دیابت نوعی بیماری است که در طی آن بدن توانایی تولید یا استفاده بهینه از انسولین برای تنظیم قند خون را ندارد. در این بیماری به دلیل اینکه قند خون از جریان خون جمع آوری نمی شود، می تواند در دراز مدت آسیب هایی جدی برای بخش های مختلف بدن ایجاد کند. قند خون بالا می تواند به آسیب قلبی، کلیه ها و رگ های خونی منجر شود. یکی از اندامی که از آسیب های دیابت مصون نیست، چشم ها هستند که دیابت می تواند به آسیب های غیرقابل جبران در آنها منجر شود اما نکته قابل توجه این است که حدود ۹۰ درصد از مواردی که فرد دیابتی بینایی خود را از دست می دهد قابل پیشگیری هستند. این مسئله اهمیت توجه به سلامت چشم و وضعیت آن در افراد دارای بیماری دیابت را خاطر نشان می شود. لازم است افراد دیابتی، حتی در صورتی که علائمی از مشکلات بینایی را نشان نمی دهند بصورت سالانه تست بینایی انجام دهند. بیماری های چشمی مرتبط با دیابت انواع مختلفی دارند که در ادامه به شایع ترین آنها اشاره شده و علائم هر کدام بیان می گردند.

بیماری های چشمی مرتبط با دیابت

رتینوپاتی دیابتیک

این بیماری زمانی ایجاد می شود که سطح بالای قند خون باعث می شود تا رگ های خونی موجود در شبکیه چشم ورم کرده و دچار پارگی شوند و یا رگ های خونی مسدود شوند که در این حالت از عبور جریان خون جلوگیری می شود. در برخی موارد نیز رگ های جدید خونی در شبکیه رشد می کنند. همه این موارد می توانند به اختلال در بینایی منجر شوند. این بیماری در دو شکل بروز می کند:

شکل NPRD بیماری رتینوپاتی : این حالت در بسیاری از افرادی که به دیابت مبتلا هستند مشاهده می شود و مرحله اولیه بروز رتینوپاتی است. در این حالت، رگ های خونی شبکیه متورم شده و نشت می کنند که موجب ورم شبکیه چشم می شوند. در برخی موارد نیز رگ های خونی شبکیه مسدود می شوند، در نتیجه خون کافی به شبکیه نمی رسد.

شکل PDR رتینوپاتی دیابتیک : این حالت، شکل پیشرفته رتینوپاتی است که در طی آن رگهای خونی جدید در شبکیه رشد می کنند. این رگ های جدید که شکننده هستند، می توانند موجب جریان نشت خون به زجاجیه چشم شوند که در حالت خفیف، لکه های تیره و درحالت شدید آن، مسدودشدن کامل بینایی و نابینایی بروز می کند.

علائم رتینوپاتی دیابتیک

گاهی ممکن است که این بیماری وجود داشته باشد اما فرد از آن خبردار نباشد زیرا در مراحل اولیه معمولا علائم قابل درکی ایجاد نمی کند. در صورتی که این بیماری پیشرف کند ممکن است علائم زیر بروز کنند:

• مشاهده ذرات شناور در هوا
• تاری دید
• تغییر وضعیت موقتی دید از حالت دید تار به دید واضح و برعکس
• مشاهده نقاط تیره یا بدون تصویر در میدان دید
• کاهش دید در تاریکی
• محوشدن رنگ ها
• از دست دادن بینایی

معمولا علائم رتینوپاتی دیابتیک در هر دو چشم بروز می کنند و افرادی که سابقه بیشتری در دیابت دارند احتمال بیشتری برای بروز این بیماری خواهند داشت.

ادم ماکولار دیابتیک

ادم ماکولار زمانی ایجاد می شود که مایعات در بخش ماکولار شبکیه تجمع می یابند. این تجمع باعث ورم شبکیه می شود. در نتیجه بروز ادم ماکولار بینایی دچار اختلال شده و اجسام بصورت تار دیده شده و رنگ ها محو می گردند. در صورتی که این بیماری به موقع تشخیص داده نشده و درمان نشود می تواند به از دست رفتن دائمی بینایی منجر شود.

علائم ادم ماکولار دیابتیک

تاری دید و یا مواج در مرکز یا نزدیک مرکز میدان دید: این علائم از اولین نشانه های بروز این بیماری است.

