آرنج یکی از مفاصل مهم دست بوده و موجب حرکات دست به جهات مختلف می شود. این ناحیه می تواند به دلایل مختلفی دچار آسیب شود. آسیب این مفصل می تواند موجب ایجاد اختلال در کل فعالیت های دست شود. اگر داخل مفصل آرنج را مورد بررسی قرار دهید، اجزای مختلفی از جمله عروق خونی، تاندون ها، عضلات، بافت های عصبی و... را مشاهده خواهید کرد. در میان این اجزا بافت عصبی مهمی وجود دارد که از ناحیه گردن تا نوک انگشتان دست را در بر می گیرد. چنانچه این بافت عصبی دچار آسیب شود، در نواحی مختلف دست، درد و ناراحتی هایی ایجاد می شود که یکی از این نواحی، آرنج دست می باشد. عصب اولنار از عصب های شبکه عصبی بدن بوده که از قسمت ستون مهره گردنی خارج شده و به سمت آرنج، ساعد، کف دست و انگشتان کشیده می شود. این عصب موجب تحریک عضلات ساعد و کف دست شده و در نهایت به حس لامسه کمک می کند. قسمت داخلی آرنج دارای برجستگی استخوانی به نام اپی کندیل بوده و عصب اولنار از داخل آن عبور می کند. در نتیجه می توان اپی کندیل را یک تونل فرض کرد که به دلیل گذر عصب اولنار از آن در قسمت داخلی آرنج، به آن تونل کوبیتال می گویند. عصب اولنار از ناحیه اپی کندیل داخلی آرنج عبور کرده و از آنجایی که هرچیز وابسته به آرنج را کوبیتال می نامند، به این تونل (اپی کندیل) تونل کوبیتال می گویند. در صورتی که عصب اولنار در ناحیه آرنج به دلایل مختلف دچار آسیب و فشردگی در تونل کوبیتال شود و فضای تونل با فشار عضلات محدود گردد، فرد در ناحیه آرنج دچار درد و ناراحتی و همچنین اختلالات حرکتی خواهد شد که به این عارضه سندروم تونل کوبیتال می گویند.

علل و علائم سندروم تونل کوبیتال

هر عملی که باعث ایجاد فشارمزمن و طولانی مدت بر روی عصب زند زیرین (عصب اولنار) در ناحیه تونل کوبیتال (آرنجی) شود، باعث ایجاد بیماری سندرم تونل کوبیتال (آرنجی) می شود. از جمله این علل عبارتند از:

• شکستگی های قدیمی اطراف آرنج
• نیمه در رفتگی مکرر عصب به دلیل کم عمق بودن ناودان
• استئو آرتریت (کاهش فضای مفصلی آرنج) پیشرفته آرنج
• کوبیتوس والگوس (چرخش رو به خارج ساعد اگر دو دست به هم نزدیک شوند دو ساعد از هم دور و دو ناحیه آرنج به هم نزدیک میشوند).

علل دیگر عبارتند از:

• تحت فشار قرار گرفتن عصب به توسط یک نوار بافتی در کانال اپی کندیل مدیال
• فشار به عصب حین بیهوشی
• نیمه در رفتگی و جابجایی عصب از محل طبیعی خود
• تغییر شکل مفصل آرنج به طوری که موجب کشیده شده عصب اولنار شود مانند انحراف ساعد به خارج یا کوبیتوس والگوس Cubitus valgus
• استئوآرتریت یا ساییدگی شدید مفصل آرنج
• فشار یک برجستگی استخوانی بر روی عصب
• همراه با تورم اپی کندیل مدیال medial epicondylitis یا آرنج گلف بازان
• تومور
• گانگلیون در ناحیه آرنج
• شکستگی در ناحیه آرنج
• دررفتگی آرنج
• خونریزی و هماتوم در اطراف عصب

سندرم تونل کوبیتال بیماری است که در آن به علل خاصی عصب اولنار در ناحیه آرنج تحت فشار قرار میگیرد. فشرده شدن عصب در این ناحیه موجب بروز علائم حسی و حرکتی خاصی در انگشتان دست میشود. درد، گزگز و بیحسی یا کاهش حس علائم مهم سندروم تونل کوبیتال هستند. مهمترین مشخصه های این بیماری عبارتند از:

