آشنایی با انواع خال

دکتر گیتا فقیهی [ متخصص پوست و مو ]آدرس وب سایت : www.drgitafaghihi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، مجتمع آژند،بلوک آ،طبقه سوم،کلینیک صدف تلفن مطب : 32240828 - 031

خال یا ضایعه خوش خیم نابجای پوستی که ناشی از تکثیر و فعالیت بیش از اندازه سلول های رنگدانه ساز (ملانوسیت) و غیررنگدانه ساز (کراتینوسیت) است، به اشکال، رنگ و اندازه های مختلف در صورت و بدن به وجود می آید.

اگرچه علت بروز خال های خوش خیم همچنان نامشخص است، اما عللی همچون سابقه ژنتیک و فامیلی مثبت، تغییرات طبیعی هورمونی در سنین رشد (۵ سال اول زندگی و سن بلوغ)، حاملگی، مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی (شیمی درمانی یا نور درمانی)، سوابق اختلالات هورمونی (کم کاری یا پرکاری تیروئید یا بیماری های داخلی متابولیک)، تماس با مواد سوزاننده و شیمیایی و تاثیر طولانی مدت نور خورشید می تواند در بروز تعداد و اندازه خال ها تاثیرگذار باشد، اما گاهی ممکن است در محل نیش حشرات، جوش ها و ضایعات پوستی که بعد از یک دوره طولانی بهبود یافته اند، شاهد بروز خال های رنگی یا غیررنگی باشیم.خال های مادر زادی در موقع تولید ممکن است بسیار کمرنگ باشند و به همین دلیل ممکن است مورد توجه واقع نشوند.خالها ضایعه ها خوش خیم هستند ونیاز به اقدام درمانی ندارند.
انواع خال ها به طور کلی خال ها به دو گروه بزرگ تقسیم می شوند:

الف) خال های اکتسابی:
اکثریت خال ها اکتسابی هستند و به طور طبیعی حدود ۸۰ درصد مردم دارای یک یا چند خال ملانوسیتی هستند می باشند. این خال ها بیشتر در دوران کودکی و بلوغ ایجاد می شوند و پس از سن ۳۵ سالگی پیدایش خال جدید کمتر دیده می شود.
یک فرد سفید پوست به طور طبیعی در سنین متوسط عمر دارای حدود ۲۰ تا ۴۰ عدد خال است که کاملا طبیعی است. خال ها معمولا ابتدا ضایعات قهوه ای رنگ مسطح و صاف شبیه کک مک است (خال جانکشنال) و با گذشت زمان بزرگتر، کم رنگ تر و برجسته می شود (خال مرکب یا خال داخل درمی). همچنین ممکن است در سطح بعضی خال ها موهایی رشد کند.
البته بعضی خال ها ممکن است به همان شکل اولیه باقی بماند و تغییری نکند. بعضی خال ها در سنین جوانی، هنگام حاملگی، در دوران بلوغ یا در اثر تزریق ACTH تیره تر و بزرگتر می شود و برخی اوقات خال های جدید ممکن است بروز کند.

ب) خال های مادر زادی:
حدود یک درصد نوزادان، در موقع تولد دچار این نوع خال هستند. این نوع خال ها می تواند در اندازه های کوچک، متوسط و بزرگ باشد. خال های بزرگ، قطری بالاتر از ۲۰ سانتیمتر دارند و ممکن است گاهی به اندزه ای بزرگ باشند که قسمتی یا تمامی تنه یا اندام را دربر گیرند.
این نوع خالها در قسمت تحتانی پشت و در ناحیه ران ها دیده می شوند و ۴ تا ۶ درصد خطر ایجاد سرطان بدخیم پوست یعنی ملانوم در آنها وجود دارد.

خال های مادر زادی در موقع تولد ممکن است بسیار کمرنگ باشند و به همین دلیل ممکن است مورد توجه واقع نشوند. خال های ملانوسیتی مادر زادی کوچک و متوسط معمولا سرعت رشد کمتری تسبت به سرعت رشد شیر خواران دارند و بنابراین با گذشت زمان کوچک می شوند.
در موقع بلوغ این خالها تیره تر شده و موهای خشن روی آنها رشد می کند.

