در بدن انسان روزانه میلیون ها فرآیند به وقوع می پیوندد که برای انجام آنها بدن نیاز به اکسیژن دارد. این عمل اکسیداسیون نامیده می شود و طی آن مولکول ها الکترون از دست می دهند و باعث تولید ترکیبات فعالی به نام اکسیدها یا رادیکال های آزاد می شوند که در بعضی مواقع سبب آسیب سلول ها و از بین رفتن انها می شود. یکی از مهم ترین دلایل پیری پوست، تخریب سلولی توسط رادیکال های آزاد است. رادیکال های آزاد که بسیار فعال هستند ، به ساختار سلولی بدن حمله می کنند و آنها را از بین می برند. عمده ترین منبع تولید کننده رادیکال های آزاد ، سوخت سلولی است که هر لحظه در تمام سلول های بدن به مصرف می رسند ( بطور کلی هر چه تولید رادیکال های آزاد بیشتر باشد، طول عمر فرد کوتاه تر خواهد بود) . آنتی اکسیدان ها از طریق ترکیب شدن با اکسیدها مضر ( رادیکال های آزاد) موجب حفاظت سلول های بدن در مقابل آسیب های ناشی از فعالیت اکسیدها می شوند. همچنین آنتی اکسیدان ها می توانند آسیب هایی که قبلاً در سلول ها ، توسط رادیکال های آزاد ایجاد شده است را بهبود بخشند.
برخی از بیماریهای تحلیل برنده نظیر سرطان ها ، بیماری های قلبی عروقی ، آلزایمر، بیماری های عملکرد سیستم ایمنی و برخی از بیماری های چشمی با رادیکال های آزاد ارتباط دارند. آنتی اکسیدان ها موادی هستند که اثر رادیکال های آزاد را از بین می برند و ازعمل آنها در بدن جلوگیری می کنند. آنچه در پوست موجب تولید بیشتر آنتی اکسیدان می شود، نور خورشید و بعضی کرم های پوست است.یک خصوصیت مهم مواد آنتی اکسیدانها، محلول بودن در آب و در چربی است، زیرا بافت سلولی بدن به گونه ای است که غشاء ها از جنس چربی و فضای خارج و داخل سلول، آب است. از این رو آنتی اکسیدان های محلول در آب، از خارج و داخل سلول محافظت می کنند و انواع محلول در چربی ها غشاء را تازه و جوان نگه می دارند. پس هر دو نوع مورد نیاز هستند تا یک سد محافظتی مناسب، در برابر رادیکال های آزاد بوجود آورند.
انواع آنتی اکسیدان ها بر حسب محلولیت
محلول در آب : ویتامینC، سیستئین، متیونین، سلنیوم، گلوتایتون
محلول در چربی : ویتامینE، ویتامینA، کاروتن ها، لیکوپن، کوآنزیمQ10
محلول در آب و چربی : لیپوئیک اسید، متالوتیونین، بعضی از پلی فنل ها، بعضی از فلاوانوئیدها
چند نمونه از ویتامین های موثر بر پوست :
1- ویتامین E :
ویتامینE که یک ویتامین محلول در چربی است، غشاء سلولی، لیپو پروتئین ها و ساختارهای چربی بدن محافظت می کند. بیشتر غشاء سلول از چربی هایی غیراشباعی تشکیل شده است که به رادیکال های آزاد بسیار حساس هستند و مصرف ویتامینE چه به شکل خوراکی و چه به صورت موضعی، اثر محافظتی مناسبی بر غشاء سلول دارد.شما میتوانید از ویتامین E برای مبارزه با چین و چروک ها، لکه ها و دیگر نشانه های پیری استفاده کنید. ویتامین E می تواند آسیب های ناشی از تابش خورشید را بهبود بخشد و رادیکال های آزاد (از عوامل ایجاد کننده پیری و بیماری ها) را در محیط آزاد کند.شما می توانید از ویتامین E برای درمان هیپرپیگمنتاسیون پوست که باعث غیریکنواخت شدن رنگ پوست و ایجاد لکه های تیره روی اکثر قسمت های پوست می شود، استفاده کنید. ماسک های مخصوص لکه های تیره پوست.ویتامین E به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی می تواند آسیب های ناشی از اشعه ماورای بنفش خورشید را از بین ببرد.ویتامین E می تواند تولید کلاژن (که باعث افزایش خاصیت ارتجاعی پوست می شود) را افزایش دهد و از ایجاد نشانه های پیری مانند چین و چروک ها جلوگیری نماید.ممکن است به علت افزایش یا کاهش وزن ناگهانی یا بارداری ترک هایی بر روی پوست تان ایجاد شود که شما می توانید با استفاده از ویتامین E این ترک های زشت و ناخوشایند را ازبین ببرید.
2- فلاوانوئیدها :
دسته متنوعی از رنگدانه های گیاهی هستند که باعث ایجاد رنگ متنوع در سبزیجات می شوند . علاوه بر اثر آنتی اکسیدانی بعضی فلاوانوئیدها، اثر ضد آلرژیک، ضد سرطان، ضد ویروس و ضد التهابی نیز دارند. بیش از چهار هزار نوع از آنها شناسایی و دسته بندی شده است، ولی تحقیقات بر روی تعداد معدودی از آنها صورت گرفته است. در زمینه اثرات مفید بر پوست ، دو گونه از آنها بسیار مؤثر شناخته شده اند که عبارتند از : پروآنتوسیانین ها ( در انگور ) و پلی فنل ها( در چای سبز).
3- کوآنزیم Q10 ، لیپوئیک اسید ، سیستئین و متیونین :
در اصل آنتی اکسیدان هستند، ولی اعمال مهم دیگری در بدن دارند و به طور طبیعی در بدن موجودند.افزایش مصرف سبزی و میوه ، غلات کامل و شیر و لبنیات کم چرب ، که موجب دریافت آنتی اکسیدان ها می شوند ، در سلامت اکثر مردم مفید می باشد.چنانچه در رژیم غذایی دو اصل تعادل و تنوع رعایت شود ، نیاز افراد سالم به آنتی اکسیدان ها ، ویتامین ها و املاح برآورده شده و لزومی به استفاده از مکمل ها نیست. اما گروه های در معرض خطر مانند کودکان ، زنان باردار ، شیرده و .. نیازمند دریافت بعضی از مواد مغذی از طریق مکمل ها می باشند.کاروتنوئیدها ، فلاونوئیدها ، ایزوتیوسیانات ها ، فنل ها ، سولفیدها و تیول ها شناخته شده ترین آنتی اکسیدان ها می باشند که در مواد غذایی زیر وجود دارند :
میوه ها : مرکبات ، انواع توت ها نظیر توت فرنگی ، تمشک و شاتوت ، آلبالو ، انگور قرمز ، سیب و هلو.
سبزی ها : هویج ، گوجه فرنگی ، کلم برگ ، اسفناج ، ذرت ، گل کلم ، کلم بروکلی ، تربچه ، پیاز ، سیر ، تره فرنگی ، موسیر .
تخم مرغ
چای ، قهوه ، شکلات و دارچین
بادام زمینی
نقش آنتی اکسیدان ها در حفظ سلامتی بدن :
خنثی کردن رادیکال های آزاد
حفاظت سلول ها ر مقابل اثرات مخرب رادیکال های آزاد
حفظ سلامت بینایی
حفظ سلامت پروستات
بهبود عملکرد مغز
حفظ سلامت قلب
حفظ سلامت دستگاه ادراری
از بین بردن خاصیت سمی ترکیبات نامطلوب
حفظ و تقویت عملکرد سیستم ایمنی