سونوگرافی داپلر رنگی عروق بند ناف و جفت (رد IUGR)

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

زمانی که رشد جنین بسیار کمتر از حالت نرمال باشد، محدودیت رشد داخل رحمی رخ داده است. این موضوع با توجه به اندازه گیری سن بارداری، دور شکم، دور سر جنین و طول ران او تعیین می شود. IUGR می تواند دلایل مختلفی داشته باشد که از مهم ترین آنها می توان به دیابت پیشرفته مادر، کم خونی داسی شکل، سوء تغذیه و عفونت های منتقل شده از مادر به جنین اشاره نمود. از طرفی بیماری های کلیوی، فشار خون بالا، بیماری قلبی، استعمال دخانیات و مصرف داروهای خاص مانند داروهای ضد انعقاد توسط مادر از دیگر دلایل بروز این مشکل می باشد. بروز این اختلال می تواند مشکلات بسیار متعددی را برای جنین ایجاد نماید که شایع ترین آنها کمبود اکسیژن و عدم دریافت مواد غذایی کافی توسط جنین می باشد. به همین دلیل احتمال زایمان طبیعی برای مادر وجود نخواهد داشت.

سونوگرافی داپلر با استفاده از امواج صوتی، میزان و سرعت جریان خون در رگ ها را اندازه گیری می کند. پزشک از این روش برای بررسی جریان خون در بند ناف و مغز جنین استفاده می کند. انتخاب بهترین راه برای کنترل محدودیت رشد داخل رحمی، با توجه به شدت این عارضه و زمان بروز آن خواهد بود. هرچه شدت این عارضه بیشتر و زمان بروز آن زودتر باشد، معمولاً احتمال بروز خطرهای ناشی از آن برای جنین نیز بیشتر است. سونوگرافی داپلر تغییرات الگوی جریان خون را در دوران نوزادی تشخیص می دهد. این تغییرات ممکن است نوزادانی را که دارای مشکلاتی هستند شناسایی کند. سونوگرافی داپلر با همان دستگاه سونوگرافی معمولی انجام می شود و معمولاً در سه ماهه سوم بارداری در زنانی که حاملگی های پرخطر دارند استفاده می شود؛ زیرا به کمک امواج صوتی منعکس شده امکان تعیین سرعت و جهت جریان خون و ضربان قلب جنین وجود دارد. به همین دلیل در بررسی رشد طبیعی جنین و دریافت مناسب خون و مواد مغذی توسط بافت ها مفید است.

عوامل مؤثر بر ایجاد اختلال در رشد جنین

عوامل مختلفی ممکن است موجب عدم وزن گیری کافی جنین شود. در بارداری هایی که هر یک از شرایط زیر را داشته باشند، احتمال IUGR را باید در نظر داشت:

• سوء تغذیه مادر در دوران بارداری
• مادرانی که دچار کم وزنی شدید هستند.
• کمبود مواد غذایی و اکسیژن برای جنین
• اختلالات کروموزومی مانند سندروم داون
• استفاده مادر از سیگار، الکل و مواد مخدر
• عفونت های جنین که از مادر به وی منتقل می شود مانند سیفلیس، سرخجه و …
• برخی از داروهای خاص مانند داروهای ضدانعقاد
• ناهنجاری های جفت، مانند جدا شدن جفت از دیواره رحم یا جفت سرراهی
• تشخیص دوقلویی یا چندقلویی
• بیماری های قلبی، تنفسی مادر مانند فشار خون مزمن و …
• مادرانی که در ارتفاعات خیلی بالا زندگی می کنند.
• ابتلای مادر به دیابت بارداری
• پایین بودن سطح مایع آمنیوتیک
• ناهنجاری در بند ناف
• سابقه داشتن اختلال IUGR در بارداری های قبلی

انواع IUGR

اختلال IUGR عموماً به دو شکل بروز می کند:

1. IUGR قرینه یا اولیه: کاهش اندازه تمام اندام های داخلی جنین
2. IUGR غیرقرینه یا ثانویه: حالتی است که اندازه سر و مغز طبیعی است؛ اما شکم کوچکتر از اندازه لازم است.