خال های دیگری نیز در بدن وجود دارد که برخی از انواع آنها شامل موارد زیر است:
* خال هاله دار:
این نوع خال حاشیه ای از پوست سفید به پهنای ۲۵ میلیمتر در اطراف دارد و بیشتر در حوالی بلوغ دیده می شود. شایع ترین محل این نوع خال در پشت می باشد. واکنش های ایمنولوژیک می توانند باعث بی رنگ شدن اطراف خال و حتی باعث کنترل و از بین بردن خال گردند. اگر چه این نوع خال در افراد جوان نیازی به پیگیری ندارد ولی در افراد مسن تر بایستی ملانوم بدخیم را در نظر گرفت و در صورت هر گونه شک بایستی اقدام به نمونه برداری نمود.

* خال آبی:
برجستگی آبی رنگ با سطح صاف و اندکی برجسته با قطر کمتر از یک سانتیمتر است که شایعترین محل آن در اندام ها یا کفل و صورت است. یک نوع آن احتمال بدخیمی دارد. در صورتیکه از نظر زیبایی مسئله ساز باشد می توان آن را به وسیله جراحی خارج کرد.
این خالها باید به صورت عمقی و تا لایه چربی زیر جلدی برداشته شوند تا عود نکنند. خال دیسپلاستیک این خال های غیر عادی و بدشکل در ۲ تا ۵ درصد جوانان و بالغین دیده می شوند این خال ها، قطری بیش از ۵ میلیمتر دارند و دارای حاشیه ای نامنظم هستند و درجاتی از التهاب و تغییر رنگ در آنها دیده می شود. اهمیت این خال ها از لحاظ استعداد بیشتر آنها برای تبدیل به ملانوم بدخیم است و به مجرد هر گونه تغییری باید این خالها را برداشت.

*سایر ضایعات رنگی پوست که در تشخیص افتراقی خال مورد توجه هستند:
کک مک شبیه خال اکتسابی جانکشنال است ولی برخلاف خال به ندرت اندازه آنها بیشتر از چند میلیمتر می شود و بعضی مواقع ممکن است به هم متصل شوند. این ضایعات در اثر تماس با نور خورشید تیر ه تر شده و ممکن است در زمستانها پاک شوند و برخلاف خال که تمام نقاط بدن ممکن است باشد، کک مک فقط در نواحی روباز بدن که در معرض آفتاب هستند مانند صورت و گردن دیده می شوند.

گاهی ضایعاتی به صورت لکه های قهوه ای روی مچ دستها، پشت دستها، ساعد و صورت ظاهر می شوند که به آنها لکه های آفتابی یا لکه های سنی می گویند. همچنین ضایعات برجسته زگیلی شکل روی صورت یا تنه ممکن است دیده شود که اینها خال نیستند و توسط متخصص پوست تشخیص داده می شوند. آیا خال ها را باید برداشت؟ حقیقت این است که اکثریت خال ها و لکه های پوستی خوش خیم هستند و خطر ابتلا به سرطان پوست در آنها بسیار کم است.
هر خالی که دارای یک یا چند نمای غیر معمول باشد مانند عدم تقارن ضایعه و نامنظم بودن حاشیه و یکنواخت بودن رنگ خال و یا اندازه آن بیش از هفت میلیمتر باید برداشته شود.

خال هایی که در سنین بالا به رشد خود ادامه می دهند و یا دچار تیره رنگی و تغییر شکل می شوند را باید برداشت. قبلا بعضی از پزشکان توصیه می کردند که خال هایی که در معرض اصطکاک یا تحریک مداوم هستند مثل خالهایی که در ناحیه ریش آقایان هستند یا خالهایی که در ناحیه کمربند یا آرنج قرار دارند به علت اینکه احتمال بدخیم شدن دارند برداشته شود که امروزه چنین اعتقادی وجود ندارد.
بعضی خال ها بد منظره و ناخوشایند هستند و بیمار از لحاظ زیبایی و یا به اصرار اطرافیان جهت عمل جراحی خال صورت مراجعه می کنند که برداشتن خال در این موارد باید با دقت و رعایت اصول جراحی جهت باقی نماندن یا به حداقل رساندن خطر جوشگاه عمل انجام شود.
هر لکه، خال یا ضایعه پوستی که به طور ناگهانی دچار تغییرات در اندازه، شکل و یا رنگ شود یا دچار خونریزی، خارش، درد یا زخم شود بایستی توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرد.

