رادیولوژی به انواع روش های تصویربرداری از داخل بدن با استفاده از اشعه ایکس، میدان مغناطیسی و یا امواج صوتی گفته می شود. روش های تصویربرداری با استفاده از سی تی اسکن و عکس رنگی از انواع مختلف رادیولوژی می باشند که هرکدام در جای خود کارایی دارند و پزشک مشخص می کند که بیمار نیاز به کدام روش عکسبرداری دارد. برای انجام سی تی اسکن از اشعه ایکس با دوز پایین استفاده می شود؛ ولی تفاوت آن با عکس رنگی در میزان دقت و کیفیت عکس ها و همچنین قابلیت مشاهده آنها در کامپیوتر است. همچنین دارای مدت زمانی بیشتر و حدود 20 تا 30 دقیقه است. سی تی اسکن یک نوع رادیولوژی است که این نوع رادیولوژی از اشعه ی ایکس و کامپیوتر بهره می گیرد تا نمایی 360 درجه و مقطعی از بدن به دست بیاورد. سی تی اسکن قادر است در آن واحد از استخوان، بافت های نرم و رگ های خونی عکسبرداری کند. عکس های سی تی اسکن جزئیات ساختار های استخوانی یا آسیب ها را در اختیار متخصص رادیولوژی قرار می دهد و به تشخیص مسائل مربوط به سینه و ریه ها و سرطان کمک می کند.

در روش عکس رنگی، قسمت هایی از بدن که در عکس ساده دیده نمی شوند توسط مواد خاصی قابل رؤیت و بررسی می گردند. در این روش نیز از اشعه ایکس استفاده میشود و مراحل انجام آن طولانی تر از عکس ساده است و نیاز به آمادگی وجود دارد. قبل از عکسبرداری به بیمار مواد خاصی تزریق شده یا خورانده می شود که به این مواد در اصطلاح پزشکی، رنگ می گویند. در واقعیت این مواد از خودشان رنگی ندارند، بلکه می‎توانند با تجمع در ارگانی خاص، مانع از عبور اشعه ایکس در هنگام رادیولوژی شوند و در نتیجه شکل آن ارگان را با کنتراست بیشتری نشان دهند.

مزایای انجام سی تی اسکن

این روش تصویربرداری دارای مزایای گوناگونی برای بیماران می باشد که شامل موارد زیر است:

• سی تی اسکن یک روش تشخیصی بدون درد، غیر تهاجمی و دقیق می باشد.
• مزیت مهم انجام این روش، توانایی آن در تصویربرداری از استخوان، بافت های نرم و رگ های خونی به طور همزمان است.
• برخلاف اشعه ایکس معمولی، سی تی اسکن تصاویر بسیار مفصلی از انواع مختلف بافت ها را ارائه می دهد.
• انجام این روش تصویربرداری سریع و ساده می باشد و در موارد اضطراری می تواند صدمات داخلی و خونریزی را نشان دهد که به نجات جان انسان ها کمک می کند.
• این روش، یک ابزار تصویربرداری مقرون به صرفه برای طیف گسترده ای از مشکلات بالینی می باشد.
• تصاویر تشخیصی که توسط سی تی اسکن تهیه می شود، ممکن است نیاز به جراحی و بیوپسی را از بین ببرد.

کاربرد سی تی اسکن

پزشکان ممکن است سی تی اسکن را برای تشخیص موارد زیر تجویز کنند:

1. صدمات داخلی و استخوانی ناشی از تصادفات وسایل نقلیه و آسیب های دیگر
2. تشخیص مشکلاتی که ناشی از صدمات اسکلتی و مشکلات به وجود آمده در نخاع به وجود می آیند.
3. تشخیص پوکی استخوان
4. تشخیص انواع مختلف سرطان ها و گسترش تومورها در بدن
5. یافتن عفونت ها
6. تشخیص لخته خون ناشی از سکته مغزی، خونریزی و سایر موارد در سر پس از انجام جراحی
7. بررسی ریه ها برای تشخیص لخته های خون در ریه، مایعات اضافی، ذات الریه و بیماری انسداد مزمن ریوی
8. علت درد قفسه سینه یا شکم، مشکلات تنفسی و سایر علائم
9. کمک به بیوپسی و کمک به سایر روش های پزشکی همچنین کمک به برنامه ریزی برای پیوند عضو

سی تی اسکن چگونه انجام میشود؟

برخلاف اشعه ایکس معمولی (که از یک لوله اشعه ایکس ثابت استفاده می کند) یک سی تی اسکنر از یک منبع اشعه ایکس حرکتی که در اطراف یک ساختار دایره ای می چرخد استفاده میکند. در حین انجام سی تی اسکن، بیمار روی تختی قرار دارد که به آرامی از زیر حفره دایره ای عبور می کند و لوله اشعه ایکس نیز در اطراف بیمار می چرخد ​​و پرتوهای باریک اشعه ایکس را به سمت بدن شلیک می کند. سی تی اسکنرها به جای فیلم، از ردیاب های مخصوص دیجیتالی اشعه ایکس که مستقیماً در مقابل منبع اشعه ایکس قرار دارند استفاده می کنند. وقتی اشعه های ایکس از بیمار عبور می کند، توسط ردیاب ها جمع شده و به رایانه منتقل می شوند.

