پیس میکر چیست و چه کاربردهایی دارد ؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

پیس میکر یا ضربان ساز مصنوعی دستگاهی است که برای ایجاد تحریک الکتریکی یا ضربان قلب وگاهی برای تنظیم و کنترل ضربان قلب استفاده می شود .فعالیت الکتریکی صحیح از کانونی به نام کانون دهلیزی شروع می شود که پس از انتقال از حفرات فوقانی قلب تحت عنوان دهلیزها به کانون دهلیزی بطنی رسیده و متعاقب آن پس از انتشار در سیستم هدایتی به نام باندهای هدایتی راست و چپ سبب حرکت انقباضی مناسب در حفرات تحتانی قلب به نام بطن ها می شود. بروز اختلال در هریک از مناطق مذکور می تواند به اختلال در عملکرد الکتریکی و به دنبال آن نابسامانی در فعالیت مکانیکی قلب منجر شود که خود عاملی خواهد بود برای کاهش برون ده قلب و بروز علایم بالینی نظیر خستگی، دردهای قفسه صدری، تنگی نفس و کاهش گذرای سطح هوشیاری که آن را تحت عنوان سنکوپ می شناسیم.

ضربان ساز دایمی قلب یا پیس میکر قلبی یک وسیله الکترونیکی با وزن حدود ۳۰ گرم است که دارای یک باطری پرقدرت با مدارهای الکترونیکی و حافظه کامپیوتری است و قادر به تولید امواج الکتریکی است. این پالس های الکتریکی از طریق رشته های نازک به نام لید به عضله قلب منتقل می شوند. در صورت وجود انرژی کافی عضله قلب می تواند منقبض شده و تولید ضربان قلب کند. میزان انرژی موردنیاز برای انقباض عضله قلب و تعداد ضربان تولید شده توسط پیس میکر قابل بررسی و تغییر است که تحت عنوان آنالیز پیس میکر آن را می شناسیم.

ضرورت های استفاده از پیس میکر:
کاهش شدید ضربان قلب طبیعی در هر سطحی از مسیر تولید تا انتقال به بطن ها می تواند باعث بروز علایم بالینی شود. این اختلال می تواند گذرا یا دایمی باشد و همچنین می تواند به صورت اولیه (مانند تاثیر سن در تخریب راه های هدایتی) یا ثانویه باشد که مورد اخیر غالبا متاثر از عللی مانند سکته قلبی یا مصرف دارو بروز می کند. در هر صورت با تشخیص پزشک معالج می توان از پیس میکر های دایم برای جبران کندی ضربان قلب بهره برد.

انواع پیس میکر های دایم قلبی:
پیس میکر ها را در یک تقسیم بندی کلی می شود به سه گروه زیر تقسیم کرد:
▪ پیس میکر های تک حفره ای: این باطری های قلبی حاوی یک سیم رابط با قلب هستند و تنها در یکی از حفرات قلب این لید جا خوش می کند که می تواند حفره فوقانی (دهلیز) یا حفره تحتانی به نام بطن باشد.

▪ پیس میکر های دوحفره ای: همان طور که از نام آن پیداست هر دو حفره دهلیزی و بطنی دارای یک سیم رابط با ژنراتور پیس میکر هستند و به همین دلیل عملکرد این نوع باطری ها تناسب بیشتری با عملکرد طبیعی قلب دارد.
▪ ضربان سازهای سه حفره ای: دستگاه های شوک دهنده کاشتنی به نام ICDاین سیستم بکار می رود .

مراقبت های لازم پس از تعبیه پیس میکر :
کارت شناسایی که حاوی نام و نام خانوادگی، مدل دستگاه و خصوصیات آن است و نوع شرکت سازنده و پزشک معالج را مشخص می کند. اگرچه بیمار می تواند به راحتی به حرکت بپردازد ولی موارد زیر را باید رعایت کند:

▪ نباید اجسام با وزن بیشتر از ۵ ۴ کیلوگرم و بچه را بلند کند.
▪ بالا بردن دست از حد شانه مشکل ساز بوده و نباید صورت پذیرد.
▪ از کشیدن یا هل دادن اجسام سنگین باید اجتناب شود.
▪ در ۶ هفته نخست بعد از تعبیه پیس میکر، استفاده از بعضی ورزش ها نظیر تنیس، گلف و حتی بعضی از انواع شنا ممنوع است. قدم زدن و پیاده روی مانعی ندارد ولی از هرگونه برخوردهای فیزیکی و ورزش های رقابتی باید اجتناب شود.

تداخلات الکترومغناطیسی چیست؟
تداخلات الکترومغناطیسی یا EMIدر موارد زیر می تواند با ایجاد اشکال در مدارهای الکتریکی پیس میکر به آن آسیب برساند و حتی عملکرد صحیح ضربان ساز را دچار وقفه کند. منابع آن عبارتند از:

▪ تداخلات الکتریکی توسط دستگاه هایی که به خوبی ایزوله نشده اند.
▪ دستگا های الکتریکی که انرژی زیادی تولید می کنند مانند ژنراتور های صنعتی.
▪ دستگاه هایی نظیر دستگاه های جوش فلز و تولیدکننده قوس الکتریکی.
▪ تعدادی از دستگاه های تشخیص طبی مانند MRI، رادیوتراپی و دستگاه های کنترل کننده درد.

کدام دستگاه های الکتریکی در بیماران دارای پیس میکر بی خطر است؟
بیشتر دستگاه هایی که در منزل استفاده می شوند چنانچه خراب نباشند منعی جهت استفاده ندارند. از این گونه وسایل می توان به این موراد اشاره کرد: اجاق های مایکروویو، سرخ کن های الکتریکی، چاقوی الکتریکی، مسواک های الکتریکی، تلویزیون، پتوهای برقی و در های گاراژ الکترونیکی. وسایلی که در محل کار هستند یا دستگاه های پزشکی در بیشتر موارد مشکل ساز نیست. رادیوگرافی قفسه صدری یا سونوگرافی، ماموگرافی یا CT scanمنعی جهت استفاده ندارند.

برخورد با محیط های حاوی تداخلات الکترومغناطیسی:
بهترین کار در این مواقع، خارج شدن از محیط این تداخلات یا خاموش کردن دستگاه است. در فرودگاه می توان با نشان دادن کارت ضربان ساز دایم از دروازه های امنیتی عبور نکرد ولی حتی عبور لحظه ای نیز در بیشتر موارد مشکلی ایجاد نمی کند. از دیگر محیط هایی که باید بیماران دارای ضربان ساز دایمی قلب با احتیاط تردد کنند، فروشگاه های مجهز به سیستم ضدسرقت الکترونیکی است. در هر صورت به هنگام بروز علایمی نظیر سرگیجه و تپش قلب در چنین محیط هایی لازم است که به سرعت از محیط خارج شد و با پزشک معالج تماس گرفت.