سندروم تخمدان پلی کیستیک که از آن به عنوان تنبلی تخمدان یاد می شود از بیماریهای شایع زنان می باشد و به دلیل عوارضی که می تواند داشته باشد از اهمیت بسیاری برخوردار است.این سندروم اغلب با وجود سابقه در بستگان اتفاق می افتد و در واقع مجموعه ای از علائم است که می تواند در فردی ظاهر شود یا تنها در برخی از آنها خود را نشان دهد.
به علت تخمک گذاری های نامنظم و کم و یا عدم تخمک گذاری به مدت طولانی ، این افراد دچار قاعدگی های دیر به دیر و حتی گاهی هر چند ماه یکبار می شوند.و به علت افزایش هورمونهای مردانهمبتلا به رویش موهای زائد و یا آکنه و ریزش موی سر طرح مردانه می شوند.بیشترین سن بروز آن 20 تا 40 سال می باشد.
این سندروم بطور معمول با وجود دو علامت از 3 نشانه قاعدگی نامنظم ، موهای زائد و بزرگی دو طرفه تخمدان و پر از فولیکولهای ریز مشخص می شود .اختلالات قاعدگی یکی از شایعترین شکایات این افراد است و از طرفی یکی از شایع ترین علل بی نظمی قاعدگی در سنین باروری نیز همین سندرم است.
درمان خط اول دارویی برای بی نظمی قاعدگی البته پس از اصلاح شیوه زندگی هم در دختران و هم خانمها ، همان قرصهای ضد بارداری تحت نظر پزشک است.از آنجا که این سندرم یک اختلال مزمن است بنابراین با قطع دارو علائم عود می کندبنابراین بایستی مصرف قرص بطور متناوب برای پیشگیری از افزایش ضخامت پوشش رحمی ادامه یابد ولی با کاهش وزن و رعایت شیوه های صحیح زندگی فواصل عود افزایش یافته و همچنین عوارض کاهش می یابد.
چاقی و خصوصا چاقی شکمی در 2.3 مبتلایان این سندروم دیده می شود.ویافته علمی نشان داد که در صورت کاهش 5 تا 10 درصد وزن بدن ( در گروه افراد چاق این سندروم ) احتمال از سر گیری تخمک گذاری و حتی بارداری خودبخودی ( در موارد نازایی ناشی از آن ) وجود دارد.
طبق توصیه معتبر علمی ، بارداری در وزن های بالا که بصورت اندکس توده بدنی بیش از 30 تعریف می شود با عوارض نامطلوب مانند سقط ، مسمومیت باردرای و دیابت بارداری همراه استو بنابرای این افراد قبل از باردار شدن باید تحت نظر متخصص تغذیه علاوه بر اصلاح وزن بدن ،عادات غذایی سالم ، ورزش و حتی خواب منظم را رعایت کنند.
عوارض سندروم تخمدان پلی کیستیک شامل :
عدم تخمک گذار مرتب و بنابرای ایجاد اشکال در باردار شدن-خونریزی های نامنظم رحمی و در صورت عدم توجه و درمان ،ضخامت غیر طبیعی پوشش داخلی رحم و حتی ایجاد سرطان رحم در سن بالاتر است.و ممکن است حتی بعد از ایجاد بارداری یکسرس عوارض حاملگی زودرس همچون سقط ، سقط مکرر و یا عوارض دیررس مانند مسمومیت باردرای ، دیابت بارداری یا کاهش رشد داخل رحمی جنین ظاهر شوند.
دیگر عوارض مهم آن مشکلات قلبی عروقی-افزایش فشارخون و عدم تحمل قند و بروز دیبات تیپ دو و کبد چرب و کاهش سطوح خونی ویتامین دی 3 است،که احتمال این عوارض با چاقی و سابقه فامیلی بالا می رود و بنابراین تمام مبتلایان سندروم تخمدام پلی کیستیک از نظر خطر این عوارض در مراجعه به پزشکان بررسی شوند.
این بررسی شامل اندازه گیری مرتب وزن ، دور کمر، فشار خون ، تست تحمل قند و چربی خون است و از دیگر عوارض مهم این سندروم ، احتمال بروز افسردگی و اضطراب در اثر مشکلات مزمن و از دست دادن اعتماد به نفس به علت ظاهر فیزیکی است که فرد را از توجه به خود باز میداردو لذا شخص در یک سیکل معیوب قرار می گیردو بنابراین این افراد نیازمند توجه خاص می باشند.
این سندروم زمینه چند عاملی داردیعنی علاوه بر زمینه ارثی عوامل محیطی هم در آن دخالت دارن.یکی از مهمترین آنها،سبک زندگی بوده که خود شامل عادات غذایی-میزان تحرک-استرس-و حتی سیکل خواب در این افراد است.آنچه مسلم است پدیده چاقی احتمال بروز آن را افزایش میدهد.و البته خود این سندروم با چاقی بخصوص چربی شکم و احشایی همراه است.
علت دقیق آن مشخص نیست و یکی از علل مطرح آن بالابودن سطح انسولین خون است و در واقع یکی از مشکلات زیربنایی موجود عدم وجود تعادل هورمونی در آنهاست یعنی تخمدانهای این افراد استروژن و هورمون مردانه بیش از حد طبیعی می سازد.مناسب ترین روش برای تشخیص زودرس و پیگیری سندروم تخمدان پلی کیسیتیک ،بهره گیری از سونوگرافی بوده که با سونوگرافی واژنال دقیق تر بوده و در دختران که سونوگرافی شکمی انجام می شود باید از بررسی حجم تخمدان استفاده کرد و هر چه تعداد فولیکولهای تخمدان بیشتر باشد حجم تخمدان بیشتر افزایش می یابد.
هم اکنون در بعضی کشورها در حال مطالعه بر روی فرزندان مادران با تخمدان پلی کیستیک هستند که باید از زمان نوزادی مراقب سلامتی آنها بوده تا از چاقی آنها پیشگیری نموده و از ابتلا به عوارض طولانی مدت مانند فشار خون بالا جلوگیری نمود.در دو سال اول بعد از بلوغ ،برای موارد بی نظمی پریودها نمی توان به راحتی تشخیص تنبلی تخمدان داد و در سونوگرافی به جای تعداد فولیکولها باید حجم تخمدانها گزارش شود.و اما در صورت چاقی و موهای زائد باید هشدارهای لازم بخصوص از نظر کاهش وزن توصیه شود .
منبع:کنگره زنان و زایمن 1394