کورتون که به آن استروئید (کورتیزون یا کورتیکواستروئیدها) گفته می شود ترکیباتی هستند که به شکل طبیعی به وسیله غده فوق کلیوی و تحت عنوان هورمون کورتیزول تولید می شود و از اثرات آن باید به کم شدن التهاب، مهار نسبی سیستم ایمنی بدن، تقسیم سلولی و ساخت DNA اشاره کرد. در زمینه پزشکی و جهت استفاده های متعدد داروهای استروئیدی توسط انسان و مشابه با کورتیزون بدن تحت عنوان کورتیکواستروئید ابداع شده است و به شکل های مختلفی مانند خوراکی، تزریقی، پماد، اسپری و قطره برای بیماران استفاده می شود که استفاده از هر یک از آنها بستگی به نوع و شدت بیماری دارد. کورتیکواستروئیدها با حضور در سیستم ایمنی بدن، مانع تولید موادی مانند پروستاگلاندین ها (prostaglandins) در بدن می شوند. این مواد در بدن حساسیت و التهاب ایجاد می کنند. این دارو مانند هر داروی دیگری، ممکن است عوارض جانبی مضری هم داشته باشد. در ادامه به عوارض مصرف کورتون بر پوست پرداخته می شود.

انواع کورتون

کورتیکواستروئیدها که به نام کورتون نیز شناخته می شوند بر اساس قدرتشان گروه بندی می شوند.

• کورتیکواستروئیدهای بسیار قوی: کلوبتازول (Clobetasol)، هالوبتازول (Halobetasol)
• کورتیکواستروئیدهای قوی: دزوکسی متازون (Desoximetasone)، هالسینوناید (halcinonide)، تریامسینولون (Triamcinolone)
• کورتیکواستروئیدهای متوسط: بتامتازون (betamethasone)، فلوئوسینولون (Fluocinolone)، فلوتیکازون (Fluticasone)، مومتازون (Mometasone)
• کورتیکواستروئیدهای ضعیف: هیدروکورتیزون (Hydrocortisone)

روشهای کاهش عوارض کورتون

• به هیچ وجه کورتون نباید به طور ناگهانى قطع شود و کاهش میزان آن و قطع آن باید تحت نظر پزشک انجام شود.
• به هنگام رو به روشدن با استرس هاى شدید و پیش از جراحى هاى کوچک یا بزرگ، موضوع را به آگاهى پزشک خود برسانید تا به طور موقت میزان کاربرد دارو را افزایش دهد.
• ازآنجا که کورتون میتواند باعث پوکى استخوان گردد، به ویژه در روزهاى نخست کاربرد آن، بنابراین براى پیشگیرى از پوکى استخوان موارد زیر پیشنهاد میشود:

1. مصرف کلسیم به میزان 1000 تا 1500 میلى گرم روزانه (یک لیوان شیرمعادل 300 میلى گرم کلسیم دارد) بیماران لوپوس با درگیرى کلیه و ازدیاد فشارخون در مورد مصرف لبنیات با پزشک معالج خود مشورت نمایند.
2. مصرف ویتامین D (دى) تحت نظر پزشک معالج
3. انجام ورزش منظم به ویژه پیاده روى
4. داشتن رژیم غذایى کم نمک
5. استفاده از داروهاى ضد پوکى استخوان به صورت پیشگیرانه با تجویز و تحت نظر پزشک معالج

• مصرف کورتون میتواند افزایش چربى هاى خون را درپى داشته باشد، بنابراین براى کاهش این پیامد ناخواسته پیشنهاد میشود:

1. داشتن رژیم غذایى کم چرب
2. اندازه گیرى وکنترل کردن چربى خون در ابتداى مصرف کورتون و سپس هر یک سال

• مصرف کورتون میتواند باعث افزایش قند خون شود بنابراین براى کاهش این عارضه موارد زیر توصیه میشود:

1. رعایت رژیم غذایى مناسب
2. اندازه گیرى قند خون هرچند وقت یکبار در طی مصرف کورتون با دستور و صلاحدید پزشک معالج

• مصرف کورتون میتواند فشارخون را بالا ببرد، بنابراین براى کاهش این پیامد پیشنهاد میشود:

1. رژیم غذایى کم نمک داشته باشید
2. اندازه گیرى کردن فشار خون در هر دیدار با پزشک معالج

• کاربرد کورتون به ویژه در اندازه هاى زیاد میتواند سبب افزایش خطر عفونت شود بنابراین براى کاهش این پیامد موارد زیر پیشنهاد میشود:

1. پیشنهاد میشود واکسن آنفلوآنزا سالانه زده شود. با دستور و صلاحدید پزشک معالج
2. از تماس با افراد داراى عفونت هاى ویروسى و حضور در محل هاى شلوغ به ویژه در فصل زمستان جلوگیرى شود.
3. پیشنهاد میشود در صورت بروز هر گونه تب، هر چه زودتر به پزشک خود مراجعه داشته باشید.

• کاربرد کورتون میتواند سبب ایجاد آتروفى (ضعف) در ماهیچه هاى بدن شود بنابراین براى کاهش این پیامد پیشنهاد میشود:

1. انجام ورزش هاى کششى براى پیشگیرى از آتروفى عضله
2. عوارض مصرف کورتون نباید سبب نگرانى بیماران شود؛ به هیچ وجه کورتون نباید به طور ناگهانى قطع شود و کاهش میزان آن و قطع آن باید تحت نظر پزشک معالج انجام شود.

افراد منع از مصرف کورتون

برخی افراد بهتر است در مصرف این داروها محتاط باشند، از جمله:

• سالمندان: این داروها در سالمندان مبتلا به فشار خون بالا و پوکی استخوان باعث بروز عوارض جانبی بیشتری می شود. شانس احتمال ابتلا این بیماری در زنان شایع تر است.
• کودکان: مصرف کورتیکواستروئیدها می تواند منجر به سرخک یا آبله مرغان شود.
• زنان شیرده: کورتیکواستروئیدها با تأثیر در شیر مادر می تواند باعث تأخیر در رشد کودکان شود.

عوارض کورتون بر پوست

تغییرات پوستی از عوارض شایع مصرف استروئیدها است. مهم ترین این عوارض عبارتند از:

1. خطوط بنفش رنگ در ران و بازو و شکم و باسن که بعد از مدتی سفید رنگ می شوند.
2. پوست چرب
3. آکنه
4. خطوط بنفش رنگ پوستی از علائم مصرف زیاد استروئید است.
5. نازک شدن پوست
6. کبود شدن پوست به راحتی و بعد از ضربات ملایم
7. در بیماران با مصرف کورتون، زخم های پوستی دیرتر خوب می شوند.

نسخه اصلی مطلب از عوارض کورتون بر پوست چه میدانید؟ را در سایت دکتر علیرضا واعظ شوشتری بخوانید.

---