نقش آهن در بدن ورزشکاران

شهزاد محمدیان [ متخصص تغذیه ورزشی از استرالیا ]آدرس وب سایت : www.armitaclinic.ir
آدرس مطب : شهرک غرب بلوار فرحزادی تقاطع دریا خ نورانی پلاک 19 طبقه سوم تلفن مطب : 22366770 - 021

برای ورزشکاران در تمامی سنین،به ویژ افرادی که در فعالیت های استقامتی فعالیت می کنند،آهن یک جزء ضروری برای انتقال اکسیژن توسط هموگلوبین در خون و میوگلوبین درون عضلات می باشد.علاوه بر این،آهن در کمپلکس های سیتوکروم میتوکندریایی قرار داشته و در متابولیسم هوازی نقش دارد. در مطالعات انجام شده بر روی حیوانات آزمایشگاهی و نیز بررسی ها بر روی ورزشکاران مشخص شده است که کم خونی فقر آهن موجب کاهش ظرفیت عملکرد ورزشی وحداکثر توان هوازی می شود.در رشته های استقامتی که کم خونی فقر آهن موجب کاهش ظرفیت عملکرد ورزشی و حداکثر توان هوازی می شود.

در رشته های استقامتی که با تحمل وزن انجام می شوند،نظیر دوومیدانی،به دلیل اتلاف آهن از عرق،خونریزی گوارش و همولیز گلبول های قرمز خون،ورزشکاران در معرض خطر کاهش ذخایر آهن می باشند.دریافت ناکافی آهن غذایی موجب افزایش این خطر می شود،حال آن که دریافت ناکافی آهن در تمامی گروه های سنی زنان ورزشکار رایج است.اگرچه بررسی برروی جوانان و نجوانان ورزشکاران در رشته های استقامتی گواه دفع آهن به میزان 18میلی گرم در روز در این گروه سنی است،اما مطالعه ای در مورد دفع آهن در ورزشکاران سالمند با فعالیت ورزشی مشابه انجام نشده است.آتروفی معده که بر جذب ویتامین ب ـ12،کلسیم و روی،اثر منفی دارد،بر جذب آهن از منابع غیرهِم(اغلب غذاهای گیاهی)نیز تاثیر منفی دارد.همچنین برخی مواد غذایی نظیر چای دارای مواد مهارکننده طبیعی هستند و در صورتی که با منابع غذایی غنی از آهن مصرف شوند،با اتصال با آهن غیرهم،زیست دسترسی آهن را به میزان قابل توجهی کاهش می دهند.

با افزایش سن،ذخایر آهن در هر دو گروه مردان و زنان افزایش می یابد.بر این اساس افراد مسن،نسبت به افراد جوان تر نیاز به آهن غذایی کمتری دارند.به این دلیل است که کمبود آهن در مردان مسن جامعه نادر بوده و کم خوی اغلب با بیماری های مزمن و یا التهاب در این افراد مرتبط می باشد.با وجود این،یک مطالعه چاپ نشده که در جمعیت سالمندان استرالیایی انجام شده است،گواه آن است که دریافت آهن در زنان و مردان رشته های استقامتی کمتر از مقادیر توصیه شده است،در یک بررسی در آمریکا بر روی 25زن میانسال ورزشکار در رشته های دو و میدانی و دوچرخه سواری استقامتی،دریافت آهن کافی و یا بیش از میزان توصیه شده روزانه بود.به نظر می رسد کاهش دریافت غذایی آهن با افزایش سن،امری ثابت بوده و در بین فرهنگ های مختلف به ویژه در زنان شایع است و به همین دلیل در زنان ورزشکار مسن،تخلیه ذخایر آهن بیش از کم خونی به عنوان یک مشکل مطرح است.مقادیر مرجع توصیه شده آهن برای ورزشکاران،7/1-3/1برابر بیش از افراد عادی جامعه می باشد. در افراد گیاهخوار به دلیل کاهش زیست دسترسی آهن در برنامه غذایی گیاهخواری،میزان توصیه شده آهن 8/1برابر افراد عادی جامعه است.مقادیر توصیه شده آهن برای افراد سالمند و جوان تر تفاوتی ندارد.