پوست، جزو حساس ترین بخش های بدن است که در صورت عدم مراقبت مناسب از آن به سادگی آسیب پذیر می شود. وقتی پوست شما در معرض برخی مواد یا شرایط قرار می گیرد واکنش هایی را به صورت حساسیت پوستی از خود نشان می دهد که می توان انواع مختلف زیر را برای آن متصور شد. حساسیت پوستی خود را به شکل های مختلفی نشان می دهد. از جمله حساسیت پوستی همراه با خارش و قرمزی و یا حساسیت بدون خارش و گا هی زخم های سطحی که هرکدام دارای علت های مختلف و روش درمان متفاوت می باشد. استفاده از بدلیجات به عنوان جایگزینی برای جواهرآلات، به علت صرفه اقتصادی، امکان استفاده از محصولات بیشتری از آنها و همچنین ظاهر مدرن تر و جذاب تر آنها، روز به روز در حال افزایش است؛ اما در این میان مشکلاتی نیز وجود دارد که علاقه مندان به این محصولات را دچار دردسر کرده است. بارزترین مشکل در استفاده از بدلیجات، امکان بروز حساسیت های پوستی است که در خصوص شماری از افراد مشاهده می شود.

حساسیت پوستی

حساسسیت یا «درماتیت تماسی» یک واکنش التهابی پوست است که در اثر مواجهه با مواد حساسیت زا (آلرژن) و تحریک کننده (Irritant) ایجاد می شود. بسیاری از مردم نسبت به مواد آلرژن واکنشی نشان نمی دهند؛ اما در تعداد کمی، مواجهه با این مواد منجر به بروز درماتیت یا التهاب پوست می شود. موادی از قبیل اسیدها، قلیاها، حلال های شیمیایی و صابون های قوی و مواد شوینده، معمولاً درماتیت تماسی تحریکی ایجاد می کنند. این مواد قادر هستند بر روی پوست هر فردی منجر به درماتیت گردند؛ اما مواد آلرژن فقط در افراد مستعد ایجاد واکنش می نمایند. یکی از شایع ترین این واکنش های آلرژیک تماسی، درماتیت تماسی آلرژیک به فلزات از جمله بدلیجات می باشد. موارد بسیاری دیده شده است که فردی به ساعت خود، دکمه لباس، گوشواره و گیره های فلزی لباس که در تماس مستقیم با پوست بدن هستند واکنش نشان می دهد.

در واقع این افراد در مواجهه با فلز مقصر که از نظر ژنتیکی به آن حساس هستند به این صورت واکنش نشان می دهند که ابتدا این فلز یا ماده آلرژن توسط سلول های سیستم ایمنی واقع در اپیدرم پوست (قسمت فوقانی پوست که در تماس با محیط خارج است) شناسایی شده سپس از طریق جریان لنف به عقده های لنفاوی منطقه ای رفته و در آنجا سلول های T که جزء مهمی از سیستم ایمنی را تشکیل می دهند این ماده آلرژن را ردیابی کرده و در حافظه خود باقی می گذارند. در مواجهه بعدی با فلز یا ماده آلرژن فوق، حافظه ایمنی آن را به خاطر آورده و نسبت به آن واکنش نشان می دهد که عموماً به صورت خارش، قرمزی، تورم، پوسته ریزی و در موارد شدید تاول بروز می نماید.

علائم حساسیت به بدلیجات

شدت بروز حساسیت های پوستی به زیورآلات و بدلیجات در افراد مختلف می تواند متفاوت باشد، اما در هر صورت می توان یک سری علائم را در این خصوص باز شناخت. در این میان باید توجه داشته باشید که اغلب علائم مربوط به حساسیت های پوستی در نواحی از بدن دیده می شوند که پوست با این زیورآلات و بدلیجات در تماس مستقیم است. پس اگر در نقاطی از بدن خود که از این وسایل استفاده می کنید با علائم زیر مواجه شدید، به احتمال زیاد به حساسیت پوستی به زیورآلات و بدلیجات گرفتار هستید.