اگر در آزمایش های تصویری از ماده حاجب استفاده شود، متناسب با نوع آزمایش تصویری ممکن است ماده بلعیده شده، از طریق تزریق وریدی وارد بدن شود یا به ندرت از طریق انما این ماده وارد بدن شود. سپس تخت دستگاه به سرعت حرکت کرده و اسکن از محلی که باید انجام شود شروع می شود. بعد از آن، تخت به آرامی حرکت کرده و سی تی اسکن اصلی انجام می شود.

عوارض سی تی اسکن

سی تی اسکن روش بسیار کم خطری است که هیچگونه عارضه جدی برای فرد ایجاد نمی کند. تنها گاهی اوقات افرادی که سی تی اسکن انجام می دهند ممکن است دچار خارش، جوش و کهیر در پوست یا احساس گرما در بدن شوند. در بیشتر مواقع این مشکلات به طور خود به خود و پس از مدت کوتاهی از بین می روند؛ اما در صورت لزوم برای تسریع بهبود این علائم می توان از آنتی هیستامین ها استفاده کرد. بنابراین می توان عنوان کرد که اشعه سی تی اسکن عارضه جدی برای فرد ایجاد نمی کند؛ ولی در صورتی که خانمی بارداری باشد و در معرض اشعه سی تی اسکن قرار گیرد می تواند برای جنین خطرناک باشد و عوارض نا مطلوبی ایجاد کند.

عکس رنگی چه کاربردهایی دارد؟

• عکس از ریه
• عکس های رنگی با کنتراست از مری، معده، کلیه و…

این روش را می توان در بخش هایی از بدن مثل: مری، معده، اثنی عشری و روده کوچک به کار بست. برای دیدن کلیه نیز از مسیر حالب (لوله بین کلیه و مثانه) مواد رنگی از طریق رگ، تزریق شده و امکان عکسبرداری فراهم می شود.

مزایای عکس رنگی

1. سرعت بالای تهیه تصویر
2. کاهش هزینه ها به جهت حذف کاست و ظهور و ثبوت فیلم
3. امکان آرشیو تصاویر و کپی فیلم با سهولت بیشتر
4. امکان دسترسی پزشک رادیولوژیست به تصاویر به محض انجام تصویربرداری
5. امکان تنظیم کردن تصاویر به صورت بزرگنمایی یا سایه روشن یا علامت گذاری به جهت گزارش دقیقتر

نحوه گرفتن عکس رنگی

بیمار داروی آرامبخش را از طریق تزریق درون وریدی دریافت کرده و یک لوله سوند به آرامی در رگ خونی وارد می شود. ماده کنتراست از طریق سوند، تزریق می شود. تکنسین، اشعه ایکس را در فواصل زمانی خاص به کار می گیرد. در طول این مدت، دستگاه اشعه ایکس، صداهایی را در حین تغییر موقعیت، تولید کرده و عکس ها را در زوایای مختلف می گیرد. لازم است بیمار در طول آزمایش، بی حرکت باشد.

پس از این روند، بخش عمده ای از ماده کنتراست یا رنگی، به طور طبیعی طی 24 یا 48 ساعت از بدن بیمار، خارج می شود. بیماران برای کمک به پاک شدن سریع تر این ماده رنگی از سیستم بدن، باید مقدار زیادی آب بنوشد. اگر بیمار، محلول باریم را نوشیده باشد یا تنقیه باریم انجام شده باشد، مدفوع در ابتدا دارای رنگ روشنی خواهد بود و باید بعد از دو یا سه روز به حالت نرمال خود باز گردد.

عوارض عکس رنگی

اگر چه عکس رنگی یک روش مؤثر و دقیق است؛ ولی بیمار، در معرض پرتو قرار می گیرد. برخی افراد ممکن است به ماده رنگی یا کنتراست، واکنش های آلرژیک داشته باشند. این واکنش ها عبارتند از:

• کهیر
• خارش
• تهوع
• کوتاه شدن نفس
• ضعف

این علائم را بلافاصله به پزشک، رادیولوژیست یا تکنسین عکسبرداری گزارش دهید. اگر بیمار هرگونه آلرژی به ماده رنگی یا ید دارد پزشک، باید در جریان قرار بگیرد.

نسخه اصلی مطلب تفاوت عکس رنگی و سی تی اسکن را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---