1. کاهش حس و گزگز که معمولاً در انگشتان کوچک و انگشتری دست به وجود می آید.
2. گاهی اوقات این علائم در حالت معمولی وجود ندارد و فقط موقعی که بیمار ساعد و آرنجش را برای مدتی بر روی تکیه گاهی مانند تکیه گاه کنار صندلی میگذارد درد ایجاد میشود یا موقعی که بیمار آرنج خود را بطور مکرر خم و راست میکند. گاهی اوقات علائم موقعی ظاهر میشوند که بیمار مدت طولانی آرنج خود را در حالت خمیده نگه میدارد مانند زمانی که گوشی تلفن را برای مدت زیادی میگیرد یا در حین خوابیدن.
3. درد معمولاً در ناحیه داخلی آرنج است؛ ولی میتواند به ساعد یا بازو هم انتشار یابد.
4. در بعضی بیماران مشکلات حرکتی هم به وجود میاید. در این حالات دست ضعیف شده، ممکن است اشیاء بطور مکرر از دست بیفتند یا فرد احساس کند در موقع گرفتن اشیاء دستش قدرت کافی ندارد. بیمار ممکن است متوجه شود که در حین انجام دادن حرکات ظریف، انگشتان دست وی دچار اشکال شده است و مهارت انجام حرکات انگشتان را که در قبل داشت ندارد.
5. در حالات شدید بیماری، ممکن است حس انگشت کوچک و نیمی از انگشت انگشتری و طرف داخلی دست و ساعد از بین رفته و عضلات طرف داخلی ساعد لاغر شوند.
6. اگر بیماری به مدت طولانی باقی بماند انگشتان دست دچار تغییر شکل میشوند به این صورت که دو انگشت کوچک دست حالت خمیده به خود گرفته و از هم فاصله میگیرند. در حالات مزمن ممکن است عضلات بین استخوانی کف دست لاغر شوند.
7. علائم بیماری در ابتدا کم و زیاد میشود و یا گاهی است؛ ولی بعد از مدتی دائمی میشود.

تشخیص سندرم تونل کوبیتال

ابتدا بعد از نمایان شدن علائم، فرد به پزشک متخصص مراجعه کرده و پزشک به بررسی وضعیت سلامتی و سابقه بیماری های خاص و پرونده بیمار می پردازد. سپس شروع به معاینه آرنج دست کرده و با انجام برخی از تست های جسمانی و آزمایشات تخصصی علت ناراحتی و میزان آسیب را بررسی می کند. در ادامه روش های تشخیصی این سندروم عبارتند از:

1. معاینه و چکاپ از طریق مشاهده و لمس کردن

پزشک آرنج دست را فشار داده و یا با وارد کردن ضربه آرام به آن عکس العمل بیمار را مشاهده می کند. اگر بیمار عکس العملی نشان ندهد، یعنی دچار کاهش حس و یا بی حسی در آرنج شده است. پزشک از بیمار می خواهد که آرنج خود را خم کند و در همان وضعیت نگه دارد. اگر بیمار درد و یا بی حس شدن و یا گزگزی احساس کند، پزشک احتمال می دهد که فرد دچار عارضه سندرم تونل کوبیتال شده است. پزشک ضعف و توانایی آرنج را مورد بررسی قرار می دهد.

2. انجام آزمایشات

بعد از اینکه پزشک موارد مختلف را با لمس و مشاهده دست مورد بررسی قرار داد، شروع به آزمایشات مختلف می کند تا بتواند عملکرد عصب اولنار و میزان آسیب و فشار وارد شده بر آن را تشخیص دهد. این آزمایشات در بخش تخصصی قرار گرفته و عبارتند از:

• تصویر برداری اشعه ایکس: این روش رایج نیز برای تصویربرداری از بافت های استخوانی انجام می شود و پزشک به کمک آن می تواند انواع آسیب های رباط ها، لیگامان ها، شکستگی ها و همچنین عوارضی از جمله آرتروز مفاصل را تشخیص دهد.
• ام ار ای: ام آر ای از رایج ترین و دقیق ترین آزمایشاتی است که برای تصویربرداری بافت های نرم بدن انجام می شود. در این آزمایش پزشک علائم ایجاد شده و یا بافت های غیر طبیعی را مورد بررسی قرار داده و مشکلات به وجود آمده در عصب اولنار و اطراف آن از جمله زخم، تومور و دیگر آسیب ها را نیز می تواند تشخیص دهد.
• آزمایش هدایت عصب: این آزمایش جهت بررسی میزان اختلالات عملکردی عصب اولنار در هدایت سیگنال های عصبی انجام شده و در آن انتقال سیگنال های اعصاب گردن به دست، آرنج، بازو و... بررسی و اندازه گیری می شود. با انجام این آزمایش پزشک می تواند شدت عارضه را تشخیص دهد و سریعاً جهت درمان مناسب آن اقدام کند.
• الکترومیوگرافی: در این آزمایش پزشک میزان فعالیت الکتریکی عضلات را بررسی و اندازه گیری کرده و با توجه به نتایج آن مشکل و اختلالات عصبی و عضلانی فرد را تشخیص می دهد. (این آزمایش با نمایان کردن اختلالات عضلانی عصبی به تشخیص بهتر پزشک کمک می کند.)
• سونوگرافی: این روش برای تصویربرداری از استخوان و بافت های بدن انجام می شود و پزشک به کمک آن می تواند وضعیت عصب اولنار و علائم فشردگی آن در داخل تونل کوبیتال را تشخیص دهد و جهت درمان سریع آن به اقدام کند.

