آشنایی با علائم مشخص بیماری دیابت

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

علایم مشخص دیابت به شکل تشنگی و افزایش دفع ادرار(پلی اوری) می باشد که منجر به نوشیدن مقادیر زیادی آب (پلی دیپسی) می گردد.این تغییرات ناشی از دفع مقادیر زیادی گلوکز در ادرار یا گلوکزاوری می باشد.

تغییر متابولیکی مشخص دیگر حاصل از نقص در عملکرد انسولین در بیماران دیابتی؛اکسیداسیون وسیع ولی غیر کامل اسیدهای چرب در کبد می باشد که منجر به تولید بیش از حد اجسام کتونی، شامل استواستات و β-هیدروکسی بوتیرات می گردد که بافتهای غیر کبدی نمی توانند با سرعت تولیدی کبد ، مورد استفاده قرار دهند.

تولید بیش از حد اجسام کتونی یا کتوزیس منجر به افزایش میزان آنها در گردش خون (کتونمی) و ادرار (کتونوری) می گردد.اکسیداسیون تری آسیل گلیسرول ها و تولید اجسام کتونی ایجاد اسیدهای کربوکسیلیکی می نماید که یونیزه شده و پروتون آزاد می نماید.

در مبتلایان به دیابت کنترل نشده این امر می تواند از ظرفیت سیستم بافری بیکربنات خون تجاوز نموده و سبب کاهش PHخون به صورت اسیدوزیس یا در ترکیب با کتوزیس به صورت کتواسیدوزیس گردد که می تواند زندگی را به خطر اندازد..

به علت اینکه گلوکز نمی تواند به داخل سلول منتقل شود یا به گلیکوژن تبدیل شود سطح گلوکز خون بالا می رود و باعث افزایش فشار اسموتیک در رگهای خونی و خروج مایعات از سلول و در نهایت دهیدراتاسیون سلولها می شود.کمبود انسولین منجر به پلی فاژی ،ضعف و ناتوانی شده که علت آن عدم توانایی سلولها برای استفاده از گلوکز و تأمین انرژی می باشد.

بطور کلی هر نوع اختلال در پانکراس که موجب قطع کامل تولید انسولین شود به آن دیابت وابسته به انسولین (IDDM) یا دیابت نوع Ιمی گویند. در صورتی که هر نوع اختلال جدی در پانکراس منجر به تولید ناکافی انسولین شود یا به عبارتی هیپرگلیسمی ظاهر شده و مقاومت انسولین در سطح سلولی ایجاد شود به آن دیابت غیروابسته به انسولین (NIDDM) یا دیابت نوع Πگویند.

تولید انسولین در دیابت نوع Πمتفاوت بوده که این تفاوت در تولید اضافی انسولین می باشد و معمولاً منجر به هیپرانسولینمی می گردد. این حالت مربوط به مقاومت انسولین در سطح سلولی است. تفاوت دیگر آن در عدم کفایت تولید انسولین می باشد که برخی اوقات در حد طبیعی و گاهی کمتر از حد طبیعی است .
عوارض دیابت :
عوارض دراز مدت بالا بودن سطح قندخون در این بیماران شامل آسیبهای مختلف بافتی ، اختلالات عملکرد ، نارسایی و ناتوانی اعضای مختلف بدن مانند چشم ها ، کلیه و سیستم عصبی ، قلب و عروق خونی می باشد.
شیوع دیابت :
شیوع دیابت نوع دو در جوامع و نژادهای مختلف در سراسر جهان متفاوت می باشد (21). الگوی کلی شیوع دیابت در جهان نشانگر این مطلب است که کشورهای در حال توسعه و نیز گروههای پایین فرهنگی اجتماعی در جوامع توسعه یافته نیز گرفتار میزان بالایی از این بیماری شدهاند (8).

