سوأل های رایج در ارتباط با بیماری پوکی استخوان - بخش 1

دکتر محمدرضا سلامت [ پوکی استخوان ]آدرس وب سایت : www.isfahan-dxa.ir
آدرس مطب : هار راه فلسطین، ابتدای فردوسی، ساختمان نیکان، طبقه همکف، واحد 7 تلفن مطب : 32229524 - 031

1. من 5 بار زایمان کرده ام. آیا من نسبت به خانمی که یک یا دو بار زایمان کرده است، بیشتر در معرض خطر بروز پوکی استخوان می باشم؟
در طی دوران بارداری، مهم است که مادر هم برای سلامتی خود و هم رشد جنینش مقدار کافی کلسیم مصرف کند. به علت نقش مهم کلسیم، تحقیقات زیادی در مورد اینکه آیا بارداری در داشتن تراکم استخوان پایین تر و یا افزایش پوکی استخوان نقش دارد، انجام شده است. بیشتر این تحقیقات نشان داده اند که در طی زمان بارداری، ممکن است از دست رفتن استخوان رخ دهد، اما معمولاً بلافاصله پس از زایمان استخوانهای از دست رفته جایگزین می شوند.

مطالعات تحقیقاتی در آمریکا و سایر کشورها نشان داده که به استخوانهای زنانی که بیش از یکبار باردار شده اند، آسیب دائمی وارد نمی شود. یکی از دلالیل آن، این است که زنان در دوران بارداری بخصوص سه ماهۀ دوم و سوم کلسیم بیشتری را جذب می کنند. این جذب اضافی کلسیم، به نیاز جنین برای تکامل کمک می کند. تغییر دیگری که در دوران بارداری ممکن است رخ دهد این است که افزایش استروژن در سه ماه سوم از استخوان محافظت می کند. همچنین یک مادر باید وزن زیادی را به دلیل اضافه وزن بارداری تحمل کند.

جالب است که بدانیم مطالعات نشان می دهند که داشتن حتیبیش از 10 فرزند، شانس ابتلاء به پوکی استخوان در مراحل بعدی زندگی را افزایش نمی دهد. حتی تحقیقات نشان می دهند که چندین بار بارداری موجب جلوگیری از پوکی استخوان و شکستگی آن می شود. بر اساس برخی از یافته ها، زنانی که هرگز باردار نشده اند ممکن است در معرض خطر بیشتر از دست دادن استخوان ها و پوکی استخوان باشند.

برای زنانی که در سن نوجوانی باردار شده اند اثرات بارداری، بر سلامتی استخوان آنها در مراحل بعدی زندگی هنوز مشخص نشده است. نوجوانان هنوز به اوج تکامل استخوانی خود نرسیده اند. در این زمان است که بیشترین مقدار استخوان سازی انجام می گیرد. برای تشخیص میزان تِآثیر بارداری در دوران نوجوانی بر روی سلامتی استخوان ها به مطالعات بیشتری نیاز می باشد.

زمان شیردهی به مدت 12-6 ماه، برای سلامتی مادر و نوزاد توصیه شده است. حتی تغذیه با شیر مادر بیش از این مدت، تأثیر چندانی بر سلامتی استخوانها ندارد.

برای حفظ سلامتی استخوان ها زنان باردار یا شیرده باید مقدار کافی کلسیم، ویتامین D مصرف و نیز ورزش مناسب کنند. زنان باردار یا شیرده 19 سال به بالا به روزانه 1000 میلی گرم کلسیم و IU 400-800 ویتامین D نیاز دارند. زنان باردار با سن 18 سال و پایین تر به روزانه 1300 میلی گرم کلسیم و IU 400-800 ویتامین D نیاز دارند.

2. من خانمی 55 ساله هستم که مشکل پوکی استخوان دارم. شنیده ام که آهسته دویدن یکی از بهترین ورزشها برای داشتن استخوانهای محکم است. از نظر شما آیا دویدن برای من ورزشی مناسب می باشد؟
آهسته دویدن برای بیشتر افرادی که سابقه پوکی استخوان دارند ورزشی مناسب محسوب نمی شود. در حالیکه آهسته دویدن یک نوع فعالیت تأثیرگذار برای داشتن استخوانهای محکم می باشد، اما احتمال شکستگی استخوانها را افزایش می دهد. افراد با تراکم استخوان پایین، استئوپنی، نیز می توانند از اقدامات محتاطانه ای که مناسب افراد با پوکی استخوان هستند، بهره مند شوند. چرا که این افراد نیز ممکن است در معرض افزایش خطر شکستگی استخوان باشند. راه رفتن با سرعت و قدرت، ایمن تر از آهسته دویدن است و به همان اندازه مؤثر برای رسیدن به مزایای سلامتی ورزش کردن است.

