سونوگرافی TCD چگونه انجام میشود؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

TCD مخفف “TransCranial Doppler sonography” میباشد و به معنای سونوگرافی داپلر است که در اصطلاح به سونوگرافی داپلر به معنای یک گوشی پزشکی برای مغز گفته میشود. اساس کار سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD) متفاوت با بقیه انواع سونوگرافی ها است و به این صورت است که امواج اولتراسونیک توسط دستگاه TCD از طریق یک پروب کوچک روی جمجمه بیمار گذاشته میشود و امواج به رگهای خونی مغز میرسد. این امواج پس از برخورد با شریانهای خونی بر اساس میزان و سرعت جریان خون توسط دستگاه TCD به صورت تصویر و صدا برگردانده میشود و روی مانیتور دستگاه سونوگرافی داپلر مشخص میشوند.

برای بررسی جریان خون مغز در سونوگرافی TCD از شاخص هایی مانند سرعت متوسط جریان خون مغز و شاخصهای مقاومت عروق مغزی استفاده می شود. در تنگی عروق مغز و کاروتید سرعت متوسط جریان خون مغز (MFV) و PI افزایش می یابند. این نشانه هشدار برای بررسی های کامل تر و شروع پیشگیری از بروز سکته مغزی در محدوده عروق خونی تنگ می باشد. سونوگرافی داپلر بهترین روش بررسی عروق مغز و کاروتید است؛ چراکه مزیت اصلی TCD (سونوگرافی داپلر مغز) نسبت به سایر روشهای بررسی عروق مغز غیر تهاجمی بودن آن است و بر خلاف روشهای دیگر مثل آنژیوگرافی و سیتی آنژیوگرافی مغز نیاز به تزریق ماده حاجب ندارد. متخصص مغز و اعصاب با آنالیز و تفسیر اطلاعات به دست آمده از سونوگرافی داپلر مغز در صورت وجود سفتی یا تنگی رگها بهترین اقدامات پیشگیری کننده از سکته مغزی را شروع می کند؛ چرا که درمان تنگی رگهای مغز بعد از سکته مغزی سخت است و در بسیاری موارد غیر قابل ترمیم و درمان میباشند و از این جهت سونوگرافی داپلر TCD در پیشگیری از سکته مغزی بسیار مؤثر است.

علل انجام سونوگرافی TCD

1- جهت بررسی اختلالات عروقی مغز مثل تنگی یا گرفتگی رگهای مغز و کاروتید در افرادی که سابقه سکته مغزی و حوادث عروقی مغز داشته اند و یا در معرض خطر آن هستند مانند افراد مبتلا به:

• دیابت
• فشار خون بالا
• چاقی
• چربی خون بالا

سونوگرافی داپلر مغز به عنوان تست غربالگری خونرسانی مغز توصیه می شود.

2- بررسی علت سرگیجه به خصوص در افراد مسنی که ممکن است سرگیجه ناشی از نارسایی جریان خون مغز باشد.

3- در کودکانی که کم خونی سلول داسی شکل دارند جهت ارزیابی جریان خون مغز و کاهش ریسک سکته مغزی در اثر گرفتگی عروق مغز، سونوگرافی داپلر نقش بسزایی دارد.

4- در کسانی که دچار خونریزیهای ساب آراکنوئید مغزی شده اند جهت ارزیابی اسپاسم عروق مغز از سونوگرافی داپلر استفاده میشود.

آمادگی قبل از انجام سونوگرافی TCD

برای انجام TCD نیاز به آمادگی خاصی نیست و فقط توصیه میشود 2 ساعت قبل از انجام سونوگرافی داپلر از مصرف مواد حاوی نیکوتین مثل سیگار و قلیان خودداری شود؛ چون ممکن است باعث انقباض عروق خونی مغز شود و نتایج غیر مطلوبی نشان دهد.

روش انجام سونوگرافی TCD

روش کار این سونوگرافی با سونوگرافی های دیگر کاملاً متفاوت می باشد. در این روش بیمار به پشت دراز می کشد سپس پروب میکروفونی شکل مخصوص دستگاه داپلر ترانس کرانیال (TCD) بر روی سر بیمار قرار داده می شود تا امواج فراصوتی را به داخل رگهای مغز منتقل نماید و میزان سرعت و جریان خون را بررسی کند. پاسخ را به صورت صدا و تصویر در صفحه مانیتوری کوچک در اختیار پزشک متخصص قرار دهد. از آنجا که استخوان های جمجمه مانع عبور مقدار زیادی از امواج اولتراسوند می شوند، مناطقی از جمجمه که دارای ضخامت کمتری هستند و کمترین اعوجاج را نسبت به این امواج دارند (به نام پنجره های انسداد)، باید برای تجزیه و تحلیل استفاده شوند، به همین دلیل، اندازه گیری در ناحیه ای بالاتر از قوس گونه، از طریق چشم، زیر فک و از پشت سر انجام می شود.

کاندید مناسب انجام سونوگرافی TCD

علاوه بر اینکه پزشک، بیماران را برای تشخیص برخی ناهنجاری ها به سونوگرافی داپلر فرا می خواند لازم است که برخی از بیماران و یا افراد به طور دوره ای و در یک فاصله زمانی مناسب به انجام این تست بپردازند، این افراد شامل:

• کسانی که یک بار و یا بیشتر دچار سکته مغزی شده اند و با مواردی همچون آنژیوگرافی و یا استنت گذاری به درمان و یا پیشگیری از سکته پرداخته اند.
• افراد با افزایش سن در معرض گرفتگی عروق قرار می گیرند، بنابراین بهتر است برای چکاپ به پزشک و دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنند و این تست را انجام دهند.
• کسانی که با انجام این تست متوجه گرفتگی در رگ خود شده اند و تحت درمان دارویی برای از بین بردن آن پلاک و گرفتگی قرار دارند بهتر است در زمانهای مشخصی این سونوگرافی داپلر و تی سی سی دی را انجام دهند.
• افرادی که سیگاری هستند و نتوانستند آن را ترک کنند بهتر است تا برای بررسی رگهای مغز، تست تی سی سی دی را انجام دهند.

موارد منع انجام سونوگرافی TCD

این سونوگرافی هیچگونه اشعه مضری ندارد و کاملاً بی خطر است و در زمانی که خانم باردار دچار مشکلاتی چون مشکلات عروقی گردید می تواند بدون هیچ ترس و دلهره ای تحت انجام این سونوگرافی قرار گیرد؛ چراکه هیچ خطری برای مادر و جنین نخواهد داشت. داپلر کرانیال (TCD) برای بیمارانی که در یک یا دو ماه گذاشته جراحی های مربوط به چشم مانند اصلاح چشم با لیزر، درمان کاتاراکت و یا تعویض قرنیه داشته اند، قابل انجام نمی باشد.

عوارض جانبی سونوگرافی TCD

مطالعات نشان داده است که سونوگرافی خطرناک نیست و عوارض جانبی مضرى ندارد. علاوه بر این، سونوگرافی از اشعه ایکس استفاده نمی کند، بنابراین انجام سونوگرافی داپلر عروق مغز و کاروتید کاملاً بی خطر است.

هزینه سونوگرافی مغز

هزینه سونوگرافی با توجه به عواملی مانند نوع سونوگرافی، نوع بیمه، نوع کالای مصرفی و … تعیین می گردد.