بیرون زدگی دیسک بین مهره ای و کمردردهای مزمن

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

بیرون زدگی دیسک بین مهره ای و کمردردهای مزمن
فتق دیسک بین مهرهای در بین عموم مردم و حتی پزشکان به نام های متفاوتی خوانده میشود بطور عمده بنام دیسک و فتق دیسک و یا بطور اشتباه سیاتیک گفته میشود ولی اصطلاحات دیگری که آسیب وارده را بیان میکنند و در گفتگوی پزشکی مرسومند عبارتند از برجستگی دیسک ، سُرخوردگی دیسک، جابجائی و فتق دیسک. البته آنچه که علائم دیسک واقعی رادارد همان حالت فتق کامل است.

علت فتق دیسک بین مهره ای
دیسکها انعطاف پذیر بوده و هر دیسک بین دو مهره قرار میگیرد. کشیدگی ، پیچ خوردگی و فشار به ناحیه کمر که به عناصر پشتی ستون فقرات آسیب وارد میکند، میتواند به دیسک یا دیسکهائی که در جلو بین دو جسم مهرهای قرار میگیرد نیز صدمه وارد کند. هر دو قسمت محیطی و مرکزی دیسک آسیب پذیرند ولی اصطلاح فتق زمانی کاربرد دارد که قسمت مرکزی دچار آسیب شدید گردد که در این موارد، فتق با پارگی قسمت محیطی نیز همراه است. فتق هسته دیسک ممکن است درنتیجه اعمال نیروهای بیش از اندازه، نیروهای کم اما مداوم و مکرر بر روی دیسک و یا وجود آنولوس معیوب پیش آید.

فتق دیسک و فشار به ریشه عصبی
فتق دیسک میتواند بعلت ساییدگی تدریجی و پارگی خود به خود بخصوص در افرادی که کار نشسته دائمی دارند اتفاق افتد اما در اشخاصی که به حمل و نقل اجسام سنگین اشتغال دارند بیشتر از افراد دیگر است. در پارگیهای در اثر سائیدگی٬ بیماران دورههای دردهای طولانی و خفیف دارند ولی در پارگیهای حاد درد ناگهانی و شدید است. فشار داخل دیسک در حالت ایستاده کمتر از حالت نشسته و در حال نشسته کمتر از موقعی است که شخص در حالت ایستاده بطرف پائین خم میشود.[۶] در حرکت شدید خم شدن٬ هسته مرکزی دیسک به لبه پشتی الیاف حلقوی دور خود فشار آورده و آنرا اگر ضعیف شده باشد پاره میکند و بطرف ریشه عصبی مربوط به آن دیسک فشار وارد می آورد.

هر چند وجود فشار دیسک بیرون زده ٬ از عوامل اصلی علائم بالینی است٬ اما رادیکولیت شیمیائی∗ امروزه یکی از عوامل مهم در ایجاد درد کمر بحساب میآید و نمیتوان فقط وجود فشار روی نخاع و یا ریشه عصبی را تنها عامل ایجاد درد دانست. آزاد شدن فاکتور التهابی TNF که بطور عمده از پارگی دیسک حاصل میشود خود باعث تخریب و نکروز و اضمحلال و فساد بقیه دیسک شده و این التهاب در ایجاد درد مؤثر است. همچنین بعضی گزارشهای علمی عوامل ژنتیک و جهش ژنی را در ایجاد فتق دیسک مؤثر دانسته است.

شواهدی وجود دارد که بیرون زدگی دیسک بین مهره ای که میتواند باعث کمردردهای مزمن شود در افرادی بیشتر دیده میشود که شکل مهره های کمر آنها به مهره های شمپانزه ها و اورانگوتانها شباهت بیشتری دارد؛ به عبارت دیگر مهرههای کمر این افراد از نظر تکاملی کمتر برای راه رفتن روی دو پا تطبیق پیدا کرده است. یکی از توضیحاتی که در این باره ارائه شده این است که در مسیر تکامل از موجودی چهار دست و پا به انسان دو پا، فشار بر روی ستون مهرهها افزایش یافته است. نتایج این پژوهش این فرضیه را که کمردرد ممکن است منشأ تکاملی داشته باشد تقویت میکند.

علائم و نشانه ها
آسیب های خفیف دیسک معمولاً درد موضعی ایجاد میکنند که میتواند به علت صدمه قسمت محیطی دیسک باشد و یا به علت التهاب هسته دیسک که هنوز به مرحله فتق نرسیده است ولی به علت فشار ثانویه به اطراف، درجاتی از درد را ایجاد میکند. این حالت آسیب جدی محسوب نمیشود، مگر اینکه با ادامه نیروهای غیرطبیعی باعث از هم گسیختگی لایه محیطی و بیرون زدگی هسته دیسک∗ و فشار به رباط طولی پشتی، نخاع∗ و اعصاب نخاعی گردد. در این موارد، با توجه به میزان فشار به ریشه های عصبی حالات متفاوتی از درد را ایجاد میکند.

درصورت فشار به ریشه های عصبی در ناحیه کمر به علت فتق دیسک، درد ریشه عصب یا درد انتشاری∗ ایجاد میگردد که میتواند تا کل اندام تحتانی امتداد یابد. البته چون در ناحیه کمر دیسکهای L۴-L۵ و L۵-S۱ بیشتر تحت فشار قرار میگیرند بنابراین بیشتر درد عصب سیاتیک که مربوط به پشت اندام تحتانی است بوجود میآید. دردهای ناشی از ریشه عصب (درد انتشاری) همچون سیاتیک با خم کردن ستون فقرات، نشستن، انجام فعالیت، سرفه و عطسه افزایش و با استراحت کاهش مییابد. اما باید توجه داشت که مسیر انتشار درد به محل دیسک دچار فتق شده در ستون فقرات دارد. دیسکهای ناحیه مهره های گردنی درد انتشاری در بازو و ساعد و انگشتان دست ایجاد میکنند.

درد انتشاری و علائم بالینی به اشکال مختلف توسط بیمار احساس و بیان میگردد. گاهی بصورت گزگز سوزش و بیحسی در قسمتی از اندام احساس و بیان میشود. در ۵۰ ٪از موارد که بیرون زدگی دیسک کم است ممکن است هیچگونه علائمی در نزد بیمار وجود نداشته باشد. اکثر پارگی و فتق دیسکها در قسمت کناری-خارجی اتفاق میافتد بهمین علت انتشار درد و علائم به یک طرف اندام حرکتی (راست یا چپ) محدود میباشد البته گاهی فتق دیسک از نوع مرکزی است و درد در دوطرف وجود دارد.