فراوانی محدودیت رشد داخل رحمی قرینه، حدود 20 تا 25 درصد از جامعه مبتلایان به IUGR است و نوع غیرقرینه معمولاً تا ماه سوم بارداری تشخیص داده نمی شود.

عوارض اختلال در رشد جنین

تأخیر رشد، کودک را در معرض خطر برخی مشکلات در طول بارداری، زایمان و پس از زایمان قرار می دهد، مشکلاتی نظیر:

• وزن کم هنگام تولد
• افزایش زایمان سزارین
• افزایش هیپوکسی (فقدان اکسیژن در زمان تولد نوزاد)
• افزایش آسپیراسیون مکونیوم (جنین اولین ضایعات روده ی خود را می بلعد) که می تواند باعث اتساع آلوئول ها و عفونت پنومونی و مشکلات تنفسی شود.
• پلی سیتمی (افزایش گلبول های قرمز خون)
• هیپرویسکوزیتی (کاهش جریان خون به علت افزایش تعداد سلول های قرمز خون)
• افزایش خطر بروز مشکلات عصبی
• مدیریت سخت مشکلات حین زایمان طبیعی
• هیپوگلیسمی (قند خون پایین)
• مقاومت کم در برابر عفونت
• پایین بودن نمره ی آپگار (تستی که بلافاصله پس از تولد، شرایط فیزیکی نوزاد را ارزیابی و نیاز به مراقبت های ویژه را تعیین می کند).
• وجود مشکل در حفظ درجه ی حرارت بدن

کاربردهای سونوگرافی داپلر جفت و جنین

• بررسی جریان خون جنین
• بررسی وضعیت سلامت کودک
• اندازه‎ گیری سرعت و کاهش جریان خون در جریان خون نافی جنین
• تشخیص لخته های خونی در جریان خون نافی جنین
• ارزیابی جریان خون جفت و جریان خون در قلب و مغز
• بررسی کافی بودن مواد مغذی و اکسیژن رسیدن به جفت به جفت و از جفت به جنین

سونوگرافی رنگی جنین چگونه انجام میشود؟

سونوگرافی داپلر در دوران بارداری به نوع دستگاه و مرحله بارداری بستگی دارد.

1- سونوگرافی داپلر

این سونوگرافی را می توان به صورت همان زمان با سونوگرافی طبیعی بارداری انجام داد. رادیولوژیست یک ژل بر روی شکم و ناحیه لگن اعمال خواهد کرد. سپس از مبدل اولتراسوند بر روی معده و لگن استفاده می کند، همانطور که در مورد سونوگرافی معمولی نیز استفاده می شود.

2- داپلر از طریق واژینال

در این روش، پروب داپلر در داخل واژن قرار می گیرد. این روش به که پزشک کمک می کند بارداری خارج از رحم را بررسی کند.

3- داپلر جنینی

این دستگاه دستی است که برای نظارت بر ضربان قلب جنین مورد استفاده قرار می گیرد.

عوارض جانبی سونوگرافی داپلر

هیچگونه مدرکی دال بر خطرات انجام سونوگرافی داپلر در مورد مادر و جنین وجود ندارد. یکی دیگر از دلایل بی خطر بودن سونوگرافی داپلر، این است که امواج فراصوتی که در سونوگرافی داپلر کاردیوتوگرافی (صوتی) برای گوش دادن به ضربان قلب جنین استفاده می شود، شدت کمی دارد و تا زمانی که توسط افراد آموزش دیده و حرفه ای انجام می گیرد، بی خطر است. در هفته های نخست بارداری، انجام سونوی داپلر واژینال توصیه نمی شود.

هزینه سونوگرافی داپلر

هزینه سونوگرافی داپلر بر اساس مصوبات وزارت بهداشت می باشد؛ اما به دلیل ارائه خدمت متعدد در مراکز گوناگون هزینه سونوگرافی داپلر به صورت دقیق مشخص نمی باشد و در مراکز درمان متعدد هزینه سونوگرافی داپلر متغیر است .