابت طی مراحلی صورت می گیرد که در ادامه به طور کامل آنها را مورد بررسی قرار می دهیم:

• مشاوره و ارزیابی اولیه دندان

مرحله اول، مشاوره با متخصص ارتودنسی می باشد که بیمار در ابتدا دغدغه ها و خواسته های خود را بیان می کند و در ادامه ارتودنتیست به بررسی و معاینه شرایط دهان و دندان بیمار می پردازد. برای بررسی و ارزیابی های دقیق تر، از عکس های OPG و اسکن های مورد نیاز نیز کمک گرفته می شود. سپس ارتودنتیست، نوع ارتودنسی ثابت مورد نظر خود را انتخاب کرده و روند درمانی آن را برای بیمار شرح می دهد. همچنین در این مرحله، مراقبت ها و هزینه درمان برای بیمار شرح داده می شود.

• اقدامات قبل از نصب بریس ارتودنسی

یک ارتودنتیست دارای مهارت به خوبی می داند که قبل از شروع ارتودنسی، به چه اقداماتی باید توجه شود. در برخی موارد لازم است یک یا چند دندان کشیده شود. در این شرایط پس از کشیدن دندان حرکت سایر دندان ها به خوبی مشهود است و دندان های دیگر به فضای خالی ایجاد شده هدایت می شوند و در جایگاه مناسب خود قرار می گیرند. بسیاری از بیماران قبل از نصب بریس ارتودنسی خود نیاز به جرم گیری دندان دارند. همچنین قبل از شروع ارتودنسی نباید هیچگونه پوسیدگی دندان و بیماری لثه وجود داشته باشد، در این صورت ارتودنتیست قبل از شروع ارتودنسی، به درمان این بیماری ها می پردازد.

• نصب بریس ارتودنسی

بعد از اینکه شرایط دهان و دندان بیمار رو به سلامت کامل رفت و نوع روش درمانی نیز، مشخص شد، متخصص ارتودنسی به نصب بریس ارتودنسی ثابت روی دندان های بیمار می پردازد. این مرحله هیچگونه درد و ناراحتی برای بیمار به همراه نخواهد داشت و جای نگرانی وجود ندارد.

• طی کردن جلسات منظم درمانی

در ارتودنسی ثابت در هر ماه می توان دندان ها را یک میلیمتر از جای خود حرکت داد. بیمار باید هر ماه برای معاینه به کلینیک ارتودنسی مراجعه نماید تا از روند صحیح درمان مطمئن شود .در هر جلسه بعد از فعال کردن بندها و سیم ها، ممکن است بیمار مقداری درد داشته باشد که به مرور زمان پس از چند روز کاهش می یابد. گاهی در طول دوره درمان به دلیل حرکت دندان ها ممکن است مقداری از انتهای سیم ها از آخرین دندان خارج شده و باعث احساس تیزی و درد برای بیمار شود که در این صورت نیاز است شخص زودتر از موعد مقرر به متخصص ارتودنسی خود مراجعه نماید تا انتهای سیم کوتاه شود. در این مرحله که روند طولانی نیز دارد، بیمار باید توصیه ها و مراقبت های ارتودنتیست را به طور جدی رعایت کنید.

• برداشتن بریس ارتودنسی ثابت و قالب گیری از دندان ها

در این مرحله، ارتودنتیست بریس ها را از روی دندان بیمار برداشته و جرم گیری را برای دندان ها انجام می دهد. در ادامه از دندان های بیمار قالبی تهیه کرده تا مرحله ی بعدی انجام شود.

• استفاده از ریتینر یا نگهدارنده ارتودنسی

با وجود اینکه در مرحله قبلی، بریس های ارتودنسی از روی دندان ها برداشته شدند؛ اما هنوز هم مراحل درمانی ادامه دارد. بعد از برداشتن براکت های ارتودنسی، دندان ها تمایل دارند تا به سمت موقعیت قبلی خود حرکت کنند. پس لازم است تا برای تثبیت موقعیت دندان ها از ریتینر یا نگهدارنده ارتودنسی استفاده شود. باید بدانید که این مرحله اهمیت بسیار زیادی دارد و اگر می خواهید تا نتیجه درمانی مورد نظر خود را به دست آورید، باید به خوبی به توصیه ارتودنتیست خود توجه کنید. مدت زمان این مرحله با توجه به میزان ناهنجاری که بیمار در ابتدا داشت، توسط متخصص ارتودنسی تعیین می گردد.

