بیضه شناور یا متحرک چیست و چگونه درمان می شود؟

دکتر مجید حقیقت [ متخصص کلیه و مجاری ادراری ]آدرس وب سایت : www.drhaghighat.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس آبادی ، مقابل بیمارستان عیسی بن مریم ، ساختمان 71 تلفن مطب : 3220549 - 031

بیضه ها در دوره جنینی در داخل شکم تشکیل می شوند. در ماه آخر جنینی بیضه ها از شکم و از طریق کانال اینگوینال در کیسه بیضه یا اسکروتوم مستقر می شوند. در صورت عدم نزول، چند ماه بعد از تولد احتمال نزول خودبه خودی بیضه وجود دارد. در بیضه های شناور، در بدو تولد بیضه ها در کیسه قرار دارند؛ ولی به تدریج روند صعودی پیدا می کنند. البته این حالت موقت است. در شرح حال این کودکان، ظاهر شدن خودبه خود بیضه در کیسه و ناپدید شدن آن از کیسه، توسط والدین گزارش می شود. در معاینه این کودکان بیضه با دست به سمت کیسه کشیده می شود و بلافاصله بالا نمی رود. بیضه شناور به صورت یک طرفه یا دو طرفه دیده می شود. در بسیاری از موارد، بیضه در سنین پایین به محدوده درست قرارگیری خود برمی گردد و مشکل بیضه شناور پیش از رسیدن پسران به سن بلوغ برطرف می شود. معمولاً این عارضه همراه با درد یا ناراحتی نیست و اگر کودک دچار درد ناگهانی در کشاله ران یا اسکروتوم بشود، نیاز اورژانسی به ویزیت پزشک دارد. تشخیص، بررسی و درمان به موقع مهم است؛ زیرا محققان عقیده دارند که مشکل بیضه شناور، خطر بالقوه ای (۳۲٪) برای ناباروری و یا بیضه کم تحرک است.

بیضه رترکتایل یا نزول نیافته چیست؟

بیضه شناور (retractile testicle)، عارضه ای شبیه بیضه نزول نکرده است که از علائم آن می توان به غیر یکسان بودن بیضه ها و حالت شناور یکی از آنها در داخل و بیرون شکم اشاره کرد. در چنین حالتی، گاهی بیضه به حدی از کیسه خود خارج می شود که تنها مانند یک برجستگی جزئی در زیر پوست کشاله ران به نظر می رسد. این بیضه در فضای بین کشاله ران و کیسه بیضه جلو و عقب می رود و در زمان قرارگیری در کشاله ران، اغلب به کمک دست قابل بازگرداندن به داخل کیسه بیضه می باشد.

علل بیضه شناور

در بعضی موارد بیضه شناور به بالارونده تبدیل میشود و این یعنی بیضه محرک به نوعی از بیضه تبدیل میشود که در حالتی صعودی گیر کرده است. فاکتور های مؤثر در بروز این حالت عبارتند از :

• کوتاهی طناب بیضه ای : هر بیضه به انتهای طناب بیضه ای متصل است که از کساله ران به سمت کیسه بیضه میرود .این طناب حاوی رگ های خونی، اعصاب و لوله ای است که مایع منی را از بیضه ها به الت تناسلی میبرد. در صورتی که رشد طناب بیضه ها با رشد سایر بخش های بدن متناسب نباشد، طناب نسبتاً کوتاه بیضه ها باعث میشود تا بیضه ها به سمت بالا کشیده شوند .
• بقایای بافتهای جنینی : بقایای غیر طبیعی بافتهای جنینی که مسیر لازم برای نزول نرمال بیضه ها را فراهم میکنند، میتوانند بر رشد و یا قابلیت ارتجاعی طناب بیضه ای تأثیر گذارند.
• بروز بافتهای زخمی ناشی از جراحی فتق : فتق وابسته به کشاله ران توسط شکافی کوچک در پوشش شکمی به وجود می آید و از طریق ان بخشی از روده ها میتوانند وارد کشاله ران شوند . بروز زخم های ناشی از جراحی های درمانی فتق میتوانند رشد و یا قابلیت ارتجاعی طناب بیضه ای را محدود نمایند .

علائم بیضه شناور

نشانه ها و علائم بیضه شناور عبارت اند از:

• ممکن است بتوان بیضه را با دست از کشاله ی ران به کیسه ی بیضه جابه جا کرد و در این حالت، بیضه بلافاصله به کشاله ی ران برنگردد.
• ممکن است بیضه خود به خود در کیسه ی بیضه ظاهر شود و برای مدتی در آنجا بماند.
• ممکن است بیضه مجدداً برای مدتی از کیسه بیضه ناپدید شود.

