درباره پوکی استخوان بیشتر بدانید؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

پوکی استخوان یا استئوپروز شایع ترین بیماری متابولیک استخوان است. موسسه ملی سلامت امريكا استئوپروز را يك بيماری اسكلتی با كاهش قدرت استخوانی كه خطر شكستگی را در فرد افزايش می دهد؛ تعريف می نمايدپوکی استخوان یکی از مسائل مهم سلامت عمومی جامعه، بخصوص در سالمندان بشمار می رود. در صورت ابتلا به علائم پوکی استخوان و در پی آن، مراجعه به کلینیک درد نفس می توانید از اقدامات تشخیصی - درمانی این مرکز از قبیل کنترل روند بیماری و بهبود دردهای ناشی از استئوپروز بهره مند گردید.

علائم و عوارض پوکی استخوان کدامند؟

فاکتورهای خطر ابتلا به پوکی استخوان :

اگر شرایط زیر را دارید، بیشتر در خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارید:

• زن بودن
• سن بالای 50 سال
• در دوران بعد از یائسگی قرار داشته باشید
• رژیم غذایی با کلسیم پایین
• مشکلات روده ای داشته باشید که مانع از جذب کلسیم و ویتامین ها می شود
• پرکاری تیروئید (هایپرتیروئیدیسم) داشته باشید
• زندگی بی تحرکی داشته باشید
• لاغر بودن
• داروهایی مانند پردنیزولون استفاده کرده باشید
• مصرف سیگار
• الکل زیادی مصرف کنید
• سابقه خانوادگی بیماری پوکی استخوان داشته باشید
• شکستگی استخوان را تجربه کرده باشید که ناشی از شکنندگی و ضعف استخوان های شما باشد (به این معنی که شکستگی استخوان بر اثر ضربه خارجی نباشد)

انواع استئوپروز:

نوع اوليه (فيزيولوژيک):

در واقع يك فرآيند ناشي از كمبود استروژن (نوع I ) يا ناشي از روند طبيعي سالخوردگي (نوع II ) مي باشد . در نوع يك استخوان اسفنجي بيشتر از دست مي رود تا كورتيكال، ولي در نوع دو تقريباً هر دو نوع استخوان به يك ميزان كاهش مي يابند. مكانيزم دقيق اين كه كمبود استروژن چگونه باعث از دست رفتن استخوان مي شود معلوم نيست، ولي شواهد به نفع افزايش توليد سيتوكين هاي منجر به افزايش بازجذب استخواني است. همچنين در كمبود استروژن استخوانها به اثر بازجذبي هورمون پاراتيروئيد حساس تر مي شوند.

نوع ثانويه (پاتولوژيک):

حداقل 20 % از علل استئوپروز را شامل مي شود .مهمترين اين علل، مصرف داروها به ويژه گلوكورتيكوئيدها مي باشد. هدف از گرفتن شرح حال، معاينات و آزمايشات

اوليه، رد اينگونه علل است.

عوامل مساعد کننده ابتلا به پوکی استخوان

عوامل خطر پوکی استخوان به دو دسته تعدیل ناپذیر و تعدیل پذیر تقسیم می شوند.

عوامل تغییر ناپذیر عبارتند از:

1. جنس: زنان بیشتر از مردان دچار پوکی استخوان می شوند.
2. سن: با افزایش سن احتمال بروز پوکی استخوان زیاد می شود.
3. نژاد: در سفید پوستان و نژاد آسیایی شیوع بیشتری دارد.
4. سابقه فامیلی: ابتلا والدین و فرزندان آنها، احتمال خطــر ابتلا به پوکی استخوان را در
5. دیگر فرزندان افـــزایش می دهد.
6. اندازه بدن: زنان و مردانی که جثه کوچکتری دارند با گذشت سن توده و تراکم استخوانی کمتری داشته و بیشتر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند.

عوامل تغییر پذیر عبارتند از:

1. هورمون های جنسی: کاهش هورمون های جنسی در هر دو جنس باعث ضعف استخوانی می شود. پائین آمدن سطح استروژن خون در زنان یائسه و کاهش تدریجی تستوسترون در مردان سالمند ویا درمان سرطان پستان و یا پروستات که باعث کاهش استروژن و تستوسترون می شو د از عوامل خطر قوی برای ابتلا به پوکی استخوان هستند.
2. بیماریهای تیروئید ازجمله پر کاری غده تیروئید و یا مصرف بیش از حد مورد نیاز قرص لوتیروکسین که برای کم کاری غده تیروئید تجویز می شود.
3. پرکاری غدد پاراتیروئید و غدد فوق کلیوی، بیماری سلیاک، بیماریهای التهابی روده، بیماریهای مزمن کبد و کلیه، بیماری لوپوس و آرتریت روماتوئید و سرطان ها.
4. عوامل تغذیه ای: کاهش دریافت کلسیم، رژیم های غذایی بسیار محدود که باعث کاهش وزن شدید می شوندو اعمال جراحی بر روی دستگاه گوارش که منجر به سوء جذب می گردد.
5. استفاده طولانی مدت از داروهای استروئیدی (کورتون ها).
6. شیوه زندگی کم تحرک، استعمال دخانیات و مصرف بیش از حد الکل.