پزشکی که به سوابق پزشکی و میزان تراکم استخوان شما واقف می باشد، هدایتگر مناسبی برای پاسخ به سؤال های شما در مورد راه رفتن، دویدن و میزان فعالیت مناسب برای شما می باشد. یک فیزیوتراپیست نیز می تواند فعالیت و ورزش مناسب، متناسب با شرایط سلامتی استخوان شما را به شما ارائه دهد. اگر مایلید تحت درمان با یک فیزیوتراپیست باشید، پزشک شما قادر به ارجاع شما به یک فیزیوتراپیست می باشد.

3. علاوه بر کلسیم و ویتامین D من شنیده ام که ویتامین K هم برای استخوان ها لازم و ضروری است. آیا اگر من پوکی استخوان دارم باید مکمل ویتامینK مصرف کنم؟
مانند بسیاری از ویتامین ها و مواد معدنی ویتامین K نقش مهمی را برای سلامتی استخوانهای شما دارد. مصرف توصیه شده روزانه 120-90 (میکروگرم) است. دو نوع ویتامین K وجود دارد (ویتامین (K2 , K1. منابع ویتامین K1 شامل کلم پیچ، کلم بروکلی، اسفناج، خردل، شلغم تازه و روغن های گیاهی می باشند. منابع ویتامین K2 شامل زرده تخم مرغ، گوشت ناتو (یک نوع سویا تخمیر شده) می باشند.

تحقیقات نشان می دهد که مصرف مکمل های ویتامین K همیشه همان تأثیری را که خوردن غذاهای حاوی ویتامین K دارند را از خود نشان نمی دهند. همچنین به دلیل نقش ویتامین K در انعقاد خون، مصرف بیش از حد این ویتامین می تواند افرادی که داروهای ضد انعقادی مصرف می کنند یا در معرض خطر لخته شدن خون می باشند را دچار مشکل کند.
تا زمان رسیدن به اطلاعات بیشتر در مورد مقدار ویتامین K مناسب برای سلامتی استخوان بهتر است به میزان کافی منابع غذایی حاوی ویتامین K استفاده شود. همچنین می توانید در مورد سوء تغذیه و سلامتی استخوان خود با پزشک خود مشورت نمایید تا در صورت نیاز، مکمل های لازم برای شما تجویز شود.

4. آیا مصرف بیش از 1200 میکروگرم کلسیم مضر است؟ اگر چنین است چه نوع اثر مضری می تواند داشته باشد؟
مصرف کلسیم بیش از حد مورد نیاز نه تنها مفید نیست بلکه مضر می باشد. در صورت مصرف بیش از حد مکمل های کلسیم، کلسیم اضافی بعد از عبور از کلیه از طریق ادرار دفع می شود. در برخی از افراد این مسئله خطر ابتلاء به سنگ کلیوی را افزایش می دهد.
برخی از مطالعات از ارتباط مصرف مکمل های کلسیم با بیماری های قلبی گزارش داده اند ولی این یافته ها قطعی نیستند. برای اطمینان بیشتر سعی کنید احتیاجات روزانه کلسیم خود را از طریق خوردن غذاهای غنی از کلسیم رفع کنید و در صورت کافی نبودن مقدار مصرفی از مکمل ها استفاده شود.

5. آیا شیر سویا جایگزین مناسبی برای شیر می باشد؟ در مورد توفو چگونه است؟
محصولاتی که از دانه های سویا مثل شیر سویا و توفو بدست می آیند، بطور طبیعی حاوی کلسیم می باشند. مقدار کلسیم موجود در آنها متفاوت است و حتی ممکن است خیلی کمتر از کلسیم موجود در شیر معمولی و سایر محصولات لبنی باشد. با این حال بیشتر محصولات شیر سویا غنی از کلسیم هستند. در بسیاری از موارد مقدار کلسیم از یک لیوان شیر سویا غنی شده از کلسیم برابر یک لیوان شیر معمولی می باشد.
مقدار کلسیم موجود در توفو متفاوت و بستگی به طرز تهیه آن دارد. برای مثال 4/1 تکه از توفو که با سولفات کلسیم تهیه شده است، حاوی تقریباً 160 میلی گرم کلسیم می باشد. توجه داشته باشید که برچسب های مواد غذایی، کلسیم را به عنوان %1 ارزش روزانه در لسیت خود قرار می دهند. این مقدار بر اساس نیاز 1000 میلی گرم کلسیم روزانه اندازه گیری می شود. ممکن است یک پیمانه هشت اُنسی از شیر سویا %30 از میزان کلسیم روزانه را تأمین کند. این مقدار به اندازۀ 300 میلی گرم کلسیم می باشد.