بیضه شناور چگونه تشخیص داده میشود؟

تشخیص آن با معاینه بالینی میسر است. کودک در حالت درازکشیده قرار گرفته و معاینه می شود. اگر بیضه در معاینه فیزیکی با دست، به راحتی در اسکروتوم قرار گیرد و بلافاصله بالا نرود، تشخیص بیضه رترکتایل یا شناور تأیید می شود.

عوارض و پیامدهای بیضه متحرک

پیامدهای ناشی از بیضه بالارونده مشابه پیامدهای بیضه ی نزول نکرده میباشد. خطرات مرتبط با بیضه ی نزول نکرده و درمان نشده عبارتند از :

• سرطان بیضه : معمولاً سرطان بیضه در سلولهای بیضه آغاز میشود که خود تولید کننده ی اسپرم نابالغ است . علت اصلی تبدیل این سلولها به سرطان مشخص نیست. افرادی که قبلاً به بیضه نزول نکرده مبتلا بوده اند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان بیضه هستند .
• اختلالات باروری : تعداد کم اسپرم ها،کیفیت پایین اسپرم و کاهش احتمال باروری در میان آقایانی بیشتر است که قبلاً به بیضه ی نزول نکرده مبتلا بوده اند.
• پیچش بیضه : در این حالت طناب بیضه ای پیچ میخورد .این وضعیت دردناک باعث میشود تا جریان خون به بیضه قطع شود و در صورتی که بلافاصله درمان نشود به فقدان بیضه منجر خواهد شد. بیضه نرول نکرده احتمال ابتلا به پیچش بیضه را افزایش میدهد .
• آسیب دیدگی : بیضه ای که در کشاله ران قرار گیرد به میزان بیشتری در برابر آسیب دیدگی ناشی از فشردگی در برابر استخوان تناسلی حساس است .

نحوه درمان بیضه شناور

بیضه ی رترکتایل در طی بلوغ و یا پیش از آن پایین می آید و در صورتی که کودک شما به بیضه ی شناور مبتلا باشد، پزشکتان تغییرات موقعیتی بیضه وی را در ارزیابی های سالانه بررسی میکند تا احتمال قرار گیری آن در کیسه بیضه، داشتن حالت شناور و یا تبدیل آن به بیضه ی بالارونده را مشخص نماید. در صورتی که بیضه بالارفته باشد و نتوان آن را با دست حرکت داد، احتمالاً پزشک، جراحی را توصیه میکند تا به کمک آن بیضه را به طور دائمی به داخل کیسه ی بیضه حرکت دهد . همچنین در صورتی که بیضه همچنان در طی بلوغ شناور باشد از جراحی در اوایل نوجوانی استفاده میشود تا بلوغ متناسب بیضه حاصل گردد . در طی این جراحی (ارکیوپکسی ) جراح ارتباط بین بیضه و طناب و بافتهای اطراف آن را قطع میکند و بیضه را در کیسه ی بیضه قرار میدهد و آن را به محل کوک میزند .

بیضه متحرک در کدام افراد شایع تر است؟

یک عضله باعث بروز بیضه ی شناور میشود. عضله ی کرماستر یک عضله ی باریک و کیسه مانند است که بیضه ها در آن قرار میگیرند. زمانی که این عضله منقبض میشود، بیضه را به سمت بالا و به طرف بدن میکشد . هدف اصلی این عضله کنترل دمای بیضه است . به منظور عملکرد مؤثر و متناسب بیضه ها، آنها باید کمی از دمای نرمال بدن خنک تر باشند. زمانی که محیط گرم باشد، این عضله ریلکس میشود و بیضه را به سمت گرمای بدن میکشد. همچنین واکنش این عضله میتواند توسط مالش عصب ژنیتوفمورال در سطح داخلی ران و یا توسط احساسات شدیدی مانند اضطراب تحریک شود . در صورتی که واکنش این عضله خیلی قوی باشد میتواند منجر به بروز بیضه شناور شود. آن را از داخل کیسه ی بیضه خارج کند و به سمت کشاله ران ببرد .

علاوه بر این، این مشکل می تواند عوامل خطری از جمله اختلالات هورمونی یا زایمان زودرس داشته باشد.

برای بیضه شناور به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

معمولاً برای تشخیص و درمان بیضه شناور به پزشک اورولوژی باید مراجعه کرد.