کاربرد اشعه ایکس در بهداشت و علم پزشکی برای تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری می باشد. این اشعه نوعی تابش الکترومغناطیسی است که قابلیت عبور از استخوان های بدن را ندارد؛ اما به راحتی از پوست و گوشت انسان عبور می کند. همین خاصیت موجب استفاده ی گسترده از آن در پزشکی و در بیمارستان ها شده است. عبور آن از بافت های نرم امکان عکس برداری از اندام های درونی بدن را فراهم کرده است. به همین دلیل از آن برای عکس برداری از استخوان ها، روده و معده و سایر اندام های درونی استفاده می کنند. اشعه ایکس قادر به عبور از استخوان ها نیست و در نتیجه استخوان ها به صورت روشن دیده می شوند. به طور کلی در رادیوگرافی، بافت نرم به رنگ تیره و بافت سخت به رنگ روشن دیده می شود. با کمک عکس های بدست آمده به طور مثال می توان محل دقیق شکستگی استخوان و میزان آن و همچنین آسیب یا عفونت یا قرارگیری اجسام خارجی در بافت نرم را تعیین کرد.

کاربرد رادیوگرافی

رادیوگرافی می تواند اختلالات مختلفی را تشخیص دهد که شامل موارد زیر می باشند:

• تغییرات در شکل ستون فقرات که در آن رادیولوژی می تواند به طور دقیق تعداد درجه انحنا را مشخص کند.
• لغزش مهره کمر یا ستون فقرات مانند اسپیدیلولیستزیس و آرتروز
• عکس از ریه که در واقع شناسنامه سلامت فرد است.
• عکس های رنگی با کنتراست از مری، معده، کلیه و…
• بررسی های ساده و سریع از شکم، مری، معده، روده، کلیه ها، لوزه سوم، سنگ های کلیه و…
• تشخیص شکستگی ها که از بهترین روشهای تشخیصی است.
• عکس های رنگی با کنتراست
• تشخیص آسیب یا عفونت یا قرارگیری اجسام خارجی در بافت نرم

مزایای رادیوگرافی

• هیچگونه پرتویی در بدن بیمار پس از معاینه با اشعه X باقی نمی ماند.
• اشعه X معمولاً هیچ عارضه جانبی در محدوده تشخیصی معمولی ندارد.
• از آنجا که تصویربرداری با اشعه X سریع و آسان است. به ویژه در تشخیص و درمان اضطراری، مفید می باشد.
• تجهیزات اشعه X نسبتاً ارزان است و در اتاق های اورژانس، مطب پزشک، مراکز مراقبت سرپایی، آسایشگاه ها و سایر مناطق وجود دارد و این موضوع کار را برای بیماران و پزشکان راحت می کند.

تشخیص شکستگی استخوان

تشخیص شکستگی استخوان با رادیوگرافی یکی از دقیق ترین و رایج ترین روش هایی است که به پزشک کمک می نماید تا بتواند دقیق تر استخوان ها را مورد بررسی قرار دهد. معمولاً شکستگی استخوان ها با علائم مشخصی همراه می باشند که از مهم ترین آنها می توان به دردهای ناگهانی، دردهای شدید هنگام فعالیت و حرکت، حساسیت استخوان ها نسبت به سرما و گرما، ناتوانی در حرکت و همچنین تورم و کبودی اشاره نمود. معمولاً در صورت بروز هر کدام از این علائم، پزشک درخواست رادیوگرافی می نماید. در طول رادیوگرافی چندین عکس از جهات مختلف تهیه می شود تا در صورت شکستگی پزشک بتواند آن را به طور دقیق ارزیابی نماید. در تصاویر رادیوگرافی قسمت هایی که دچار شکستگی باشند، معمولاً تیره تر از سایر قسمت ها دیده می شوند. همچنین در برخی از مواقع ممکن است پزشک بخواهد از قسمت های سالم استخوان ها نیز عکسبرداری شود تا تصاویر را با یکدیگر مقایسه نماید. از طرفی با توجه به درخواست پزشک، ممکن است در طول رادیوگرافی از تزریق ماده حاجب به مفصل استفاده شود. این ماده می تواند تصاویر دقیق تری را در اختیار پزشک قرار دهد. البته دقت و مهارت قرار دادن سوزن هنگام تزریق ماده حاجب نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. تصویربرداری رادیوگرافی از استخوان ها معمولاً حدود 10 دقیقه زمان می برد و نتایج آن بلافاصله پس از تصویربرداری آماده می شود.

تشخیص آسیب یا عفونت یا قرارگیری اجسام خارجی در بافت نرم

بدن ما از بافت های مختلفی تشکیل شده که ناحیه عضلانی بدن (تاندون ها، رباط ها، عصب ها و عروق خونی) شامل بافت های نرم بدن می شوند. این بافت ها بسیار مهم بوده و نقش مؤثری در عملکرد نواحی مختلف بدن دارند. چنانچه یکی از این بافت در هر کدام از نقاط بدن دچار آسیب شوند، با توجه به شدت آسیب، فرد دچار ناراحتی هایی شده و در فعالیت های او اختلالاتی ایجاد می شود. آزمایشات تشخیصی مانند رادیوگرافی زمانی انجام می شوند که پزشک نتواند به درستی نوع جزئیات آسیب را تشخیص دهد و نیاز به بررسی بیشتر و واضح تری داشته باشد. رادیولوژیست از شخص میخواهد تا روی تخت دستگاه رادیولوژی دراز بکشد یا بنشیند و یا حتی گاهی نیاز است در کنار دستگاه بایستد و در طول مدت عکس برداری حالت های بدن خود را تغییر دهد و عملیات عکس برداری از اعضای داخلی بدن آن انجام پذیرد. هرگونه حرکتی در هنگام عکس برداری می تواند از کیفیت آن بکاهد، بنابراین بهتر است در حین اجرای فرایند عکس برداری به روش رادیولوژی در جای خود ثابت و بی حرکت بمانید. پس از ثبت یک تصویر مناسب رادیولوژی، دستگاه را خاموش کرده و عملیات رادیوگرافی به پایان می رسد.

اقدامات قبل از انجام رادیوگرافی

• قبل از انجام آزمون رادیوگرافی، بیمار باید تمام اشیاء فلزی همراه خود را تعویض کند.
• رادیوگرافی با اشعه ایکس برای زنان باردار ممنوع است؛ اما گاهی اوقات با نظر پزشک انجام می گیرد.

عوارض رادیوگرافی

امواج یونیزه شده قدرت نفوذ و تخریب بالایی دارند که تابش مداوم و مکرر آن منجر به تخریب بافت های سلولی می گردد، بنابراین عایق بندی کامل محل و استفاده از محافظ های سربی برای افراد الزامی است. رادیوگرافی با اشعه در ارتباط است لذا برای زنان باردار خطرناک است و می تواند منجر به بروز ناهنجاری های جنین شود.

نسخه اصلی مطلب کاربرد تصویربرداری با اشعه ایکس یا رادیوگرافی را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---