• رنگ ها بصورت غیرطبیعی مشاهده شده و یا محو می شوند.
• خواندن مطالب سخت می شود.

در صورتی که هرکدام از این علائم در فرد وجود داشته باشد لازم است تا فرد در سریع ترین زمان ممکن به پزشک متخصص مراجعه نماید زیرا ادم ماکولار می تواند به کاهش شدید بینایی یا نابینایی کامل منجر شود.

آب مروارید چشم ناشی از دیابت

آب مروارید چشم زمانی ایجاد می شود که پروتئین های عدسی چشم تخریب می شوند و در نتیجه آن، عدسی حالت غیرشفاف می گیرد و بینایی با اختلال مواجه می شود. در آب مروارید دیابتیک، قند خون موجب این آسیب ها می شود و برای رفع این مشکل ممکن است لازم باشد تا عدسی های تارشده با جراحی از چشم در آورده شوند. در صورتی که فرد قند خون خود را کنترل کند می تواند تا حد زیادی از تاری دید دائمی خود جلوگیری کند.

علائم آب مروارید چشم

برخی از علائم آب مروارید چشم شامل موارد زیر است:

• تاری دید
• دودیدی (مشاهده همزمان دو تصویر از یک جسم منفرد)
• حساسیت شدید و بیش از اندازه به نور
• مشکل بینایی در تاریکی
• احساس نیاز به نور بیشتر در هنگام مطالعه
• مشاهده رنگ های روشن به صورت تار یا به رنگ زرد

گلوکوم بینایی دیابتیک

چشم به صورت پایداری به تنظیم محیط آبی خود می پردازد و لازم است تا همان مقداری که محلول آبی به درون آن جریان می یابد، به همان اندازه نیز از درون آن خارج شود تا فشار مایع داخل چشم ثابت باقی بماند. گاهی تخلیه مایع درون چشم با همان سرعتی که مایع به درون چشم جریان می یابد صورت نمی گیرد. گلوکوم بینایی مجموعه ای از مشکلات مربوط به بینایی هستند که در آن‍ها عصب بینایی دچار آسیب می شوند. علت این آسیب های عصبی افزایش فشار مایعات داخل چشم به عصب بینایی در اثر اختلال در تخلیه مایع درون چشم است. آسیب عصب بینایی می تواند به از دست رفتن دائمی بینایی منجر شود. ابتلا به دیابت احتمال بروز گلوکوم بینایی را دو برابر می کند.

علائم معمول گلوکوم بینایی

شایع ترین علائم گلوکوم بینایی موارد زیر هستند:

• تاری دید ناگهانی
• درد شدید در چشم ها یا پیشانی
• سرخی چشم ها
• کاهش بینایی یا تاری دید
• دیدن تصاویر رنگین کمانی و هاله های نورانی
• سر درد
• استفراغ
• حالت تهوع

علاوه بر بیماری های ذکرشده که شایع ترین بیماری های چشم مرتبط با دیابت هستند، مشکلات دیگری نیز ممکن است ایجاد شوند. تغییر سریع و شدید میزان قند خون می تواند شکل عدسی چشم را تحت تاثیر قرار دهد و تاری دید ایجاد کند. در این حالت با بازگشت قند خون به حد طبیعی، وضعیت بینایی بهبود می یابد. بنابراین قبل از تجویز عینک بهتر است قند خون افراد دیابتی چک شود تا مناسب ترین لنز برای این افراد استفاده شود.

چگونه از آسیب های چشم ناشی از دیابت جلوگیری کنیم؟

برای پیشگیری از آسیب های چشم ناشی از دیابت، لازم است تا همواره قند خون در مقدار مناسب تنظیم گردد. برای این کار باید از توصیه های پزشک پیروی کرده و از مواد غذایی مناسب به همراه فعالیت کافی و ورزش استفاده گردد. بررسی و آزمایش چشم سالانه توسط پزشک متخصص نیز بسیار مهم است و نباید این آزمایشات به تاخیر انداخته شوند زیرا عدم آزمایش به موقع چشم می تواند آسیب های جبران ناپذیری در پی داشته باشد.

نسخه اصلی مطلب بیماری های چشمی مرتبط با دیابت را در سایت دکتر بهرام اشراقی بخوانید.

---