تقریباً همه انسان ها در نهایت با مشکل آتروز مفاصل میان مهره ای مواجه می شوند، البته به این شرط که پا به سن بگذارند و فرآیند تحلیل رفتن بدن شان را مشاهده کنند. آرتروز مفاصل با نام کلی تر آتروز ستون فقرات هم شناخته می شود.

این مشکل وقتی به وجود می آید که مفاصل میان مهره ای (facet) که در سمت راست و چپ بخش پشت ستون فقرات قرار دارند به مرور زمان دچار سایش می شوند. ساییدگی این مفاصل به خصوص در قسمت تحتانی کمر و همچنین در قسمت بالای ستون فقرات و نزدیک به گردن زودتر و شدید تر اتفاق می افتد. به همین دلیل است که آرتروز مفاصل میان مهره ای در بخش میانی ستون فقرات نادر تر است.

این فرآیند فرسایش بر روی برخی از افراد تأثیر خاصی نمی گذارد. ولی همین فرآیند برای برخی دیگر به شکلی اتفاق می افتد که فرسایش عملاً باعث تورم و یا قفل شدن مفاصل می شود و این خود باعث اسپاسم های عضلانی، سفتی و سختی و احساس درد می شود. آرتروز مفاصل میان مهره ای در مرحله پیشرفته می تواند باعث شود کار کردن، انجام فعالیت های روزانه و حتی شاید هر حرکت کوچک با درد و سختی همراه شود.

چطور جلوی آرتروز مفاصل میان مهره ای(مفصل فاست) را بگیریم؟

همان طور که خیلی از شما از پیش می دانید، درمان قطعی و کامل برای درمان آرتروز وجود ندارد. ولی اقداماتی هستند که بیمار می تواند علاوه بر انجام چیزی که پزشک برایش تجویز کرده است، برای بهبود شرایطش انجام دهد. در ادامه شما را به صورت قدم به قدم با روشی که برای بهبود وضعیت آرتروز مفاصل بهبود باید طی کنید آشنا می کنیم. بعضی از این مراحل و اقدامات به سرعت تأثیر خود را می گذارند و البته برخی دیگر زمان بیشتری برای اثر گذاری لازم دارند. مطمئن باشید به هر حال رعایت چند نکته و خلاص شدن از محدودیت های این بیماری و درد و سختی آن ارزش امتحان کردن را دارد.

قدم اول: کنترل ذهنی

یکی از ویژگی های آرتروز مفاصل میان مهره ای این است که این مشکل به صورت غیر پیش بینی شده اتفاق می افتد. یعنی درد به صورت متناوب ولی نا منظم تشدید می شود. چیزی که وضعیت را بدتر می کند این است که در بسیاری از موارد، آتروز مفاصل میان مهره ای همراه با مشکلات دیگر کمر مثل بیرون زدگی دیسک همراه است که باعث می شود تشخیص عامل اصلی، مشکل و در نتیجه درمانش سخت تر شود.

متاسفانه در برخی از موارد این درد در جای دیگر از بدن احساس می شود. مثلاً مشکل مفصل فاست مهره های گردن به اشتباه سر دردهای میگرنی یا تنشی تلقی شود که در نتیجه باعث می شود فرد بیمار به دنبال درمان آن نرود و مدت ها با این مسئله درگیر باشد. با توجه به اینکه می دانیم در واقع این مهره های ستون فقرات در بخش تحتانی کمر و گردن هستند که عامل ایجاد درد و مشکلات دیگر هستند، می توانیم اقداماتی انجام دهیم تا بر این مشکلات غلبه کنیم.

همان طور که گفتیم شاید نتوانیم آرتروز را درمان کنیم، ولی می توانیم نحوه نگاه و برخورد با آن را تغییر دهیم. کنترل افکار و ذهنیتی که در مورد وضعیت بیماری دارید می تواند در عمل علاوه بر کاهش واقعی درد، باعث کاهش اضطراب و افسردگی ناشی از این درد مزمن هم می شود. مدیتیشن یا روش های آزادسازی ذهن به طور کلی برای این هدف مناسب هستند و می توانند به شما کمک کنند.

اقدام دیگری هم که می تواند به شما کمک کند این است که افرادی که مانند شما دچار مشکل کمر درد یا آرتروز هستند را پیدا کنید. پیدا کردن این افراد و در ارتباط بودن با آن ها به شما کمک می کند برای مقابله با مشکل مشترکی که دارید انگیزه بیشتری پیدا کنید.

قدم دوم: تحرک داشته باشید

جالب است بدانید که در صورتی که مفاصل میان مهره ای فعالیت روزانه و طبیعی خود را نداشته باشند به مرور زمان کوچک تر می شوند. یعنی مشکلات مفاصل میان مهره ای که باعث سختی حرکت و خم شدن کمر و ستون فقرات می شوند خود می توانند عاملی برای تضعیف بیشتر این مفاصل باشند و مشکل را باز هم شدید تر کنند.