ورزش سندرم تونل کوبیتال

سندروم تونل کوبیتال می تواند در نتیجه کشش و فشار به عصب فرد باشد که معمولاً در مردان بیشتر اتفاق می افتد و متخصصان عقیده دارند ورزش هایی وجود دارد که می تواند علائم پیشرفت این سندروم را بهبود ببخشد. این ورزش ها در بخش تقویتی، کششی و عملکردی قرار داشته و موجب کاهش درد، افزایش گردش خون، بهبود عصب آسیب دیده، تقویت عضلات و افزایش عملکرد ناحیه آسیب دیده (آرنج) می شوند. نمونه ای از تمرین های ورزشی مؤثر برای بهبود این سندروم شامل موارد زیر می باشد:

خم کردن و کشش آرنج

برای انجام این تمرین ابتدا صاف نشسته و دست آسیب دیده خود را به طور کامل باز کرده و تا شانه به سمت بالا ببرید. پشت دست خود را رو به زمین گرفته و دست را از ناحیه آرنج خم کنید.انگشتان دست را به گوشتان نزدیک کنید و سپس دست را به حالت قبل خود بازگردانید. این تمرین را حدود ۵ مرتبه انجام داده و کمی استراحت کنید. (مجدداً طبق برنامه تمرین درمانی و فیزیوتراپی تمرین را انجام دهید.)

کج کردن سر

برای انجام این تمرین نیز ابتدا به صورت صاف نشسته و دست آسیب دیده خود را باز کنید و تا شانه به سمت بالا ببرید. در این حالت پشت دست شما باید رو به زمین باشد. سپس سر را در جهت مخالف دست و تا جایی که کشش خفیفی احساس شود، خم کنید. سر را از دستتان دور کنید و دست خود را به سمت زمین خم کنید. مجدداً به وضعیت عادی برگشته و ۵ مرتبه این تمرین را تکرار کنید.

کشش بازو

برای انجام این تمرین ابتدا صاف نشسته و دست ها را در حالی که به سمت جلو قرار گرفته اند باز کرده و به سمت شانه ها ببرید. انگشتان خود را به سمت زمین آورده و آرنج را خم کنید. مچ دست را به سمت صورت برده و این تمرین را حدود ۵ تا ۱۰ بار انجام دهید.

باز و بسته کردن انگشتان

انگشتان دست دردناک و مبتلای خود را باز کنید و به آرامی روی مفصل میانی انگشتان قرار دهید. 5 ثانیه در این حالت مانده و سپس دست را به حالت عادی خود برگردانید. این حرکت را روزانه در سه ست ۱۰ تایی انجام دهید.

درمان سندرم تونل کوبیتال آرنج با تزریق

هنگامی که تشخیص رسمی سندرم تونل کوبیتال انجام شد، در صورت لزوم، ممکن است تزریق استروئید با هدایت اولتراسوند به شما پیشنهاد شود. تزریق استروئید با هدایت اولتراسوند برای چندین دهه برای این بیماری مورد استفاده قرار گرفته است و نشان داده شده است که دقیق، ایمن و مؤثر است. تزریق هدایت شده استروئید می تواند به طور قابل توجهی درد و علائم مرتبط با سندرم تونل کوبیتال را کاهش دهد. تزریق استروئید (همچنین به عنوان کورتیکواستروئید شناخته می شود)، یک داروی ضد التهابی قوی است که معمولاً برای کاهش درد و التهاب استفاده می شود.

پیشگیری از سندروم تونل کوبیتال

برای پیشگیری از این بیماری به موارد زیر دقت داشته باشید:

• بازوهای خود را باید انعطاف پذیر و قوی نگه دارید.
• به آرنج خود تکیه ندهید، به خصوص زمانی که روی سطح سختی هستید.
• قبل از ورزش کردن یا فعالیت با بازو برای ورزش کردن یا سایر حرکات تکراری، بدن خود را گرم کنید.

نسخه اصلی مطلب سندروم تونل کوبیتال در ناحیه آرنج را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---