6. درمان جایگزین مواد شیمیایی و داروئی برای پوکی استخوان چه مواردی می باشند؟
تاکنون جایگزین مناسب غیر داروئی بی خطر و مؤثر که در درمان پوکی استخوان و جلوگیری از شکنندگی استخوانها مؤثر باشد عرضه نشده است. تحقیقات زیادی در مورد مزایای استفاده از برخی ویتامین ها، مواد معدنی سبزیجات و غذاها برای سلامتی استخوان ها انجام شده است. تا زمانی که این مطالعات بر اساس نتایج قطعی ارائه نشوند، نمی توان از آن به عنوان درمان جایگزین مواد شیمیایی و داروئی حمایت کرد.

مهم است که بدانیم سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) ادعای سلامتی مکمل های غذایی را تأیید نمی کند. تولیدکنندگان و توزیع کنندگان مکمل های غذایی مغذی برای فروش محصولات خود نیازی به اثبات ادعای سلامتی آن ندارند. FDA مکمل های غذایی را با دقت کمتری نسبت به داروهای تجویزی ارزشیابی می کند. افراد علاقه مند به تغذیه و طب جایگزین می توانند از منابع توصیه شده توسط بنیاد جهانی پوکی استخوان (NOF) بهره مند شوند. برای کسب اطلاعات بیشتر به سایت زیر مراجعه نمایید

http://www.nof.org/aboutosteoporosis/managingandtreating/alternativetreatments.

7. آیا انجام تمرینات یوگا که در آن کمر به اندازۀ رسیدن دست به زمین خم می شود و یا حرکات چرخشی به طرفین دارد برای من مشکلی بوجود نمی آورد؟
اگر شما پوکی استخوان دارید باید از هر نوع حرکتی که نیاز به خم شدن به سمت جلو (مثل خم شدن به اندازه ای که نوک انگشتان پایتان را لمس کنید) داشته باشد پرهیز کنید. هنگامی که شما از کمر به سمت جلو خم می شوید شانه ها و کمرتان خم می شود. در این حرکت ستون فقرات نیز خم می شود که خطر شکستگی ستون فقرات را افزایش می دهد.
فعالیتهای زیادی که شامل خم شدن ستون فقرات هستند را می توان به گونه ای دیگر از طریق خم کردن زانو و لگن انجام داد. حرکات چرخشی آهسته برای اکثریت مردم ایمن است. اگر شما مبتلاء به پوکی استخوان یا در معرض خطر شکستن استخوان در ستون فقرات هستید، شما باید از هر نوع حرکت چرخشی که با فشار همراه است جلوگیری کنید (مثل حرکت کامل بدن در هنگام بازی گلف و یا حرکت بدن در زمان بازی تنیس). برای اطلاعات بیشتر در مورد تمرینات ایمن و مناسب برای خود با پزشک خود مشاوره کنید.

8. آیا کافئین کلسیم بدن را از بین می برد؟ اگر چنین است تا چه حد مضر می باشد؟
به نظر می رسد کافئین جذب کلسیم را به مقدار کمی کاهش می دهد. نوشیدن بیش از سه فنجان قهوه در روز ممکن است برای سلامتی شما مضر باشد. اگر شما از نوشیدن قهوه و چای لذت می برید شما می توانید میزان کلسیم از بین رفته را از طرق دیگر جبران کنید.

9. من هیچ سابقه خانوادگی پوکی استخوان ندارم. من از رژیم غذایی سالم برخوردار هستم و در ضمن ورزش هم می کنم. چرا دچار این عارضه شده ام؟
علاوه بر سابقه خانوادگی عوامل زیادی در بروز پوکی استخوان نقش دارند. به همین دلیل است که برآوردها نشان می دهند که حدود 2/1 زنان و 4/1 از مردها استخوانشان به دلیل پوکی استخوان دچار شکستگی می شود. خطر بروز پوکی استخوان در افرادی که دوران یائسگی را پشت سر گذاشته و اندامی لاغر و کوچک دارند افزایش پیدا می کند.
با افزایش سن، خطر ابتلاء به پوکی استخوان و شکستگی استخوان ها نیز افزایش می یابد. ابتلاء به برخی از بیماری ها و یا مصرف برخی از داروها نیز می تواند شانس بروز پوکی استخوان را افزایش دهد. برای کسب اطلاعات بیشتردر مورد عوامل خطر به سایت زیر مراجعه کنید

Medical Conditions That May Cause Bone Lossand Medicines That May Cause Bone Loss.

