گامانایف ( Gamma Knife) دستگاهی است که با استفاده از پرتو گاما در جراحی مغز و اعصاب از آن استفاده میشود. ناهنجاری های مغزی مانند تومورها و تغییرات عروق مغزی به صورت AVM که قبلاً با جراحی یا رادیوتراپی درمان می شدند، در حال حاضر با استفاده از گامانایف به عنوان یک روش غیر تهاجمی Stereotactic Radiosurgery استفاده میشود .گامانایف در واقع به جراح مغز و اعصاب این امکان را می دهد که جراحیهای مغز را بدون استفاده از تیغ جراحی و فقط با استفاده از پرتو انجام دهد.

اشعه مورد استفاده در گاما نایف از ۲۰۱ چشمه ازهم جدا تولید می شود و با استفاده از DOSE PLANNING به یک باریکه اشعه بسیار کنترل شده به هدف مورد نظر در مغز تابیده میشود. این کار توسط کامپیوترهای بسیار سریع محاسبه میشود.

اشعه تابشی دقیقاً بر اساس موقعیت اندازه و شکل هدف محاسبه می شود بطوریکه هدف را کاملاً نابود کرده ولی بر روی بافتهای سالم اطراف کمترین اثر را می گذارد. در این روش بیمار هیچگونه دردی را احساس نمی کند و می تواند خیلی زود پس از جراحی فعالیتهای عادی خود را از سر بگیرد.

جراحی گامانایف چیست؟

جراحی گامانایف نوعی پرتودرمانی است که با ابزار مشخصی بدون جراحی و ایجاد برش جراحی مغز و اعصاب را انجام می دهند. در این روش غیر تهاجمی، دوز مشخصی از پرتوی گاما به طور دقیق به قسمتی از مغز تابیده می شود. انرژی حاصل از این پرتو، تومور مغزی را از بین می برد و رگ هایی که باعث تغذیه این تومورها می شود را مسدود می کند. گامانایف همچنین می تواند برخی از اختلالات مغزی، مانند بیماری پارکینسون را نیز درمان کند. گامانایف برخلاف اسم خود از هیچ چاقو یا تیغ جراحی برای ایجاد برش استفاده نمی کند. میزان انرژی حاصل از پرتوهای گاما به حدی است که می تواند مانند یک تیغ و چاقوی جراحی عمل کند. گامانایف برای برخی از بیماران جایگزین مناسبی برای عمل جراحی مغز است.

علت انجام جراحی مغز با پرتوی گاما

1. تومورهای خوش خیم مغزی :

1. آکوستیک نوروما/ شوانوما (Acoustic Neuromas)
2. مننژیوما (Meningioma)
3. آدنوم های هیپوفیز ( Pituitary tumors)
4. همانژیوبلاستوما (Hemangio blastomas)
5. کوردوما (Chordomas)
6. تومورهای پینه آل (Pineal tumors)

2. تومورهای بدخیم مغزی

1. متاستاز (Metastases)
2. تومورهای گلیال ( Glial tumors)
3. ملانوم چشمی (Ocular melanomas)
4. کرانیوفارنژیوما

3. ناهنجاری های عروقی مغز

• ناهنجاری های شریانی وریدی (AVM , AVF)
• ناهنجاری های کاورنوس (Cavernous Malformations)
• بیماری های عملکردی اعصاب (Functional Disorders)
• دردهای مقاوم به درمان (Intractable pain)
• نورالژی عصب تری ژمینال (Trigeminal neuralgia)

مزایای جراحی گامانایف

از میان مهم ترین مزایای گامانایف می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ایمنی بالا
• دقت بیشتر
• هزینه کم نسبت به عمل جراحی
• درمان مؤثر برخی از ضایعاتی که با جراحی درمان ناپذیرند.
• نیاز نداشتن به تراشیدن سر برای جراحی
• عدم نیاز به باز شدن جمجمه
• عدم نیاز به بیهوش کردن بیمار
• نداشتن عوارض جانبی خطرناک
• دوره نقاهت کوتاه
• مدت کوتاه جراحی و ترخیص بعد عمل

نحوه انجام جراحی گامانایف

برای انجام دادن عمل گامانایف در مرحله اولیه، یک فرم روی سر بیمار قرار داده می شود تا سر در حالت کاملاً ثابت قرار بگیرد و امکان تکان خوردن آن وجود نداشته باشد. در مرحله بعدی با استفاده از ام آر آی و اسکن به خوبی محل دقیق سلول های آسیب دیده را تعیین می کنند تا با ساطع کردن دقیق پرتوها روی سلول های آسیب دیده، سلول ها از بین بروند. در مرحله نهایی از یک قاب روی سر استفاده می کنند و عمل پرتودرمانی را روی نقاط آسیب دیده مغز شروع می کنند. این عمل در صورت انجام شدن به روش صحیح می تواند تمامی DNA های آسیب دیده را به صورت کامل از بین ببرد و سلول های سرطانی را ریشه کن کند.

اقدامات قبل از جراحی گامانایف

• قبل از شروع عمل، یک قاب سبک با چهار پین به سر وصل خواهد شد. این قاب سر را در طی پرتودرمانی ثابت نگه می دارد و به عنوان یک نقطه مرجع برای تمرکز پرتوها عمل می کند.
• در طی این فرآیند احتیاج به تراشیده شدن موهای سر نیست؛ اما ممکن است موهای فرد با یک شامپوی مخصوص شسته شود.
• گیرنده های بی حسی در چهار مکان (دو نقطه روی پیشانی و دو مورد در پشت سر) به پوست سر وصل می شوند تا پین ها در آن قرار گیرند.
• پس از اتصال قاب سر، اسکن تصویربرداری مغز انجام می شود تا محل تومور یا ناهنجاری های دیگر تشخیص داده شود.

مراقبتهای بعد از جراحی گامانایف

جراحی گامانایف از نظر فرآیندی فرقی با سایر پرتودرمانی ها ندارد. به محضی که قادر به نوشیدن باشید سرم دست شما را باز خواهند کرد. هر زمان قادر به خوردن و آشامیدن باشید می توانید غذا بخورید. احتمالاً تا مدتی بعد از جلسه سردرد و حالت تهوع دارید که در صورت نیاز پزشک برای شما داروهای مناسب را تجویز خواهد کرد. در صورت شدت علائم ممکن است لازم باشد چند ساعت در مرکز درمانی اقامت داشته باشید.

خطرات و عوارض احتمالی گامانایف با امواج رادیویی

امکان عوارض جانبی در این روش درمانی نسبت به جراحی باز، رادیوتراپی اکسترنال و روش های مشابه درمانی بسیار پایین بوده و حداقل ممکن است. با استفاده از گامانایف از خطرات جراحی سنتی مغز، از قبیل خونریزی، عفونت و یا سکته مغزی جلوگیری می شود؛. اما ممکن است به میزان بسیار محدودی در بعضی از بیماران بر حسب نوع ضایعه عوارضی تا چند روز بعد از درمان مشاهده شود: مانند سردرد، سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ.

نسخه اصلی مطلب علت انجام جراحی مغز با پرتوی گاما را در سایت دکتر احمد شکرچی زاده بخوانید.

---