بر مبنای پیش بینی کارشناسان سازمان جهانی بهداشت (WHO) ، میزان شیوع دیابت نوع 2 در ایران در سالهای 1995، 2000 و 2025 به ترتیب 5/5 ، 5/7 و 8/6 درصد برآورده شده است (9) . مرگهای منسوب به دیابت سالانه 4000000 مورد در سال برآورد شده است به این ترتیب دیابت عامل 9% از کل مرگهای جهان است.

بررسی مرگ و میر ناشی از دیابت در 4 استان کشور در سال 78 در هر ده هزار نفر 272 مورد بوده که به این ترتیب شانزدهمین علت مرگ مردان و نهمین علت مرگ زنان بوده است. بر اساس مطالعاتانجام شده در ایران شیوع دیابت نوع دو حدود 8/7 % که در مردان54/7% و در زنان حدود 8% بوده است. میزان شیوع کلی دیابت با افزایش سن بیشتر می شود به گونه ای که 6/7 % در گروه سنی 30 تا 39 سال به 22% در افراد بالای 70 سال می رسد.

به دلیل شیوع رو به افزایش دیابت نوع Πدر جهان پیشگیری از این بیماری از اهمیت خاصی برخوردار است. به نظر می رسد که استعداد ژنتیکی نقش مهمی در بروز دیابت نوع Πداشته و همچنین تغییر شیوه زندگی که با افزایش دریافت انرژی و کاهش فعالیت بدنی مشخص می شوند ، موجب افزایش اضافه وزن و چاقی می گردد که اینها از مهمترین عوامل خطر دیابت می باشند.

در چندین مطالعه نقش کاهش وزن متوسط و پایدار در کاهش خطر دیابت شناخته شده است. به علاوه ورزشهای با شدت متوسط یا قدرتی علاوه بر کاهش وزن موجب بهبود حساسیت انسولین و کاهش خطر دیابت نوع Πنیز می شوند.

عواملی که نقش مهمی در بروز دیابت دارا هستند:
چاقی دربزرگسالان دیابتی قبل از ظهور بیماری مشاهده و دیده شده که افراد دارای وزن طبیعی یا تا حدی کم وزن کمتر مستعد ابتلا به بیماری دیابت می باشند. عادات غذایی بد و ناکارآمد به اضافه پرخوری و نداشتن فعالیت های بدنی ممکن است زمینه را برای تظاهر علائم بیماری دیابت آماده سازد.

اهمیت کنترل وزن بدن در کاهش خطرات مرتبط با دیابت، از اهمیت خاصی برخوردار است. مطالعات کوتاه مدت نشان می دهند که کاهش وزن متوسط (5% از وزن بدن ) ،در افراد مبتلا به دیابت نوع Πبا کاهش مقاومت انسولین ، بهبود وضعیت گلیسمی ، لیپدمی و کاهش فشار خون همراه می باشد (4). به نظر میرسد که افزایش اخیر بروز دیابت در بین جوامع بیشتر به علت شیوع چاقی و افزایش BMIدر افراد بوده که می توان با تغییر در شیوه زندگی ، به سوی درمان و یا پیشگیری از این بیماری دست پیدا کرد .
HbA1c و کنترل دیابت:
اندازه گیری قندخون در حالت ناشتا ، نشان دهندۀ سطح گلوکز خون طی چند ساعت گذشته است ، اما برای پی بردن به متوسط میزان قندخون در 3-2 ماه گذشته از شاخصی به نام سطح هموگلوبین گلیکوزیله شده یا HbA1cاستفاده می شود . در بیماران دیابتی ، افزایش دراز مدت گلوکز خون طی فرایند غیرآنزیمی و کُند باعث چسبیدن گلوکز به هموگلوبین و پروتئین های دیگر خون می شود. بنابراین در غلظت های بالاتر گلوکز خون ، HbA1cنیز بیشتر خواهد بود . بنابراین HbA1cشاخصی معتبر برای ارزیابی چگونگی کنترل گلوکز خون در طولانی مدت می باشد که به صورت درصد بیان می گردد. مطالعات مختلف نشان داده اند به ازای هر 1% کاهش در سطح HbA1c، خطر بروز عوارض دیابت به میزان 35% کاهش یافته است .