کپسولیت چسبنده یا چسبندگی کپسول شانه بیشتر با نام مشکل «شانه های یخ زده» یا «شانه های منجمد» شناخته می شود. این بیماری می تواند باعث درد در مفصل شانه شود و همچنین محدودیت های حرکتی در مفصل شانه را موجب شود. کسانی که به این مشکل مبتلا هستند، به خوبی درک می کنند که درد و محدودیت های حرکتی که به دنبال آن ایجاد می شود تا چه حد می تواند آزار دهنده باشد.

چسبندگی کپسول مفصل شانه (کپسولیت چسبنده) چیست؟

اول از همه باید بدانید که چرا به این بیماری نام «شانه های یخ زده» یا «شانه های منجمد» داده اند. در چسبندگی کپسول مفصل شانه، مفصل به دلایل مختلف توانایی حرکتی اش را از دست می دهد. نتیجه این می شود که دیگر شما قادر به تکان دادن و حرکت دادن مفصل شانه نخواهید بود. از آن جا که بسیاری از حرکات بدن و حتی دست که شاید در ظاهر به شانه مرتبط نیستند، در واقع توسط شانه انجام می شوند، مشکل شانه های منجمد به طور چشم گیری حرکت های بالا تنه و به خصوص دست و شانه را محدود می کند.

چسبندگی کپسول مفصل شانه در واقع به دنبال ایجاد بافت ها و فیبر های چسبناک در کپسول شانه اتفاق می افتد. کپسول، بافتی نرم ولی در عین حال محکم است که اطراف مفصل شانه را پوشانده است. یک طرف بافت کپسول، به سر استخوان بازو متصل شده و سر دیگر آن به سر استخوان کتف، که به این صورت مفصل را به طور کامل تحت پوشش قرار داده است.
کپسول دقیقاً در محل مفصل قرار دارد و در نتیجه انعطاف پذیری آن شرط مهم و اساسی برای عملکرد آن است.

اگر کپسول انعطاف پذیر نباشد عملاً حرکات پیچیده و مختلف شانه، امکان پذیر نخواهد بود.
وقتی کپسول دچار چسبندگی می شود، این بافت ضخیم شده و باعث ایجاد مزاحمت در حرکت های مفصلی می شود. کپسول با افزایش ضخامت مفصل را می گیرد و به آن می چسبد. درست مثل وقتی که یک شی را وکیوم می کنید و روکش آن کاملاً به آن می چسبد. این اتفاق معمولاً در بخش پشتی یا پایینی کپسول اتفاق می افتد.

چسبندگی کپسول باعث ایجاد التهاب و درد شدید می شود، ولی گاهی این مشکل، مربوط به مسائل جدی تری، مانند بروز واکنش های خود ایمنی بدن یا ایجاد عفونت و مشکل در بخش های دیگر بدن (مشکلات سیستمیک) می شود. کسانی که سابقه مشکل کارکرد تیروئید دارند یا به دیابت مبتلا بوده اند یا هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به چسبندگی کپسول شانه هستند.

مشکل شانه های منجمد بیشتر در سنین 45 تا 60 سال اتفاق می افتد. به علاوه آمار و ارقام می گویند که بروز این بیماری در میان مردها و زن ها به یک اندازه نیست. در این میان این زن ها هستند که بیشتر دچار این بیماری می شوند. گاهی اوقات مشکل شانه های منجمد به علت یک ضربه یا آسیب دیدگی در مفصل شانه به وجود می آید هر چند که معمولاً این فرآیند عامل اصلی و رایج برای مشکل چسبندگی کپسول شانه محسوب نمی شود.

نشانه های شانه های منجمد چیست؟

شاید رایج ترین و بارز ترین نشانه چسبندگی کپسول شانه را بتوان درد و کاهش توانایی های حرکتی در شانه دانست. مقدار دردی که شما باید تحمل کنید و همچنین کاهش محدودیت حرکتی که احساس می کنید در مراحل مختلف متفاوت است. شانه های منجمد به طور کلی شامل سه مرحله می شود. مرحله اول مرحله منجمد شدن است، مرحله دوم مرحله انجماد است (یعنی شانه دیگر منجمد شده است) و مرحله سوم باز شدن انجماد (یا در واقع آب شدن یخ) است.

