لیزر درمانی که به نام درمان نوری نیز شناخته می شود، روشی از درمان است که از انواع خاصی از پرتوهای نوری، برای تعامل با بافت مورد نظر استفاده می کند. درمان های لیزری اثربخش بوده و مزیت های حاصل از آنها، طولانی مدت می باشند و برای رفع کردن درد و پیشبرد بهبودی در انواع مختلفی از شرایط پزشکی مانند مشکلات اسکلتی، عضلانی، آرتروز، آسیب های ورزشی، زخم ها و بیماری های مزمن یا دژنراتیو، کاربرد دارد.

نور لیزر درمانی انرژی الکترومغناطیس است که به صورت فوتون به بدن تابش می شود، دسته فوتون های نور در یک راستا و کنار هم باقی می مانند. لیزر به صورت کلی به دو گونه لیزر کم توان و یا Low level laser و لیزر پر توان و یا High power laser دسته بندی می شود. تفاوت این دو گونه در عمق نفوذ و انرژی تابش آنها می باشد. روش عمل این دستگاه به این صورت می باشد که منبع نور در برابر پوست قرار می گیرد و فوتون ها به چند سانتی متری نفوذ کرده و توسط میتوکندری جذب می شود.

این انرژی، پاسخ مثبت فیزیولوژیک ایجاد می کند. لیزر کم توان اثر ضد درد و بیولوژیک دارد باعث تسکین دردها، سختی مفاصل و ناتوانی در بیماران مبتلا به آرتروز می شود. لیزر پرتوان می تواند به نسبت لیزرهای پیشین (همان لیزر کم توان) به عمق بیشتری از بافت نفوذ یابد و انرژی بیشتری را به منطقه درمانی برساند و اثر بخشی بیشتر و دوره درمان کوتاهتری داشته باشد. لیزر پرتوان ۵۲ برابر پر توان تر از لیزرهای متداول و عمق نفوذ مؤثر آن بیش از ۶ سانتیمتر می باشد در حالیکه لیزرهای متداول سرد یا کم توان عمق نفوذ مؤثر آنها نیم سانتیمتر است و بیشتر در درمان های بافت های سطحی و کوچک می توانند سودمند باشند.

لیزر کم توان چیست؟

لیزر کم توان برای درمان مجموعه ای از مشکلات برای سال های طولانی مورد استفاده قرار گرفته و کل قدرت خروجی آن بین 25 تا 500 مگاوات است و سطح نفوذ کمتر از نیم سانتی متر می باشد. این نوع لیزرها معمولاً به عنوان لیزر کم توان شناخته می شوند. در این شرایط به خاطر سطح پایین قدرت خروجی، لیزر کم توان فقط می تواند به نیم سانتی متر از بدن نفوذ کرده و طول مدت درمان با این روش در حدود 1 تا 2 ساعت است. به این ترتیب معمولاً از این روش در شرایطی استفاده می شود که نیاز به درمان پوست و لایه زیر آن همچون رباط ها و اعصاب سطحی در ناحیه دست ها، پاها، آرنج ها و زانوها وجود داشته باشد. در حقیقت لیزر کم توان تأثیری بر درمان شرایط مفصل، عضله، عصب، استخوان یا وضعیت دیسک های نخاعی ندارد؛ زیرا این ساختارها در لایه های عمیق تر بدن قرار دارند، بنابراین لیزر کم توان اغلب به عنوان روش استاندارد لیزر درمانی مورد توجه قرار می گیرد.

لیزر پرتوان چیست؟

در این شرایط قدرت پرتو خروجی بین 1 تا 12000 مگاوات بوده (24 بار قوی تر از لیزر کم توان) و عمق نفوذ لیزر بیش از 4 سانتیمتر می باشد. امروزه استفاده از لیزر پرتوان برای درمان تمام مشکلاتی که در شرایط عادی با لیزر کم توان تحت درمان قرار گرفته و بسیاری از شرایطی که با لیزر کم توان قابل درمان نیستند، امکان پذیر می باشد. به دلیل اینکه لیزر پرتوان می تواند به بافت های عمیق بدن نفوذ کند، بخش زیادی از عضلات، رباط ها، تاندون ها، مفاصل، اعصاب و بخش های زیر پوست را با استفاده از این روش می توان تحت درمان قرار داد.

