کلیه نقشی حیاتی در بدن دارد و نه تنها خون را تصفیه می کند، بلکه سطح الکترولیت را متعادل کرده، فشار خون را کنترل می کند و در کنار اینها، سبب تولید سلول های قرمز خون می شود. انسان دارای دو کلیه لوبیایی شکل است که اندازه هر یک تقریباً به بزرگی یک مشت است. هر کلیه تقریباً در وسط پشت بدن و دقیقاً زیر قفسه سینه در کنار ستون فقرات قرار دارد.

کلیه اکتوپیک یا نابجا (لگنی) یک نقص مادرزادی محسوب می شود. در این حالت کلیه یا در قسمت پایین یا در سمت مقابل و یا در قسمت بالاتر از محل معمول خود قرار می گیرد. این نقص به این دلیل ایجاد می شود که کلیه جنین در دوره رشد جنینی نتوانسته است به محل مشخص خود برسد. گاهی اوقات یکی از کلیه ها در نزدیکی لگن و مثانه باقی می ماند و به سمت بالا حرکت نمی کند تا در محل صحیح خود قرار بگیرد. در برخی مقاطع دیگر، کلیه ها بیش از حد به سمت بالا حرکت کرده یا به سمت مقابل جابجا می شوند و به کلیه دوم جوش می خورند.

کلیه اکتوپیک معمولاً در طی سونوگرافی، یک آزمایش تصویر برداری که از امواج صدا برای تهیه تصویری از چگونگی رشد جنین در شکم مادر استفاده می کند یا در طی آزمایش های پزشکی کشف می شود. در سونوگرافی از دستگاهی به نام ترانسدیوسر استفاده می شود که امواج صوتی را به روشی ایمن و بدون درد به سمت اندام ها می فرستد تا تصویری از ساختار را ارائه دهد.

علل کلیه نابجا یا کلیه اکتوپیک

کلیه های نابجا در دوره رشد جنینی ایجاد می شوند. کلیه ها در مجموع به صورت جوانه زنی یا رشد رو به خارج داخل لگن، رشد می کنند و سپس در جهت بالا به سمت موقعیت های معمول خود در انتهای عقبی قفسه دنده حرکت می کنند. حرکت رو به بالای کلیه ها از هفته های ششم تا نهم رشد رویانی آغاز می شود. معمولاً نابجایی یا اکتوپی، به اندامی اشاره دارد که در محل خود قرار ندارد.
برخی علل این نقص در حرکت عبارتند از:

1. نقص در بافت کلیه که باعث می شود پیامی برای حرکت رو به بالا از ناحیه لگن ایجاد شود.
2. تماس مادر باردار با دارو، مواد شیمیائی یا ابتلای وی به بیماریهایی که باعث به وجود آمدن نقص رشد کلیه در نوزاد می شود.
3. جوانه کلیه که به درستی رشد نکرده باشد.
4. نقایص ژنتیکی

علائم کلیه نابجا یا کلیه اکتوپیک

کلیه های نابجا معمولاً علائمی ندارند و کشف نمی شوند و ممکن است در بزرگسالان زمانی کشف شوند که معاینه برای علل نامرتبط انجام شود. بیمارانی که کلیه های نابجا دارند گاهی اوقات مستعد ابتلا به شرایطی مانند عفونت مجرای ادراری و سنگ های کلیوی می شوند و ممکن است با علائمی مانند تب و درد در ناحیه شکم مراجعه کنند. برخی از بیماران دچار برگشت ادرار می شوند. در اینجا ادرار از مثانه به سمت کلیه برمی گردد که می تواند باعث عفونت های مکرر شود. سایر نقایص مرتبط با کلیه نابجا، عبارتند از اختلالات مجرای ادراری، اختلالات دستگاه تولید مثلی و تغییرات نابجای اسکلتی.

عوارض کلیه نابجا

برخی از عوارض و مخاطرات مرتبط با کلیه های نابجا عبارتند از:

• سنگ های کلیوی یا کالکولی: سنگ های کلسیمی و اوگزالات براساس محتوای ادرار تشکیل می شوند.
• تروما یا ضربه: وقتی که کلیه در نزدیکی لگن قرار گرفته باشد مستعد آسیب دیدگی ناشی از ضربه مثلاً در ورزش های تماسی است.
• عفونت مجرای ادراری: وقتی که ادرار در کلیه ها جمع می شود یا انسداد در مسیر خروجی از مثانه به سمت کلیه وجود داشته باشد احتمال ابتلا به عفونت ادراری افزایش پیدا می کند.
• فشار خون بالا: اختلالات عملکرد کلیه می تواند باعث افزایش فشار خون شود.
• نارسایی کلیه: نارسایی کلیه زمانی روی می دهد که کلیه ها دیگر کار نکنند. این عارضه بسیار نادر است. عموماً یکی از کلیه ها در صورتی عملکرد نرمالی خواهد داشت که کلیه دیگر نابجا باشد. وقتی که انباشتگی ادرار وجود دارد کلیه نمی تواند ضایعات را از خون دفع کند.

آمادگی قبل از سونوگرافی کلیه

سونوگرافی کلیه نیاز به آمادگی خاصی ندارد. تنها ممکن است نیاز داشته باشید قبل از انجام سونوگرافی، آب بنوشید تا مثانه پر شود. البته ممکن است به تشخیص پزشک پیش از انجام سونوگرافی برای کاهش درد یا التهابات کلیه، داروی خاصی تجویز شود.

روش انجام سونوگرافی کلیه

این روش به صورت سرپایی قابل انجام می باشد، در این روش مقداری ژل بر روی ناحیه ای که قرار است پروب دستگاه سونوگرافی قرار بگیرد ریخته می شود و سپس با استفاده از یک پروب امواج صوتی به ناحیه مورد نظر منتقل گردیده و تصاویر لازم بر روی مانیتور به نمایش در می آید، این آزمایش اغلب با مثانه خالی قابل انجام می باشد.

عوارض جانبی سونوگرافی کلیه

سونوگرافی کلیه را می توان عکسبرداری بدون درد با استفاده از امواج فراصوت تعریف کرد که ممکن است این امواج، آسیب زننده به نظر برسند. در واقع سونوگرافی به طور کامل روی پوست انجام می شود و به اعضای داخلی بدن نمی رسد.

نسخه اصلی مطلب کلیه نابجا یا کلیه اکتوپیک؛ علل علائم عوارض و تشخیص را در سایت دکتر محمد اعظمی بخوانید.

---