استخوان هایی (مهره ها) که ستون فقرات در ناحیه کمر را تشکیل می دهند، روی دیسک های اسفنجی بالش مانند کوچک قرار گرفته اند. هنگامی که این دیسک ها سالم باشند، می توانند به عنوان جذب کننده شوک برای ستون فقرات عمل کرده و انعطاف پذیری ستون فقرات را امکان پذیر نمایند؛ اما زمانی که یک دیسک آسیب ببیند، ممکن است متورم شده یا باز شود.

هنگامی که دیسک دارای فتق باعث وارد شدن فشار به ریشه اعصاب می شود، می تواند باعث ایجاد درد، بی حسی و ضعف در نواحی خاص بدن شود که ریشه عصب از آنها عبور می کند. برای مثال فتق دیسک در قسمت پایین کمر می تواند باعث ایجاد درد و بی حسی در ناحیه باسن شده و تا پایین پا را نیز تحت تأثیر خود قرار دهد. پزشک ممکن است برای بررسی مهره های اطراف دیسک پاره شده تصویربرداری با اشعه ایکس را تجویز کند.

در تصویربرداری با اشعه ایکس از پرتوهای پر انرژی استفاده می شود تا تصاویری دقیق از ستون فقرات ایجاد شود. اغلب اگر دیسکی از محل خود خارج شده باشد، ممکن است فاصله بین مهره ها کمتر شده و یا مهره بی ثبات می شود؛ چراکه دیسک دیگر مثل یک بالشتک نگه دارنده برای مهره عمل نمی کند. تصاویر اشعه ایکس تغییر در ارتفاع فضای دیسک یا جابه جایی مهره ها را نشان می دهد؛ اما نمی تواند خود فتق دیسک را نشان دهد. از جمله این اطلاعات می توان به محل دیسک مبتلا به فتق و ریشه های عصبی تحت فشار اشاره کرد.همچنین ممکن است پزشک بخواهد تصاویری در حالت ایستاده از جلو، پشت و یا از دو طرف بدن بیمار گرفته شود. در این نوع تصویربرداری حجم بالایی از فیلم استفاده می شود و تصاویر جزئیات نحوه قرار گیری و راستای ستون فقرات را که ممکن است به واسطه وجود فتق دیسک مخدوش شده باشد نشان می دهند.

علائم دیسک کمر

• درد موضعي در ناحيه كمر که در بسیاری از بیماران ممکن است وجود نداشته باشد.
• درد انتشاری در پاها به عنوان یکی از مهمترین علائم دیسک کمر مطرح می باشد. علائم دیسک کمر در پاها بسیار متغیر و در حدود ۵۰ نوع علامت مختلف است.
• احساس ناتوانی یا گرفتگی در پاها و خصوصاً درد پشت زانوها
• بی حسی و ضعف عضلانی
• احساس گزگز و مور مور و خواب رفتگی در پاها
• احساس سوزش عضلانی
• سوزش و درد کف پا

شایان ذکر است علائم اولیه دیسک کمر در اغلب افراد ضعف عضلات ناحیه کمر و شکم است. به دنبال آن دیسک ضعیف شده و به دنبال یک حادثه جا به جا شده و با فشار به اعصاب موجب بروز کمر درد و درد ساق پا، ران و ... شوند.

انواع رادیولوژی جهت تشخیص دیسک کمر

آزمایش های تشخیصی می توانند شامل موارد زیر شوند:

1- CT اسکن یا میلوگرام

در تصویربرداری CT اسکن ، به وسیله اشعه ایکس از بدن یک تصویر ثبت شده و کامپیوتر این تصویر را به نمایی چند مقطعی از ستون فقرات تبدیل می کند. گاهی اوقات در حین یک CT اسکن، یک آزمایش میلوگرام نیز انجام می شود که در آن رنگی خاص به درون نواحی مورد نظر تزریق می شود تا جزئیات بیشتری از ساختار های ستون فقرات به دست آید. سی تی اسکن مجموعه ای از تصاویر اشعه ایکس است که نسبت به یک عکس معمولی اشعه ایکس جزئیات بیشتری از ستون فقرات را نشان می دهد.

2- تصویربرداری MRI

تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) یک ارزیابی دقیق و حساس از ساختار و اعصاب ستون فقرات ارائه می کند که شامل توازن و نحوه قرارگیری، ارتفاع و نمای کلی دیسک می شوند.

3- دیسکوگرام

در صورتی که پزشک متخصص برای درمان فرد، جراحی را توصیه کند، آزمایش دیسکوگرام انجام می شود. در این آزمایش نیز، به درون دیسک رنگ خاصی تزریق می شود تا در اثر فشار اضافی ناشی از آن، درد دیسک دوباره بروز پیدا کند. در این صورت، شدت دیسک نیز در این آزمایش مشخص خواهد شد.

عوارض رادیولوژی کمر

طبق اظهارات پزشکان مزیت حاصل از تشخیص صحیح بیشتر از خطرات آن است؛ اما با این حال هنوز چند نکته ایمنی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود.

1. به دلیل اینکه رادیوگرافی که با اشعه در ارتباط است، برای زنان باردار خطرناک است و می تواند منجر به بروز ناهنجاری های جنین شود.
2. خطر اندک ابتلا به سرطان. قرار گرفتن در معرض اشعه زیاد می تواند منجر به سرطان شود؛ اما به طور کلی میزان آن در اشعه ایکس کم است. بزرگسالان در برابر اشعه ایکس حساسیت کمتری نسبت به کودکان دارند.

نسخه اصلی مطلب تشخیص دیسک کمر با رادیولوژی را در سایت دکتر غلامرضا سیف بخوانید.

---