به علت قدرت بیشتر لیزر پرتوان، طول مدت درمان در هنگام استفاده از آن به طور چشمگیر کاهش می یابد. همان طور که قبلاً بیان شد، درمان با لیزر کم توان اغلب نیازمند طول مدت درمان 60 تا 120 دقیقه ای برای دستیابی به نتایج مورد نظر می باشد. به این ترتیب لیزر پرتوان مقدار بیشتری از پرتوی لیزر را در یک مدت زمانی متناسب در اختیار بدن قرار می دهد.

کاربردهای لیزرهای درمانی

1. تسریع فرایند ترمیم و رشد سلولی: فوتون های تابش شده نور به درون بافت نفوذ کرده و انرژی سلول را افزایش می دهد تا بتواند مواد مغذی بیشتری جذب کند و رشد کند. هنگامی که تاندون ها، رباط ها، استخوان ها و ماهیچه ها در معرض اشعه قرار بگیرند ترمیم آنها افزایش می یابد.
2. بهبود عملکرد اعصاب: کند شدن عملکرد اعصاب در بافت آسیب دیده باعث بیحسی و ایجاد اختلال در اندام می شود. لیزر به فرایند وصل شدن دوباره اعصاب به صورت سریع تر کمک می کند.
3. بهبود فعالیت عروق: لیزر باعث ایجاد مویرگ جدید در بافت آسیب دیده می شود.
4. ترمیم سریع زخم: لیزر تولید فیبرو بلاست را که واحد سازنده کلاژن است تحریک می کند.
5. اثر ضد درد: روی سلول های عصبی تأثیر مفید دارد و باعث کاهش درد انتقال یافته توسط این سلول ها به مغز و کاهش حساسیت عصب می شود. همچنین در کشیدگی و پیچ خوردگی عضلانی نیز مؤثر است.

هر چند امروزه چهار طبقه بندی مختلف برای لیزر (کلاس 1 تا کلاس ۴) وجود دارد، فقط لیزر کم توان و لیزر پرتوان دارای مزایای درمانی برای بیماران است.

عوامل تأثیرگذار بر اثربخشی لیزر درمانی

مسئله با اهمیت درباره لیزر درمانی قدرت درمان است. مهم ترین عامل تأثیرگذار بر اثربخشی لیزر درمانی قدرت خروجی دستگاه است. این مسئله به دلایل زیر از اهمیت خاص برخوردار است:

1. عمق نفوذ: هر چه قدرت لیزر بیشتر باشد، میزان نفوذ آن به بافت های بدن بیشتر است و به این ترتیب درمان بافت های عمیق تر در بدن از طریق آن امکان پذیر می شود.
2. زمان درمان: قدرت بیشتر با دوره درمان کوتاه تر ارتباط دارد.
3. تأثیرات درمانی: هر چه قدرت پرتو بیشتر باشد، لیزر برای درمان شرایط جدی تر و درد و ناراحتی مربوط به آن از اثربخشی بالاتر برخوردار است.

لیزر چگونه عمل می کند؟

درمان لیزر در فیزیوتراپی، یک فرایند شیمیایی عکس می باشد. لیزر، توانایی سلول ها را دریافت اکسیژن و مواد مغذی و رد کردن مواد زائد و سموم، بالا می برد. این نوع لیزر همچنین نفوذپذیری سلول را افزایش می دهد که باعث کاهش چشمگیری در تورم، درد و التهاب می گردد. این فوتون های قدرتمند با کروموفورها در میتوکندری سلول ها واکنش نشان می دهند تا آدنوزین تری فسفات (ATP)، انرژی شیمیایی مورد نیاز برای بهبودی و جوانسازی را تولید کنند. این فرایند، التیام و بازیابی عملکرد بدن را با تبدیل انرژی نوری به انرژی بهبودی، سرعت می بخشد.