10. اگر کسی دچار پوکی استخوان شود آیا به این معنی است که کلسیم به مقدار کافی مصرف نمی کند؟
بسیاری از عوامل به بروز پوکی استخوان کمک می کنند که یکی از آنها فقدان کلسیم می باشد. با این حال افرادی که غذاها و مکمل های حاوی کلسیم به اندازۀ کافی دریافت می کنند نیز می توانند در معرض خطر پوکی استخوان باشند. عوامل دیگر در بروز پوکی استخوان عبارتند از: سابقه خانوادگی، ورزش نکردن، سیگار کشیدن،جذب ناکافی ویتامین D، ابتلاء به برخی از بیماریها و یا مصرف برخی از داروها که باعث پوکی استخوان می شوند.در هر حال مصرف کافی کلسیم، ویتامین D و ورزش کردن منظم هم ضامن قطعی برای جلوگیری از پوکی استخوان نمی باشند، اما این عوامل به داشتن استخوانهای سالم تر کمک می کنند.

11. آیا داروهای بیو فسفونات سبب بهبود پوکی استخوان می شوند یا از شدید تر شدن آن جلوگیری می کنند؟
داروهای بیو فسفونات شکستن استخوان ها را به تعویق می اندازند. هنگامی که شما شروع به مصرف این داروها می کنید امکان شکستن استخوان های شما نسبت به قبل کاهش پیدا می کند ولی استخوان سازی با همان سرعت طبیعی انجام می گیرد. برای برخی از افراد این داروها سبب افزایش تراکم استخوان نیز می شود. اما برای برخی دیگر، این داروها کمک به حفظ تراکم استخوان و جلوگیری از پوکی استخوان می کند. عکس العمل بدن هر فرد نسبت به این داروها متفاوت می باشد. این داروها با جلوگیری از کاهش بیشتر تراکم استخوان سبب کاهش احتمال شکستگی می شوند.

12. بدن من قادر به هضم لاکتوز نمی باشد. آیا باید شیر سویا غنی از کلسیم یا شیر بدون لاکتوز بنوشم؟
در حالیکه پاسخ یکسانی در مورد این سؤال وجود ندارد، بعضی بر این باورند که از شیر فاقد لاکتوز که به طور طبیعی غنی از کلسیم است استفاده شود. شیر سویا غنی شده تقریباً به همان مقدار شیر معمولی کلسیم دارد. اگر شما جز افرادی می باشید که بدنتان قادر به هضم لاکتوز نمی باشد ممکن است تصور کنید که فقط لبنیاتی که برچسب فاقد لاکتوز را دارند می توانید مصرف کنید، اما جالب است که بدانیم مصرف بسیاری از محصولات لبنی برای شما بدون عوارض جانبی می باشد. انواعی از پنیرها مانند پنیر چدار کالبی و پارمیسان بطور طبیعی فاقد لاکتوز هستند. با در نظر گرفتن این نکات شما دوباره می توانید رژیم غذایی طبیعی سرشار از کلسیم مصرف کنید.

13. آیا مصرف بیوفسفونات خطر ابتلاء به شکستگی استخوانهای ران/یا لگن را افزایش می دهد؟
در مطالعات بالینی نشان داده شده است که بیوفسفونات خطر شکستگی استخوان ها را در افرادی که پوکی استخوان دارند کاهش می دهد. در اکثر بیماران داروهای بیوفسفونات به پیشگیری از شکستگی لگن کمک می کند. در مطالعات اخیر پزشکان در مورد یک نوع شکستگی در بخش فوقانی استخوان ران که در زیر لگن قرار گرفته شده گزارش غیر معمولی ارائه داده اند.

این نوع شکستگی نادر در بیمارانی که داروهای بیوفسفونات به مدت 5 سال و بیشتر مصرف می کردند دیده شده است. بعضی از بیماران درد را در کشاله ران قبل از شکسته شدن استخوان ران به مدت طولانی احساس می کردند. این درد ممکن است در اثر یک شکستگی جزئی (به نام شکستگی استرس) که بطور کامل درمان نشده بوجود آمده باشد.