مرحله اول، منجمد شدن شانه: مرحله اول که منجمد شدن شانه نام گذاری شده است، معمولاً با درد همراه است. به علاوه دامنه حرکتی شانه به طور مرتب کاهش پیدا می کند و کمتر می شود. در مرحله منجمد شدن، بیشترین درگیری شما با دردی است که در اثر این بیماری باید تحمل کنید. مرحله اول چندان کوتاه نیست. شما ممکن است از 3 ماه تا 9 ماه درگیر این فرآیند باشید. البته این مرحله به مراتب بهتر از مرحله بعد است. در واقع در این مرحله است که شما می توانید فکر چاره ای برای جلوگیری از پیشرفت بیماری کنید.

در مرحله منجمد شدن، شما چه هنگام انجام حرکت و چه در حالت استراحت (یعنی زمانی که مفصل شانه تکان نمی خورد) احساس درد خواهید داشت. به علاوه هنگام خواب درد بیشتر می شود و گاهی تا حدی این مشکل تشدید می شود که خوابیدن را برای شما سخت می کند. از آن جا که در این مرحله مفصل شانه دردناک است، شما مجبور می شوید شانه آسیب دیده را کمتر حرکت بدهید و از دست دیگر برای انجام بیشتر کارها کمک بگیرید. در نتیجه در این مرحله بیشتر کارهای روزمره را با دست سالم انجام می دهید و دست آسیب دیده فعالیتش تا حد زیادی کاهش پیدا می کند.

مرحله انجماد: در مرحله انجماد (یعنی شانه شما دیگر کامل منجمد شده است) شما دیگر آن دردی که در مرحله قبل تحمل می کردید را احساس نمی کنید. درد مفصل در این مرحله بسیار کمتر می شود. ولی هر چقدر که از شر درد خلاص می شوید، همان قدر هم توانایی حرکتی دست و مفصل شانه را از دست می دهید. در مرحله انجماد مفصل، مشکل اصلی و درگیر شماره یک شما با محدودیت شدید دامنه حرکتی شانه است. این مرحله به طور متوسط کوتاه تر از مرحله منجمد شدن است. 3 تا 6 ماه زمانی است که شما احتمالاً درگیر این مرحله خواهید بود.

در این مرحله هم شما ممکن است احساس درد داشته باشید ولی این درد با دردی که در مرحله قبل احساس می کردید تفاوت اساسی دارد و آن هم این است که در این مرحله شما دیگر در حالت استراحت در مفصل خود دردی احساس نمی کنید، بلکه اگر دردی باشد، هنگام انجام حرکت و فعالیت خواهد بود. بنابر این به طور کلی باید گفت که در مرحله انجماد کامل، شانه اساساً خیلی سخت حرکت می کند و تمایلی به حرکت ندارد ولی در کنار آن درد کمتری هم ایجاد می کند.

در نمودار بالا میزان درد که با رنگ قرمز مشخص شده است به همراه میزان محدوده حرکتی که با رنگ آبی مشخص شده در 3 مرحله مختلف بیماری چسبندگی کپسول مفصل شانه، مشخص شده است.
مرحله باز شدن انجماد یا آب شدن یخ: در این مرحله دوباره به آرامی و به تدریج قدرت حرکتی شانه باز می گردد. مدت زمان این مرحله می تواند بسیار متفاوت باشد. معمولاً مشکل انجماد شانه ها از ابتدا تا انتها در طول 24 ماه طول می کشد. یعنی از زمان شروع فرآیند انجماد تا انجماد کامل و بعد باز شدن انجماد، نزدیک به دو سال طول خواهد کشید و شما را درگیر خود می کند.

در این مرحله درد خیلی کمی احساس می کنید (در مقایسه با مراحل قبل) و به مرور این درد کمتر هم می شود. به علاوه دامنه حرکتی شانه هم به حالت معمول باز می گردد و در انتها شما تقریباً می توانید تمام توانایی های حرکتی مفصل شانه که سابقاً داشته اید را دوباره به دست آورید.

روش درمان کپسول چسبنده شانه

انجام ورزش و حرکات کششی برای بهبود هر چه سریع تر این بیماری به خصوص در مرحله منجمد شدن (مرحله اول) تأثیر خیلی زیادی دارد. ورزش هایی که در این مرحله باید انجام دهید، ورزش های کششی و نرمش های مختلف خواهد بود که باعث می شوند کاهش محدوده حرکتی متوقف شود.

در مرحله منجمد شدن، کاهش درد در اولویت قرار دارد چون که در این مرحله بیشتر از همه با دردی که در مفصل احساس می کنید درگیر هستید. در این میان استفاده از دارو های ضد التهاب هم کمک زیادی می تواند به شما کند. البته به یاد داشته باشید که قبل از هر اقدامی باید با پزشک مشورت کنید و هیچ وقت خود سرانه اقدام به مصرف دارو نکنید. انجام یخ درمانی هم به کاهش درد و التهاب کمک زیادی می کند.