موارد منع استفاده از لیزر کم توان و لیزر پرتوان

تعداد بسیار کمی از درمان های قدرتمند و اثبات شده، با خطرات کمی همراه است. یکی از این درمان ها شامل لیزر است. خطرات احتمالی استفاده از لیزر درمانی در فیزیوتراپی، عموماً برای ایمنی بافت های اطراف تحت درمان است. هر روش درمان، حتی با وجود خطرات کم موانعی برای استفاده دارد که موارد منع استفاده از لیزر درمانی (لیزر کم توان و لیزر پرتوان)، عبارتند از:

• چشم ها: اشعه های لیزر برای چشم، به ویژه شبکیه چشم بسیار مضر هستند. برای تاباندن پرتو های لیزر به سمت چشم، این کار باید با استفاده از عینک ایمنی مناسب انجام شود.
• سرطان: فقط وقتی بیمار تحت شیمی درمانی است، می توان از لیزر کم توان برای کاهش عوارض جانبی مانند ورم مخاط استفاده کرد. از LLLT در بیماران سرطانی فقط می توان برای تسکین مریض استفاده کرد.
• بارداری: در بارداری استفاده از لیزر درمانی، مستقیماً روی جنین در حال رشد تأثیر می گذارد.
• بیمار مبتلا به صرع: استفاده از نور مرئی، ممکن است باعث تشنج در بیماران حساس به نور مبتلا به صرع شود.

گزارش ها حاکی از این است که عوارض جانبی لیزر کم توان (LLLT)، هیچ تفاوتی با لیزر پرتوان (HPLT) ندارد.

از دیگر موارد منع استفاده از لیزر در موارد حساسیت به نور (پورفیری)، استفاده از پیس میکر (باطری قلبی) می باشد. در طی لیزر تراپی هیچ گونه لوسیون و پماد موضعی نباید مورد استفاده قرار بگیرد. اشعه لیزر بر روی گنادها (بیضه ها، تخمدان ها) و تیروئید نباید تابانده شود. در طی عمل لیزر درمانی پر توان، برای جلوگیری از تابش لیزر به چشم، عینک محافظ چشم مورد نیاز است.

تعداد جلسات مورد نیاز لیزردرمانی

این موضوع به عوامل مختلفی مانند نوع آسیب دیدگی، عضو آسیب دیده و نوع لیزر مورد استفاده در درمان و تعدادی عوامل دیگر بستگی دارد. در درمان دردهای حاد معمولاً بین 2 تا 6 جلسه لازم است تا به نتیجه مطلوب دست یافت؛ ولی در درمان دردهای مزمن تقریباً 10 جلسه لازم است تا بتوان به نتیجه دلخواه رسید. هر جلسه درمان با لیزر می تواند از 5 دقیقه تا 30 دقیقه ادامه پیدا کند.

هزینه لیزر درمانی

پس از تکمیل ارزیابی و تشخیص جامع، یک برنامه ی درمانی شخصی برای هر فرد در نظر گرفته می شود. در این زمان، تمامی هزینه های درمان به بیمار گفته می شود. هزینه ی میانگین درمان، به وضعیت بیمار و تعداد نواحی تحت درمان او بستگی دارد.

عوارض جانبی لیزر درمانی

لیزر از جنس نور است یعنی مجموعه ای از فوتون های نوری با فرکانس و طول موج مشابه و همزمان است، لذا هیچگونه عارضه جانبی خاصی به همراه ندارد.

نسخه اصلی مطلب تاثیرات لیزر کم توان و پر توان برای پوست را در سایت دکتر علیرضا واعظ شوشتری بخوانید.

---