تعریف یائسگی :

تغييرات حوالي يائسگي و يائسگي عمدتاً مربوط به تغييرات هورمونهای تخمدان ميباشد. دوران قبل از يائسگي از 8-2 سـال قـبل از يـائسـگي شـروع ميشـود و تا يكسال پس از آخرين دوره پريود قـاعـدگـي طـول ميكشـد. در حقيقت یائسگی اینطور تعریف میشود : قطع پریود ماهيانه به مدت یکسال .سن شروع یائسگی در بانوان در هر جامعه ای فرق دارد و در طیف سنی 55-45 سال ممکن است یائسگی رخ دهد. بیشترین عامل تععین کننده سن یائسگی ، عامل ژنتیک می باشد. ولی بطور عموم حدود سن 50 سالگی اتفاق می افتد.

تغييرات هورموني دوران يائسگي :

تغييرات هورمونهاي زنانگي در دوران پيش از يائسگي ايجـاد ميشود كـه بـا آزمـايشـات هـورمـونـي ميتـوان شـروع آن را نشـان داد بطوريكه زودرس ترين علامت یائسگی در آزمایشات ، افزايش هورمون FSH است.کاهش هورمون استروژن نیز پس از آن ایجاد میشود و علت بسیاری از مشکلات وعلایم دوران یائسگی می باشد.

علایم یائسگی :

علایم شایع ناشي از تغييرات هورموني يائسگي شامل گرگرفتگي ، تعريق شبانه، خشکی واژن و درد هنگام مقاربت و اختلال در خواب ميباشد. اکثر خانمهای یائسه با شکایت گرگرفتگی به متخصص زنان مراجعه میکنند.در صورت شدت اين علایم ، با استفاده از درمان هورموني جایگزین كه در موارد غيرقابل تحمل براي مدت محدود توصيه ميشود و نیز استفاده از داروهای گیاهی استروژن دار مانند سویا اين علائم بهبود مييابند.

غربالگری های دوران یائسگی :

یائسگی دوران جدیدی از زندگی همه بانوان است و با توجه به بیماریها و اختلالات مهمی که در این دوران ممکن است بوجود آید تمامی بانوان یائسه بایستی تحت نظر متخصص زنان بوده و از نظر بیماریهای مربوطه تحت غربالگری قرار گیرند. همچنین میتوان با مراقبتها و معاینات دوره ای از بسیاری عوارض و بیماریها که دردوران یائسگی شایع هستند پیشگیری نمود.

اختلالات و بیماریهای شایع دوران یائسگی :

1- اختلالا ت غدد :

با افزايش سن عملكرد تيروئيد كاهش مييابد و ممکن است علایم کم کاری تیروئید بروز کند. بهمین دلیل باید فعاليت تيروئيد در خانمهاي يائسه مورد بررسي واقع شود. احتمال بروز بيماري ديابت يا قند بعد از سن 40 سالگي شايع است كه بايد از اين نظر مورد بررسي بطور دوره ای انجام شود.

2- تغييرات تناسلی ادراری در دوران يائسگي :

بدليل كاهش استروژن در دوران يائسگي مخاط واژن نازك شده و باعث خارش، درد موقع مقاربت و تنگي واژن ميگردد. آتروفي دستگاه ادراري تنـاسـلي بـاعـث ايجاد علائمي ميشود كه روي كيفيت زندگي تاثير ميگذارد و براي مثال دچـارسوزش ادرار ، عفـونـت مـكرر در مثانه و مجراي ادرار و بی اختیاری ميگردد. اين مشكلات تا حدي با استفاده از استروژنهاي موضعي كه بصورت كرم يا قرص واژينال تجـويـز ميشود تـا حدي برطرف ميشوند. درمان موضعي با استروژن باعث درمان و بهبود بي اختياري استـرسي ادرار در 50 درصد موارد ميشود. فعاليـت جنسي باعث بهبود جريان خون واژن و باعث تشديد اثرات درماني استروژن ميگردد.

نکته : درمانهای نوین مانند کربوکسی تراپی برای خشکی و آتروفی واژن بسیار عالی هست که بی اختیاری و تکرر ادرار و نیز فعالیت جنسی را بهبود میبخشد و بطور سرپایی انجام میشود.

3- اختلالات خلق وخو در یائسگی :

يكي از علايم ديگر در دوران بعد از يائسگي اختلالات خلق وخو و افسردگي در اين دوران است كه با درمان دارويي قابل کنترل است.

4- بيماريهاي قلبي عروق در يائسگي:

در زنان يائسه ميزان مرگ ومير ناشي از بيماريهاي عروق قلبي سه برابر مرگ نـاشي از سرطان پستان و ريه ميباشد. سابقه فاميلي بيماريهاي قلب و عروق، فشارخون بالا، مصرف سيگار، بيماري قند، كلستـرول و چـربـي بـالاي خـون و چاقي از اين عوامل خطرساز ميباشند.

5- پيشگيري از سرطان در دوران يائسگي :

خطر سرطان با افزايش سن در بيشتر سرطانها افزايش مييابد و از اين جهت در دوران يائسگي اين مسئله بايد مورد توجـه بيـشتري واقع شود. در تمام خونريزي هاي غير طبيعي در دوران بعد از يائسگي بايد سونوگرافي واژينال جهت بررسي ضخامت رحم و اندازه تخمدانها، جهت رد سرطان رحم و تخمدان انجام شود.شايعترين سرطان وابسته به جنس در زنان سرطان پستان است كه از سن 50 سال به بالا افزايش مييابد.به اين جهت توصيه ميشود ماموگرافي از سن 40 تـا 50 سالگي دو سال يكبار و از 50 سال به بعد سالي يكبار انجام شود.

6- پوكي استخوان در يائسگي :

يكي از مشكلات دوران يائسگي كاهش توده استخواني است بطوري كه 20 سال اول بعد از يائسگي حدود 30 درصد كاهش توده استخـواني ايجـاد ميشود و اين ميتواند زمينهساز شكستگي باشد. سابقه فاميلي پوكي استخوان ، سابقه شكستگي ،افزايش سن، مصرف سيگار، سفيد پوست بودن و نژاد، كاهش استروژن، وزن پائين عوامل خطرساز شكستگي ميباشند. سابقه شكستگي لگني در مادر بخصوص بعد از 50سالگي، مصرف داروهاي ضد صرع ، پركاري تيروئيد و كاهش توده استخواني خطر شكستگي را بالا ميبرد.
اندازه گيري تراكم استخوان در زنان يائسه و بالاي 65 سال پيشنهاد ميشود فواصل 5 سال يـكبار احتمالاً كافيست. براي درمان پوكي استخوان ورزش در تمام گروههاي سني نيم ساعت سه بار در روز، مصرف كلسيم 1000 ميليگرم در دوران يائسگي و 1500 ميليگرم در دوران بـعد از يـائسـگي همراه با ویتامین دی توصيه میشود.در موارد شديد مصرف داروهاي ديگري كه جذب كلسيم را روي استخـوان افزايش ميدهد توصيه ميشود.

دکتر منصوره پژمان منش ، جراح و متخصص زنان و زیبایی اصفهان ، فوق تخصص ناباروری

نسخه اصلی مطلب مراقبتهای دوران یائسگی را در سایت دکتر منصوره پژمان منش بخوانید.

---