کاری که برای مقابله با این وضعیت باید انجام داد، حفظ فعالیت ها و ورزش های روزانه است تا انعطاف پذیری و تحرک این مفاصل حفظ شود و سفتی و سختی مفاصل در قسمت گردن و انتهای کمر به وجود نیاید. البته این تنها یکی از فواید مختلف ورزش کردن است. ورزش به طور کلی باعث بهبود حال روحی، کاهش نیاز به مدیتیشن و ریلکسیشن، افزایش انرژی، حفظ تناسب اندام و جلوگیری از افزایش وزن ، کاهش کمر درد و جلوگیری از قفل شدن کمر می شود.

اشاره به این نکته هم مهم است که اگرچه ورزش برای بدن مفید است ولی انجام بیش از حد این ورزش ها یا شدت زیاد آن ها مفید نیست و خودش می تواند باعث ایجاد مشکل شود. پس بهتر است ورزش های آرام و سبک انجام دهید که فشار زیادی به کمر وارد نمی کنند. ورزش به طور کلی باید به شکلی انجام شود که به صورت تدریجی و مرحله ای سنگین تر شود طوری که باعث آسیب رسیدن نشود.

قدم سوم: مقدار زمانی که می نشینید را کاهش دهید

کسانی که مشکل آرتروز مفاصل میان مهره ای دارند، به سختی می توانند بنشینند. حالت نشسته برای این افراد به هیچ وجه حالت مناسبی نیست و شاید بتوان گفت که بدترین حالت برای آنهاست. یکی از کارهایی که این افراد باید انجام دهند این است که مقدار زمانی که در حالت نشسته روی صندلی، زمین و … هستند را کاهش دهند و یا حداقل آن را به صورت چند تکه انجام دهند و بین آن فاصله بیندازند (به صورت مستمر یکجا ننشینند). خود داری از نشستن های طولانی مدت به جلوگیری از سفت شدن کمر و مشکلات دیگر کمک می کند.

یک راه حل این است که شرایط کارتان رو طوری بچینید که لازم نباشد یکسره در حالت نشسته باشید. البته اگر در اداره یا شرکتی مشغول به کار هستید شاید انجام این کار چندان ساده نباشد ولی در صورتی که نسخه پزشک داشته باشید به احتمال زیاد کارتان راحت تر خواهد بود. گاهی هم خود رفت و آمد و نشستن های متوالی و طولانی در ماشین است که باعث این مشکل می شود. این مشکل را هم باید با برنامه ریزی حل کنید. یعنی باید سعی کنید تعداد دفعات این رفت و آمد ها کمتر شود و یا حداقل مدت زمانی که در این حالت هستید را کاهش دهید. وقتی هم که در حالت نشسته قرار دارید و راه فراری ندارید، حداقل در حالت درست و صحیح بنشینید تا به ستون فقرات فشار وارد نشود.

قدم چهارم: استفاده از گردن بند یا لگن بند طبی

یکی از ابزارهایی که می تواند شما را در مقابله با مشکل آرتروز مفاصل میان مهره ای کمک کند، استفاده از کمربند، گردن بند و لگن بند های طبی است. این تجهیزات از مفاصل به خوبی حمایت می کنند و باعث می شوند فشاری که به مفاصل وارد می شود تا حد زیادی کاهش پیدا کند.

قدم پنجم: انجام ماساژ برای از بین بردن اسپاسم و بهبود مشکل مفصل

یکی از مشکلاتی که آرتروز مفاصل میان مهره ای ایجاد می کنند این است که باعث اسپاسم عضلات اطراف می شوند. همان عضلاتی که کارشان حمایت از مفاصل است! این خودش باعث درد و سفتی عضلات می شود. عضلاتی که دچار اسپاسم می شوند مفاصل میان مهره ای را به سمت خود می کشند که باعث می شود مفاصل و مهره ها از حالت طبیعی خود خارج شوند وساییدگی مفاصل بین مهره ای تشدید کرده و شدت درد و بیماری پیشرفت کند.

در بیشتر موارد، ماساژ دادن عضلات و بافت ها و به خصوص تحریک کردن نقاط حساس می تواند تنشی که در عضلات اطراف مفاصل به وجود آمده است را برطرف کند. ماساژ با افزایش گردش خون به آن ناحیه، کاهش تنش، شل کردن نسبی عضلات و جلوگیری از گرفتگی مجدد، می تواند به بهبود سریع تر و کاهش مشکلات جانبی آرتروز مفاصل میان مهره ای کمک کند.

نکته مهمی که اینجا باید در نظر داشته باشید این است که قبل از انجام هر نوع ماساژ، اول باید به یک فیزیوتراپیست مراجعه کنید تا مشکلتان را کاملاً بررسی کرده و اقدامات لازم را انجام دهد. بعد به یک ماساژور دارای تاییدیه مراجعه کنید. کسی که از علم پزشکی و مشکل شما اطلاع داشته باشد و بداند ماساژ چطور و کجا باید انجام شود تا بدون ایجاد مشکلات بیشتر، بتواند مؤثر واقع شود. ترجیحاً به ماساژور مخصوص گردن و کمر مراجعه کنید.