ممکن است متخصص پوست به بیمار اطمینان بدهد که خال مورد نظر خطرناک نیست و نیازی به عمل یا نمونه برداری ندارد و یا این که پزشک اقدام به نمونه برداری یا برداشتن ضایعه کند و در صورتی که مشخص شود که خال تغییرات بدخیمی دارد بر حسب عمق و پیشرفت ضایعه بایستی با حاشیه مشخصی ضایعه به طور کامل برداشته شود و جهت پاتولوژی فرستاده شود.

اگر بعد از برداشتن خال، مجددا عود کرد حتما بایستی به پزشک مراجعه کرد احتمالا اسکار بعد از عمل خال، بستگی به مهارت پزشک و نوع ترمیم پوست بیمار دارد بعضی از افراد مستعد تشکیل پوست اضافه در محل عمل جراحی هستند و در بعضی نقاط بدن خطر تشکیل جوشگاه محل عمل زیادتر است.
در مورد خال های بزرگ روشهایی وجود دارد که باعث محو کردن کامل خال نمی شود ولی از نظر ظاهری وضعیت بهتری به وجود می آورد مثل لایه برداری (پیلینگ)، درم ابرژن و لیزر که باعث کم رنگ تر شدن خال میشوند ولی معمولا موقت بوده و خطر ابتلا به سرطان (ملانوما) را کم نمی کند.

ملانوم بدخیم این سرطان بدخیم ترین سرطان پوست است.
اگر چه ملانوم بدخیم فقط ۵ درصد سرطانهای پوستی را تشکیل می دهد، اما شایعترین علت مرگ در اثر بیماریهای پوستی است. شیوع ملانوما در دهه های اخیر رو به افزایش بوده به طوری که در دنیای صنعتی به عنوان یک سرطان شایع مطرح است و در زنان پس از سرطان ریه مرتبه دوم را کسب کرده است.
ملانوم در دوران کودکی و نوجوانی نادر بوده و سن شایع آن ۶۰ سالگی است. در حال حاضر علت اصلی ملانوم ناشناخته است ولی فاکتورهای متعددی از قبیل فاکتورهای ژنتیکی، تابش اشعه ماورا بتفش و تماس های محیطی در بیماری دخیل است. استفاده از منابع مصنوعی تولید اشعه ماورا بنفش و لامپ های نوسانی نیز به عنوان فاکتورهای مساعد کننده محسوب می شوند.

اشعه آفتاب نقش عمده ای در ایجاد ملانوم دارد. بهترین فاکتور محیطی در علل ایجاد ملانوم، اشعه آفتاب است، نوع اشعه بیشتر از نوع اشعه ماورا بنفش نوع B است. تابش متناوب ولی شدید آفتاب به ویژه در کودکی که منجر به آفتابسوختگی می شود، فرد را مستعد ابتلا به ملانوم می کند.
ارتباط خال ملانوستیک و ملانوم بدخیم درباره سرطانی شدن خال های ملانوستیک مطالعاتی در سراسر جهان انجام شده است. حدود ۲۵ تا ۵۰ درصد ملانوم ها روی خالهای ملانوستیک اکتسابی ایجاد می شود ولی از آنجا که هر انسان بالغ ۲۰-۳۰ خال اکتسابی دارد در مقایسه با شیوع ملانوم بدخیم می توان گفت که اغلب خال های اکتسابی در شرایط معمولی، سرطانی نمی شوند.

به طور کلی خطر ایجاد ملانوم بدخیم در نژاد سفید پوست، افرادی که تماس بیش از حد با نور خورشید دارند، حساسیت به نور خورشید، ضعف سیستم ایمنی، سابقه ملانوم جلدی یا وجود سابقه ملانوم در خانواده، بیشتر از گروه های دیگر است.
خال اصولا خوش خیم است و به جز خالهای مادرزادی و خالهای غیر کلاسیک (دیسپلاستیک)، سایر خالها اغلب بدون خطر هستند، در صورت هر گونه تغییری در اندازه، رنگ، قوام سطحی خال و پیدایش درد، خارش و خونریزی حتما باید مورد توجه قرار گیرد و در صورت بروز هر یک از تغییرات فوق بایستی به متخصص پوست مراجعه شود که در صورت شک پزشک به بدخیمی خال، نمونه برداری یا برداشتن ضایعه انجام خواهد گرفت.