NOF معتقد است که منافع درمان داروهای بیوفسفونات در بیماران در معرض خطر بالای شکستگی ناشی از بیماری پوکی استخوان بیشتر از خطرات ناشی از درمان می باشد. همانطور که در مورد تمام داروها صدق می کند خطرات و مزایای درمان باید به دقت در نظر گرفته شود. تمام تصمیمات مربوط به درمان باید تحت نظر پزشک شما باشد.

14. آیا افراد با وزن زیاد نیز می توانند آزمایش تراکم استخوان بدهند؟
برای بررسی میزان تراکم استخوان، کارشناسان دستگاه اندازه گیری تراکم استخوان DXA را توصیه می کنند. (DXA مخففDual energy X-ray Absorptiometry) می باشد. آزمایشDXA از ران و یا ستون فقرات یک روش برتر برای تشخیص پوکی استخوان می باشد.

بیشتر دستگاههایDXA قادر به اندازه گیری تراکم استخوان افرادی که وزنشان بیش از 135 کیلوگرم می باشد نیستد و برخی از این دستگاهها حداکثر وزن 90 کیلوگرم را اندازه گیری می کنند. اگرچه دستگاه های DXA جدیدی به تازگی وارد بازار شده که میزان تراکم استخوان افرادی که بالای 180 کیلوگرم هستند را اندازه گیری می کند، اما هنوز به طور گسترده قابل دسترس نیستند.
برای افراد با وزن بالا که به علت سنگینی وزن نمی توانند آزمایش تراکم استخوان لگن و/یا ستون فقرات از طریق دستگاه DXA انجام دهند، آزمایشهای دیگری برای اندازه گیری میزان تراکم استخوان نیز وجود دارد. این نوع آزمایشات، آزمایشات جانبی نام دارند که تراکم استخوان را در اندامهایی نظیر پاشنه پا، مچ دست انگشت و یا ساعد (بین مچ دست و آرنج) اندازه گیری می کنند. برخی از پزشکان، آزمایش جانبی از استخوان ساعد و پاشنه پا را توصیه می کنند زیرا که انجام هر دو این آزمایشها ممکن است نتایج دقیقتر و کامل تری ارائه دهد.در همه این آزمایشها هیچ گونه سوزن و یا ابزار خارجی وارد پوست یا بدن نمی شود و زمان زیادی هم نمی برد.

محدودیتهایی در انجام آزمایشات جانبی وجود دارد. مقایسه بین یک آزمایش محیطی و DXA لگن و/یا ستون فقرات کمری ممکن است قابل اعتماد نباشد. میزان تراکم استخوان در ناحیه لگن و ستون فقرات حیاتی است چرا که استخوانهای لگن و ستون فقرات خیلی زود به علت بروز پوکی استخوان دچار شکستگی می شوند. آزمایشات جانبی برای پیش بینی خطر ابتلاء به شکستگی استخوان مناسب می باشند ولی کارشناسان آزمایشDXAاز لگن و ستون فقرات را برای تشخیص پوکی استخوان و نظارت بر درمان اشخاصی که مبتلاء به پوکی استخوان شده اند، ترجیح می دهند.

15. چه نوع داروئی در دوران قبل از یائسگی برای جلوگیری از پوکی استخوان مناسب می باشد؟

برای جلوگیری از پوکی استخوان قبل از یائسگی نمی توان از یک دارو به عنوان "مناسب ترین" دارو نام برد. داروی مناسب برای هر فرد به عوامل متعددی بستگی دارد. علاوه بر سن و وضعیت یائسگی پزشکان باید تراکم استخوان بیمار، سابقه خانوادگی و عوامل مرتبط با خطر شکستن استخوان فرد را در نظر داشته باشند. در نظر داشتن خطرات جانبی هر درمان برای هر فرد نیز مهم است. در نهایت پزشکان خطر احتمال شکستن استخوان در 10 سال آینده توسط ابزار FRAX را نیز بررسی می کنند (FRACTION ASSESSMENT TOOL).

FRAX به تصمیم گیری برای تجویز داروی پوکی استخوان قبل از یائسگی کمک می کند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد مزایا و یا معایب استفاده از داروهای پوکی استخوان به سایت زیر مراجعه نمایید
Osteoporosis Medicines: What You Need to Know and Choosing a Treatment.