قدم ششم: گرما و سرما درمانی برای بهبود آرتروز مفاصل میان مهره ای

گرما و سرما درمانی دو روشی هستند که می توانند به صورت جداگانه یا در کنار یکدیگر مورد استفاده قرار بگیرند. این دو روش برای درمان آرتروز مفاصل میان مهره ای بسیار مؤثر هستند. با آن که این دو روش اثرات کاملاً معکوسی بر روی بدن دارند ولی از هر دو برای درمان این مشکل استفاده می شود. گرما درمانی باعث گشاد شدن رگ ها و در نتیجه افزایش جریان خون می شود که به بهبود سریع تر بافت ها کمک می کند. از طرف دیگر سرما درمانی به تنگ شدن رگ ها و در نتیجه کاهش جریان خون و کاهش التهاب و تورم کمک می کند. البته کمربندهای مخصوصی هم برای این کار وجود دارد که می تواند ژل مخصوص برای گرما و سرما درمانی را در خود نگه دارد. یعنی علاوه بر خود کمربند که کار حمایت از عضلات و مفاصل را بر عهده دارد، سرما و گرما درمانی هم به طور همزمان انجام می شود.

کاری مشابه با گرما و سرما درمانی را می توان با یک دوش آب گرم ساده انجام داد. البته مطمئناً دوش آب گرم نمی تواند مثل گرما و سرما درمانی مؤثر باشد. برای اثر گذاری بیشتر حمام آب گرم می توانید از نمک اپسوم (Epsom) هم استفاده کنید. نمک اپسوم که به آن نمک حمام هم گفته می شود نمکی است که به جای سدیم کلرید (یعنی نمک طعام معمولی) از منیزیم سولفات تشکیل شده و به صورت دانه های بلوری استفاده می شود. منیزیمی که در این نمک وجود دارد خاصیت ضد التهاب دارد و می تواند به بهبود وضعیت کمک کند.

انجام سرما و گرما درمانی شاید در ابتدا پیچیدگی های خاص خودش را داشته باشد و لازم باشد چند بار امتحان شود تا بهترین حالت برای انجام آن مشخص شود، ولی این روش طبیعی مقابله با درد و التهاب اثر گذاری زیادی دارد.

قدم هفتم: تصحیح حالت بدن موقع خواب

بهترین حالت بدن شما برای خواب شاید با بهترین حالت برای یک فرد دیگر متفاوت باشد. ولی به طور کلی نکاتی هستند که برای تمام افرادی که دچار مشکل آرتروز مفاصل میان مهره ای هستند یکسان است و همه باید آن را رعایت کنند تا درد کمتری احساس و خواب شبانه بهتری تجربه شود.

اول از همه اینکه باید مطمئن شوید موقع خواب ، ستون فقراتتان در حالت مناسب و صاف قرار دارد. همین مسئله به ظاهر ساده تأثیر خیلی زیادی در بهبود یا بدتر شدن کمر درد دارد. یعنی حالت بدن باید طوری باشد که گردن، شانه ها، کمر و لگن همگی در حالت مناسبی قرار داشته باشند و اگر اینطور نیست باید آن ها را در حالت مناسب قرار دهید.

مثلاً اگر شما از جمله افرادی هستید که به بغل می خوابند، می توانید یک بالش یا پارچه میان پاها قرار دهید تا حالت صحیح بدن حفظ شود. به علاوه بهتر است جهت خوابیدن را عوض کنید تا در طول شب پیوسته به یک سمت نباشید. این طور از ایجاد عدم تعادل و بر هم خوردن ساختار مفاصل و استخوان ها جلوگیری می کنید.

اگر شما روی کمر می خوابید، زیر زانو یا زیر گودی کمر یک بالش یا حوله یا پارچه بگذارید تا ستون فقرات در حالت طبیعی خودش باشد.

اگر هم روی شکم می خوابید باید یک بالش نازک و پهن (یا پاچه ای که زیاد تا نخورده باشد) را زیر لگن و زیر شکم بگذارید که از فشار آمدن به قسمت تحتانی کمر جلوگیری شود.

گاهی هم ممکن است که شما کلاً با حالت خوابیده روی یک سطح بدون شیب و صاف مشکل داشته باشید. خوب در این صورت می توانید روی یک سطح شیب دار یا تختی با قابلیت تنظیم شیب، بخوابید. نکته مهم دیگری که باید رعایت کنید هم این است که حواستان باشد درست در رخت خواب بغلتید. یعنی موقع غلتیدن باید تمام بدن تان را با هم بچرخانید. چرخیدن از قسمت کمر و لگن برای اینکه بدن را از یک حالت به حالت دیگر ببرید فشار زیادی به کمر و ستون مهره ها وارد می کنید. بنابر این باید به صورت کامل غلت بخورید.

نسخه اصلی مطلب ۷ قدم کنترل آرتروز مفاصل میان مهره ای را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---