مراقبت های پس از انجام ارتودنسی ثابت دندان

1. همکاری بیمار با متخصص برای فعال کردن سیم ها و یا فنرهای ارتودنسی با مراجعات منظم
2. تغذیه از مواد غذایی نرم پس از نصب و تنظیم براکت ها
3. صبر و عدم فشار بر دندان ها. این روش درمانی با توجه به طول دوره ۱ تا ۳ ساله ای که دارد، باید با حوصله انجام شود.
4. عدم جویدن و فشار های بیهوده دندان ها مانند جویدن آدامس، خوردن ته دیگ، شکستن تخمه و … که می تواند باعث شکستن سیم های ارتودنسی شود.
5. تمیز کردن دندان ها با مسواک های مخصوص و برس های بین دندانی
6. مراجعه سریع به متخصص ارتودنسی زمانی که براکت ها شل شوند.
7. همچنین لازم به ذکر است که اگر قصد ایمپلنت دندان نیز دارید، لازم است این کار را بعد از عمل ارتودنسی انجام دهید.

کاندیدای نامناسب ارتودنسی ثابت

1. ارتودنسی ثابت برای بیشتر افراد مناسب است؛ اما گاهی مشکلات دندان و فک زیاد بوده و پزشک به جای ارتودنسی، جراحی فک را پیشنهاد می دهد. در این شرایط بریس ثابت نمی تواند تغییر زیادی ایجاد کند.
2. همچنین افرادی که دچار بیماری لثه (بیماری پریودنتال) هستند، نمی توانند از براکت های ثابت استفاده کنند؛ زیرا بافت لثه عفونی شده است و با نصب براکت ها وضعیت بدتر می شود.

عوارض اجتناب از انجام ارتودنسی

از جمله عوارضی که باید برای برای عدم انجام ارتودنسی ثابت بیان کرد، می توان به موارد زیر اشاره نمود که عبارتند از:

• ایجاد اشکال در جویدن و هضم غذاها
• لق شدن دندان ها با فشار های ناشی از ساختارهای نامناسب دندان ها
• تضعیف دندان ها به علت سایش دندان ها
• ایجاد سردرد های مزمن
• ایجاد انحراف و عدم تقارن به علت تنگی فک
• ایجاد مشکلات تنفسی به دلیل تنگی فک
• ایجاد ناراحتی مفصل گیجگاهی
• گاز گرفتن مکرر زبان یا گونه به علت ساختار نامناسب دندان ها

عوارض بریس ثابت

1. تمیز کردن دندان ها با دستگاه های ثابت زمانبر و سخت تر است و معمولاً دندان ها پس از اتمام درمان نیاز به جرمگیری و بلیچینگ دندان دارند.
2. امکان لکه دار شدن دندان ها و زرد شدن آنها با وجود این روش زیاد است.
3. امکان وارد شدن آسیب به بافت های نرم در صورت شکسته شدن سیم و براکت وجود دارد.
4. براکت ها فلزی در این روش قابل مشاهده هستند و ممکن است زیبایی لبخند را زیر سؤال ببرند (در طول درمان که البته براکت های سرامیکی شفاف و نامرئی هستند).

مدت زمان ارتودنسی ثابت

معمولاً درمان با ارتودنسی ثابت بین ۱۸ ماه تا دو سال طول می کشد. اگر درمان خیلی پیچیده باشد یا فک جراحی شده باشد، ممکن است طول مدت درمان به 5/2تا ۳ سال هم برسد.

هزینه و قیمت ارتودنسی ثابت

هزینه این ارتودنسی به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ عواملی مانند مدت زمان درمان، بیمه دندانپزشکی، موقعیت مکانی، تجربه و مهارت متخصص ارتودنسی، ناهنجاری ها و مشکلات دهان و دندان و غیره. همچنین مدل ارتودنسی هم روی هزینه تأثیرگذار است. به عنوان مثال، انتخاب ارتودنسی نامرئی یا شفاف نسبت به ارتودنسی معمولی بیشتر خواهد بود و هر چقدر مشکلات فک و دندان شما بیشتر باشد، باید هزینه بیشتری برای درمان پرداخت کنید.

نسخه اصلی مطلب همه چیز درباره ارتودنسی ثابت را در سایت دکتر پدرام دانش کاظمی بخوانید.

---