هماتوم به طور کلی به عنوان مجموعه ای از خون در خارج رگ های خونی تعریف می شود. آنها به طور معمول، در اثر آسیب به دیواره رگ خونی به وجود می آید و خون از رگ خونی به بافت های اطراف منتقل می شود. این اختلال می تواند ناشی از صدمه به هر نوع رگ خونی (شریان، ورید یا مویرگ کوچک) باشد. معمولاً هماتوم به عنوان نوعی خونریزی توصیف می شود که کم و بیش لخته شده باشد؛ اما خونریزی فرایندی فعال و مداوم است. هماتوم یک مشکل شایع است که در نتیجه صدمه به یکی از رگ های خونی بزرگتر در بدن ایجاد می شود. بیشتر افراد در برخی از نقطه های زندگی دچار هماتوم می شوند. هماتوم می تواند مانند کبودی به نظر برسد؛ اما کبودی ها به دلیل آسیب رساندن به رگ های خونی کوچک به جای بزرگ بودن ایجاد می شوند. این اختلال ممکن است در هر رگ خونی، از جمله رگ ها، شریان ها و مویرگ ها رخ دهد. محل آن می تواند ماهیت آن را تغییر دهد. این اختلال یك مشكل بسیار شایع است كه بسیاری از افراد با آن روبرو می شوند.

علت هماتوم

آسیب دیدگی شایع ترین علت ایجاد هماتوم است. وقتی افراد به آسیب دیدگی فکر می کنند، عموماً حوادث رانندگی، سقوط از بلندی، صدمات وارده به سر، شکستگی استخوان ها و زخم های ناشی از تیر خوردن در نظرشان می آید. هنگامی که رگ خونی آسیب دیده است، خون به بافت اطراف نشت می کند. این خون می تواند منعقد یا لخته شود. هرچه میزان خونریزی بیشتر باشد، میزان تشکیل لخته (هماتوم) نیز بیشتر می شود.

آنوریسم

• داروها: داروهای رقیق کننده خون یا داروهای ضدانعقاد خون از جمله وارفارین (کومادین)، آسپرین، کلوپیدوگرل (Plavix)، پراسوگرل (Effient) و ریواروکسابان (Xarelto) که ممکن است باعث افزایش احتمال خونریزی خودبه خود و گسترش هماتوم شوند؛ زیرا بدن نمی تواند رگ های خونی را به طور مؤثری ترمیم کند. این امر باعث می شود تا خون به طور مداوم در مناطق آسیب دیده نشت کند.
• بیماری ها یا شرایطی که ممکن است تعداد پلاکت ها در جریان خون را کاهش دهند (ترومبوسیتوپنی) یا عملکرد آنها را تحت تأثیر قرار دهند شامل عفونت های ویروسی از جمله سرخچه، پاروو ویروس، اوریون، آبله مرغان،HIV و هپاتیت C، آنمی آپلاستیک، سرطان در سایر بخش های بدن، سوءمصرف الکل به مدت طولانی و کمبود ویتامین D هستند که ممکن است با هماتوم همراه باشند.
• آسیب های ارتوپدی: شکستگی ها همیشه در محل شکستگی با هماتوم همراه است. شکستگی در استخوان های بلند مانند ران (استخوان ران) و بازوی فوقانی (استخوان بازو) می تواند با میزان قابل توجهی از خونریزی همراه باشد.
• شکستگی استخوان لگن: این شکستگی ها نیز می توانند باعث خونریزی زیادی شوند؛ زیرا در اثر شکستن استخوان ها میزان زیادی نیرو به آنها وارد می شود و رگ ها و شریان های مجاور نیز آسیب می بینند.
• قاعدگی: در دوران قاعدگی، ممکن است خون داخل واژن به جای آنکه سریعاً خارج شود در آن قسمت جمع شده و لخته های خونی کوچکی تشکیل شوند.
• بارداری: خونریزی واژینال و ایجاد لخته های خون یا هماتوم در حین بارداری طبیعی نیست و سریعاً باید به پزشک مراجعه شود.
• زایمان: ایجاد لخته های خون پس از زایمان تقریباً متداول است.

علائم هماتوم

علائم به اندازه و محل خونریزی بستگی دارند. درد، تورم، قرمزی و کبودی از علائم رایج هماتوم می باشند. در زیر به برخی از این علائم اشاره شده است:

• سردرد، مشکلات عصبی ضعف از یک طرف، مشکل در صحبت کردن، افتادن، گیجی و تشنج
• کمر درد، ضعف، از بین رفتن روده یا کنترل مثانه
• درد ناخن، ضعف ناخن، از بین رفتن ناخن، ناخن مخفی
• درد شکم و درد پهلو

گاهی ممکن است هیچ علامتی در بیمار دیده نشود. به عنوان مثال، اگر در داخل حفره شکم دچار خونریزی شود، می تواند قبل از بروز هرگونه علائمی مانند درد یا فشار ممکن است، خونریزی گسترش پیدا کند. از طرف دیگر، نوع کوچک آن در زیر ناخن می تواند درد زیادی را ایجاد کند؛ زیرا خون در فضای بسیار تنگ در زیر بستر ناخن منبسط می شود و باعث التهاب و سوزش ناخن و پوست اطراف می شود.