• خارش
• قرمزی
• رطوبت
• تورم
• گرمای زیاد در ناحیه استفاده شده از بدلیجات
• پوست پوست شدن
• تکه تکه شدن پوست
• ایجاد حالتی مانند سوختگی
• تاول زدن (درماتیت حاد)
• تیرگی و ضخیم شدن پوست (درماتیت مزمن)

علل حساسیت پوست به بدلیجات

اغلب تصور می شود که حساسیت پوستی به زیورآلات و بدلیجات ناشی از داشتن حساسیت به مواد سازنده آنها، مثلاً حساسیت به فلز طلا و یا نقره است؛ اما واقعیت این است که اغلب مواد سازنده این بدلیجات ترکیبی از چند ماده مختلف است و این ترکیبات زیان بار است که سبب ایجاد حساسیت پوستی در افراد می شود. به عبارت بهتر دلیل اصلی حساسیت های پوستی به زیورآلات و بدلیجات بیشتر مربوط به آبکاری و روکش و گا هی به آلیاژ های مختلف به کار رفته در آنها می باشد.

لیستی از مواد حساسیت زا در بدلیجات به طور معمول مورد استفاده قرار می گیرد:

1. نیکل نوعی فلز سفید، نقره ای رنگ است که در طبیعت یافت می شود و برای ساخت اجزای فلزی بدلیجات مانند دستبندها، حلقه ها و … به طور وسیعی مورد استفاده قرار می گیرد.
2. کادمیوم فلزی است که باعث ایجاد سرطان می شود و همچنین برای محیط زیست سمی است. اگر کادمیوم در بدن انسان انباشته شود سبب آسیب به کلیه ها می شود و منجر به پوکی استخوان می شود. کادمیوم در زیورآلات مورد استفاده قرار می گیرد تا زرق و برق در فلز ایجاد شود و از سوی دیگر جواهرات را سنگین تر می کند.
3. کبالت فلزی است با طول عمر بالا و به مراتب سرسخت تر از پلاتین که به دلیل قیمت مناسب و تحمل پذیری بالا در برابر خط و خش بسیار مورد توجه کمپانی های ساخت زیورآلات و بدلیجات قرار گرفته است.
4. سرب نیز یک فلز است که می تواند باعث آسیب به سیستم عصبی و ضعف رشد فکری و توانایی عملکرد به ویژه در کودکان شود. سرب در جواهرات برای ساخت فلزات سنگین تر و ساده تر استفاده می شود. سرب در جواهرات در قسمت های پلاستیکی مورد استفاده قرار می گیرد.
5. کروم در حدود ۸% مردان و ۲% زنان ایرانی به دی کرومات پتاسیم حساس هستند. کرومات ها عمدتاً در صنعت به کار می روند و بیشتر در صنایع سیمان سازی، صنایع چرم سازی، رنگ سازی، نقاشی و الکترونیک کاربرد دارند.
6. در رابطه با حساسیت به بدلیجات اگر به مس حساسیت دارید ممکن است به آلیاژ های فلزی که شامل مس هستند نیز حساسیت داشته باشید، مانند رزگلد که حاوی مخلوطی از طلا و مس برای رسیدن به رنگ زیبای آن است.
7. برنج اغلب به عنوان فلز پایه ای استفاده می شود که با نقره استریل یا طلا پوشانده شده است. اگر پوست شما بعد از پوشیدن گردنبند یا گوشواره ها سبز شود، به احتمال زیاد مقداری برنج در ترکیب فلزی آن زیورآلات وجود دارد. برنج در حقیقت آلیاژ مس و روی است، بنابراین اگر به برنج حساسیت دارید به احتمال زیاد به مس نیز حساس هستید.

راهکارهایی برای پیشگیری از حساسیت به بدلیجات

از آلرژی به بدلیجات خود نگران نباشید و نترسید. راه حل‎هايي برای رفع این مشكل وجود دارد که در ذیل اشاره کرده ایم عبارت است از:

• اگر بدلیجات و اکسسوری های بدلی را دوست داريد از بدلیجاتی با جنس پلاستيك و یا استیل استفاده نمایید. سنجاق گردنبند و گيره گوشواره نسبت به سایر قسمت ها حساسيت زا هستند. باید به هنگام خرید زیورآلات خود به نوع جنس آنها دقت کنید. اگر قسمت های حساسیت زای بدلیجات شما از جنس نيكل باشد مي توانيد آن قسمت ها را با استيل يا بندها و یا حتی طلا يا نقره جايگزين نمایید.
• استفاده از مرطوب کننده ها قبل از استفاده شما از بدلیجات به علت ایجاد یک لایه مرطوب، از تماس مستقیم و حساسیت به بدلیجات پیشگیری می کند.
• استفاده از جواهرات هایبو آلرژیک: در زمان خرید محصولات از برند های به نام و معتبر، می توانیم به گزینه هک شده روی جعبه یا کاور آن دقت کنیم. در صورت رؤیت گزینه Hypo-allergenic با خیال راحت از این محصولات استفاده نمایید. هایپو آلرژیک به معنی کم حساسیت زا است و پایین ترین میزان آلرژی را برای مصرف کننده خود ایجاد می کند.
• استفاده از بدلیجات استیل یا پلاستیک: اگر به جواهرات تزئینی غیر طلا علاقه دارید، بهتر است از بدلیجات ساخته شده از استیل یا پلاستیک استفاده کنید. بدلیجاتی مانند گیره گوشواره و سنجاق گردنبند بسیار حساسیت زا هستند و باید حین استفاده از آنها، بسیار مراقب باشید. طبق گفته یکی از متخصصین پوست و مو در دانشگاه «تامپابی»، اگر با پوشیدن بدلیجاتی مانند گوشواره ها، گردنبند و دستبند استیل، نقره یا پلاستیکی خود دچار حساسیت شده اید، به قفل یا بند این وسایل دقت کنید. اگر از نیکل بود می توانید آن را با استیل یا بند ها و قفل های طلا یا نقره جایگزین کنید.
• خشک نمودن پوست: اگر می خواهید از بدلیجات به عنوان قسمتی از زیورآلات خود استفاده نمایید. حتماً قبل از هر کاری، محدوده مورد تماس پوست خود با آن را به صورت کامل تمیز و خشک نمایید. نبود رطوبت و آلودگی موجب پایین آمدن تأثیرات آلرژی زا می شود.
• استفاده از کرم مرطوب کننده: دلیل اصلی ایجاد آلرژی از سوی انواع وسایل، وجود تماس با پوست است. یکی از ساده ترین روش ها برای جلوگیری از این تماس، استفاده از کرم مرطوب کننده است. قبل از پوشیدن انواع زیورآلات خود، محل تماس آن با پوست را به وسیله کرم مرطوب کننده پوشش دهید. این پوشش اگر به شکل کامل و درست انجام گیرد، مانع برخورد مواد آلرژی زا با پوست بدن شما می شود.
• استفاده از لاک ناخن: استفاده از لاک ناخن برای جلوگیری از حساسیت پوستی شامل دو قسمت می شود. گروهی از زیورآلات در قسمت قفل و گیره خود، دارای مواد آلرژی زا هستند. بهترین روش برای جلوگیری از برخورد این قسمت ها به پوست، استفاده از لاک ناخن است. با استفاده از آن، قفل و گیره مورد نظر را به صورت کامل پوشش دهید تا تماسی با بدن شما نداشته باشد. حال اگر از دستبند یا انگشتری استفاده می کنید که در بدن شما آلرژی ایجاد می کند. بهترین کار استفاده از لاک بی رنگ یا براق کننده است. با استفاده از این لاک و پوشش دادن کل فضای زیر این زیورآلات، مانع برخورد مستقیم آن با پوستتان می شوید.
• کشیدن لایه محافظ بر روی بدلیجات قدیمی: در صورتی که بدلیجات مورد علاقه شما قدیمی است و دوست دارید دوباره از آن ها استفاده کنید، بهتر است این بدلیجات را پیش سازندگان آن ها برده و از آن ها بخواهید که لایه های محافظ از جنس استیل روی این زیورآلات بکشند؛ زیرا بدلیجات، با گذر زمان لایه محافظ خود را از دست می دهند و حساسیت زایی آن ها افزایش می یابد.

درمان حساسیت به بدلیجات

پس از تأیید حساسیت پوستی به زیورآلات و تشخیص نوع آن نوبت به درمان حساسیت به زیور آلات می رسد. برای درمان حساسیت پوستی به زیور آلات روش های متعددی وجود دارد که در ادامه به معرفی رایج ترین آن ها یعنی درمان دارویی می پردازیم. استفاده از داروهای خوراکی مانند آنتی هیستامین، پرومتازین، سیتریزین، داروهای آنتی بیوتیک و پمادهای موضعی و پماد حساسیت به بدلیجات مانند پماد منتول، پماد بتامتازون، پماد کلوبتازول، پماد لیدوکائین و …. می تواند در درمان این عارضه تأثیر مثبتی داشته باشد و به عنوان درمان دارویی حساسیت به بدلیجات شناخته می شود. البته فراموش نکنید که از این داروها حتماً با تجویز پزشک استفاده نموده تا بدین طریق از بروز عوارض بعدی جلوگیری نمایید.

نسخه اصلی مطلب علت و درمان حساسیت به بدلیجات را در سایت دکتر علیرضا واعظ شوشتری بخوانید.

---