همچنین استئوپروز با مصرف داروهایی که جهت پیشگیری از بیماری های زیر به کار میروند در ارتباط است:

• تشنج
• رفلاکس معده
• سرطان
• پس زدن عضو پیوند

تشخیص پوکی استخوان

همان طور که قبلا اشاره شد پوکی استخوان معمولا منجر به درد نمی شود مگر آن که شکستگی اتفاق بیافتد. بیشتر افراد مبتلا به پوکی استخوان علامت خاصی ندارند. آن ها نمی دانند که مبتلا به پوکی استخوان هستند تا این که تست تراکم استخوان بدهند و یا شکستگی استخوان را تجربه کنند.

تست تراکم استخوان میتواند تاییدی برای تشخیص استئوپورز باشد. چندین تکنیک برای اندازه گیری تراکم استخوان وجود دارد. دقیق ترین تست تراکم استخوان DEXA است (dual-energy X-ray absorptiometry).

این تست 10 تا 15 دقیقه طول می کشد و دردی هم ندارد. در این تست مقدار کمی تشعشع وجود دارد که عمدتا روی ناحیه لگن و ستون مهره ها انجام می شود. زمانی که شرایط خفیف است، قبل از ایجاد شکستگی، تست های تراکم استخوان میتواند پوکی استخوان را تشخیص دهد. در این شرایط قبل از بدتر شدن، می توان درمان پیشگیرانه را شروع کرد. در افرادی که دچار خمیدگی در پشت می شوند و یا شکستگی های مشکوکی دارند، تست های تراکم استخوان وجود پوکی استخوان را تایید می کند.

آنها به عنوان پایه ای برای درمان در نظر گرفته می شوند که می تواند به درمان پاسخ دهد. تست های دیگری نیز بر روی ادرار و خون انجام می گیرد تا دلایل پوکی استخوان مشخص شود، مثلا این که آیا اختلال تیروئید وجود داشته است یا خیر. برای بیشتر افراد به غیر از سن و شروع دوران پس از یائسگی، دلیل مشخصی به دست نیامده است.

درمان پوکی استخوان

پوکی استخوان، بیماری است که در طولانی مدت ادامه دارد. درمان صحیح می تواند در بهبود تراکم استخوان موثر باشد و احتمال وقوع شکستگی استخوان را کاهش دهد. بعد از درمان، تراکم استخوان به حالت نرمال باز نمی گردد اما خطر شکستگی بعد از درمان تا حد زیادی کاهش می یابد.

درمان در مراحل اولیه به این صورت خواهد بود:

• رژیم غذایی غنی از کلسیم (یا استفاده از مکمل کلسیم)
• ویتامین دی
• توصیه به انجام ورزش های weight-bearing
• اصلاح سایر فاکتورهای خطر

اقدامات پیش گیری کننده از پوکی استخوان:

تغذیه مناسب و فعالیتهای ورزشی منظم از ضروریات لازم برای حفظ سلامتی استخوانها در طول عمر یک فرد محسوب می شوند. توجه به نکات زیر در تغذیه جهت جلوگیری از پوکی استخوان ضروری است:

• پروتئین از اجزا سازنده استخوان است ، بنابراین مصرف کافی پروتئین برای تمام طول عمر افراد توصیه می شود
• مردان و زنان بین 18 تا 50 سالگی روزانه 1000 میلی گرم کلسیم و بین 50 تا 70 سالگی روزانه 1200 میلی گرم کلسیم نیاز دارند. برای تامین این مقدار کلسیم مصرف مواد لبنی کم چرب، سبزیجات، غذاهای دریایی؛ آب میوه بخصوص اب پرتقال و مکمل های حاوی کلسیم توصیه می شود. باید توجه داشت که مصرف کلسیم از طریق مواد غذایی یا مکمل ها در سنین بالای 50 سال بیشتر از 2000 میلی گرم در روز نباشد.
• ویتامین د-3باعث جذب کلسیم از روده می شود. برای تامین ویتامین د موردنیاز، افراد 50 تا 70 ساله روزانه 600 واحد و افراد بالای 70 سال روزانه 800 الی 1200واحد ویتامین د نیاز دارند.

فعالیت های ورزشی به ما کمک می کند که استخوان های قوی تری بسازیم، بعلاوه سرعت تخریب استخوانی را نیز آهسته می کند. ورزش در افراد جوان احتمال اینکه انها به حداکثر توده استخوانی تعیین شده از نظر ژنتیکی برسند را افزایش می دهد. ورزش های همراه با تحمل وزن مثل پیاده روی، پریدن، دویدن، بالا رفتن از پله و اسکی بر توده و تراکم استخوان پاها، لگن و نواحی پائین کمر تاثیر مثبت دارند. شنا و ورزش های آبی برای افرادی که توان راه رفتن را ندارند سودمند است.ورزش علاوه بر اثرات سودمند بر جرم استخوان ها، اثرات سودمندی هم بر عملــکرد عصبی- عضلانی دارد و با ایجـاد هماهنگی حرکات، تعادل بیمار را بهبود بخشیده و احتمال سقوط و زمین خوردگی آنها را کاهش می دهد.

چه موقع برای پوکی استخوان به فوق تخصص درد مراجعه کنید؟

1. تشخیص پوکی استخوان و بررسی ریسک شکستگی بیمار در آینده
2. درمان (برای تزریق بعضی داروها از جمله زولیدر نیک اسید یا اکلاستا بیمار باید به کلینیک درد مراجعه کند،چون در هنگام تزریق این دارو بیمار باید تحت نظر پزشک باشد)
3. پیگیری روند درمان استئوپروز
4. درمان دردهای شدید ناشی از شکستگی های ستون فقرات