در طول مرحله اول با هر روشی که می توانید باید به کاهش التهاب کمک کنید تا جلوی بد تر شدن وضعیت را بگیرید. یکی دیگر از روش ها هم تزریق کورتیزون در مفصل است. کورتیزون (cortisone) یک ترکیب استروئیدی است که خاصیت ضد التهابی دارد و به علاوه درد را هم تسکین می دهد. کنترل درد و افزایش مجدد محدوده حرکتی در تعامل تنگاتنگ با هم قرار دارند. در واقع بخش بزرگی از کاهش توانایی های حرکتی دردی است که هنگام حرکت مفصل و به خصوص کشش آن ایجاد می شود.

در مرحله باز شدن انجماد هم انجام حرکات ورزشی و نرمش و کشش اثر زیادی بر افزایش سرعت بهبود و به دست آوردن مجدد توانایی های حرکتی مفصل شانه دارد. فیزیوتراپی هم می تواند به افزایش حرکت مفصل شانه کمک زیادی کند. در مورد انجام حرکات ورزشی و به خصوص کششی باید این نکته را به یاد داشته باشید که اگر می خواهید دامنه حرکتی مفصل را افزایش دهید، باید دست را بیشتر از جایی که در حالت معمول و بدون سختی کشیده می شود (حرکت می کند)، بکشید. متأسفانه باید گفت که به همین خاطر، انجام حرکات کششی و ورزش ساده و بدون چالش نخواهد بود و با کمی سختی و شاید درد همراه باشد.

انجام حرکات کششی هم خود اصول و تکنیک هایی دارد که باید رعایت کنید. مثلاً اینکه باید بدانید انجام کشش به صورت طولانی مدت و با شدت و فشار کم خیلی بیشتر از انجام کشش به صورت کوتاه مدت ولی با شدت زیاد اثر گذاری دارد. یعنی این که لازم نیست حین انجام حرکات کششی درد و سختی زیادی تحمل کنید. با رعایت این اصل ساده می توانید هم اثر گذاری کشش و نرمش را بیشتر کنید و هم اینکه به طور کلی حرکت را برای خودتان ساده تر کنید.

گاهی اوقات لازم است حرکات به صورت اجباری و با کمک یک نفر دیگر انجام شوند. یعنی اینکه مفصل شانه با نیروی خارجی که یک فرد دیگر وارد می کند در یک جهت مجبور به حرکت شود. البته این حرکت قطعاً در دامنه حرکتی طبیعی شانه خواهد بود و قرار نیست در این میان دست شما بشکند! برای این کار فیزیوتراپ ممکن است اول بی حس کننده موضعی به شما تزریق کند و بعد شانه را در جهتی که لازم است کشش پیدا کند، حرکت دهد.

هدف از این کار این است که مفصل و کپسول مفصل کشش پیدا کنند. گاهی هم وضعیت طوری است که لازم است حتی کپسول شانه پاره شود!
دقیقا به همین دلیل است که انجام این حرکات فقط باید توسط متخصص انجام شود. در حرکت شدید مفصل شانه به صورت اجباری ممکن است علاوه بر کپسول بافت های دیگر هم دچار پارگی و آسیب شوند (به خصوص اگر توسط فرد غیر مجبور این کار صورت بگیرد).

با همه این احوال گاهی اوقات حرکت اجباری شانه یک روش لازم و ضروری در فرآیند درمان چسبندگی کپسول مفصل شانه است.
روش حرکت اجباری معمولاً خودش نیاز به بازیابی و ترمیم بافت ها دارد و در نتیجه یک سری حرکات و ورزش ها و کشش ها باید برای بعد از انجام این روش در نظر گرفته شود.

ورزش های فیزیوتراپی برای درمان چسبندگی کپسول مفصل شانه

انجام حرکات کششی که خودتان انجام می دهید بخش ضروری از برنامه بازیابی و ترمیمی مفصل شانه است. همان طور که گفتیم باید این را هم در نظر داشته باشید که این نوع مشکل و آسیب دیدگی ذاتاً با حرکت مفصل شانه مخالفت می کند و در نتیجه نباید انتظار داشته باشید انجام حرکات کششی در این موقعیت مثل انجام حرکات کششی در حالت معمول باشد. در واقع هدف از انجام کششی در اینجا این است که دامنه حرکتی مفصل که دچار محدودیت شده است، افزایش پیدا کند.

نسخه اصلی مطلب چسبندگی کپسول مفصل شانه یا شانه منجمد یا یخ زده چیست و چه علائمی دارد؟ را در سایت دکتر علی نقره کار بخوانید.

---