انواع هماتوم

هماتوم بر اساس نوع دارای ۳ درجه است:

• پتشی: لکه های کوچکتر از ۲ میلی متر قطر را پتشی (Petechia) می نامند. معمولاً پتشی در نواحی با افزایش فشار هیدرواستاتیک مانند پاها یا دور چشم (پلکها) بیشتر دیده می شود و خونریزی زیرمخاطی هم بیشتر در لثه و دهان دیده می شود. در این نوع از هماتوم، لکه ها قرمز تا صورتی رنگ هستند.
• پورپورا: لکه های بین ۲ میلی متر تا یک سانتی متر قطر را پورپورا (به انگلیسی: purpura) می نامند. معمولاً پورپورا در نواحی با افزایش فشار هیدرواستاتیک مانند پاها یا دور چشم (پلکها) بیشتر دیده می شود. لکه ها به رنگ ارغوانی هستند.
• اکیموز: تغییر رنگ و کبودشدگی پوست در اثر خروج یا نشت خون در بافت زیرپوستی را خون مردگی، کبودی یا اکیموز (Ecchymosis) نام دارد. لکه های بیش از یک سانتی متر قطر را خون مردگی می نامند. معمولاً در اکیموز لکه ها قرمز تا صورتی رنگ هستند.

عوارض هماتوم

هماتوم درمان نشده گاهی می تواند عوارضی ایجاد کند. ازآنجایی که هماتوم مغزی با انجام آزمایشات مختلف قابل تشخیص است، در صورت عدم تشخیص و درمان ممکن است به سردرد پایدار، سرگیجه یا مشکلات گفتاری منجر شود. به همین دلیل، هرکسی که دچار آسیب به سر یا جراحت شدید دیگری شده است باید به پزشک مراجعه کند.

تشخیص هماتوم

تشخیص این بیماری شامل معاینه جسمی به همراه بررسی تاریخچه پزشکی جامع بیمار است. به طور کلی، آزمایش خون خاصی برای تشخیص آن وجود ندارد؛ اما بسته به شرایط، آزمایشات می تواند شامل شمارش کامل خون (CBC) و پانل متابولیک و آزمایش های کبدی باشد. برای تشخیص هماتوم در بدن اغلب مطالعات تصویربرداری زیر انجام می گیرد:

• توموگرافی کامپیوتری سر (CT) که می تواند برای تأیید و یا تشخیص هماتوم زیر جلدی مفید می باشد.
• CT شکم آزمایش خوبی برایت شخیص هماتوما در حفره شکمی (داخل شکمی، کبدی، طحال، رتوپروتئون، صفاقی) می باشد.
• تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) در تشخیص نوع اپیدورال نسبت به سی تی اسکن قابل اطمینان تر است.

درمان هماتوم

هنگام درمان باید به محل، علائم و وضعیت بالینی فرد توجه کرد. گاهی به هیچ درمان خاصی نیاز نیست؛ اما گاهی حال فرد چنان وخیم است که باید هرچه سریعتر مراقبت های پزشکی را دریافت کند. درمان هماتومهای سطحی را به راحتی می توان درخانه انجام داد. بیشتر آسیب ها و کبودی ها را می توان با استراحت، کمپرس یخ ۲۰ دقیقه، ۴ تا ۸ بار در روز و فشرده سازی درمان کرد. فشرده سازی با استفاده از باندهای الاستیک انجام می شود. داروهای ضد درد مانند استامینوفن ( تایلنول ) به کاهش درد ناشی از هماتوم کمک میکنند. هماتوم subdural که منجر به علائمی مانند سردرد، ضعف یا سرگیجه می شود، ممکن است نیاز به تخلیه فوری توسط یک جراح مغز و اعصاب داشته باشد. اگر علت اصلی بروز خونریزی مشخص باشد، اصلاح یا درمان آن می تواند یک گام ضروری برای درمان باشد. به عنوان مثال، اگر فرد مبتلا برای شرایط دیگرداروی رقیق کننده خون مصرف می کند، پزشک معالج بسته به وضعیت فرد ممکن است درمان با دارو مورد نظر را قطع کند.

نسخه اصلی مطلب علت و علائم هماتوم را در سایت دکتر جمال الدین حسن زاده بخوانید.

---